Tình bạn của Dế Mèn và Dế Trũi trong truyện ngắn "Dế Mèn phiêu lưu ký" là một tình bạn đẹp và đáng quý. Ở phần đầu của truyện, Dế Mèn chính là anh chàng hống hách, kiêu ngạo, xốc nổi và coi thường người khác. Thậm chí, Dế Mèn đã vô tình gây ra cái chết thảm thương của Dế Choắt- một anh chàng hàng xóm gầy gò, ốm yếu, xấu xí và vẫn luôn bị Dế Mèn coi khinh. Thế nhưng bản chất của Dế Mèn vẫn là người có tấm lòng nhân hậu, cậu có tính thương người, thấy chuyện bất bình thì không bỏ qua. Và trên chuyến hành trình của mình, Dế Mèn đã làm quen và kết tình anh em cùng Dế Trũi. Trước khi quen Trũi, Mèn thường có ý xem thường những người có vẻ bề ngoài xấu xí, thua kém hơn mình. Nhưng rồi Dế Mèn nhận ra, đằng sau vẻ ngoài quê mùa đó là một anh chàng Dế Trũi tốt bụng, giỏi võ, vui tính. Dế Mèn đã hiểu được là "Tôi hiểu rằng không nên chỉ xem vẻ bề ngoài mà coi thường ai một cách hồ đồ như vậy". Đó là bài học mà Dế Mèn đã thực sự nhận ra khi gặp Dế Trũi. Lúc Dế Trũi mất tích, Dế Mèn đã tưởng Trũi bị bọn Châu Chấu Voi bắt làm tù binh, nên nhiều lần Mèn ngửa mặt vào không để mà gọi tên Trũi thảm thiết. Tình bạn phải qua biến cố, thử thách mới hiểu hết được nhau. Bài học mà Dế Mèn đã nhận ra đó là tình bạn là phải luôn hết lòng vì nhau, đừng nên ích kỷ sống cho riêng mình. Cuộc sống nếu không có bạn bè, thân thích thì luôn khiến người ta cảm thấy lẻ loi, cô độc.
