Trong Bình Ngô đại cáo, theo Nguyễn Trãi, nước Đại Việt là một dân tộc độc lập tự cường vì có nền văn hiến đã lâu; có lãnh thổ, núi sông, bờ cõi đã phân chia định sẵn; có nền độc lập trải qua bao đời đế vương lên ngôi; có thuần phong mỹ tục riêng và đời nào cũng có anh hùng hào kiệt.

Theo Nguyễn Trãi, nước Đại Việt đã có nền văn hiến từ lâu đời, núi sông bờ cõi đã được định sẵn theo ý trời, phong tục tập quán có nét riêng biệt độc đáo của riêng Đại Việt. Nếu như Trung Hoa có các triều đại thì Đại Việt cũng có những triều đại của các vua đứng đầu sánh ngang với Trung Hoa. Nhưng quan trọng nhất là yếu tố con người, là những bậc anh hùng hào kiệt đời nào cũng có ra sức hết mình cứu nước thương dân. 

          Sau khi tuyên ngôn về nhân nghĩa, tác giả đã thể hiện lòng tự hào dân tộc qua việc tuyên ngôn về nền độc lập, có chủ quyền của nước Đại Việt:

                “Như nước Đại Việt ta từ trước

                 Vốn xưng nền văn hiến đã lâu

                 Núi sông bờ cỡi đã chia

                 Phong tục Bắc Nam cũng khác

                 Từ Triệu Đinh Lí Trần bao đời xây nên độc lập

                 Cùng Hán Đường Tống Nguyên mỗi bên xưng đế một phương

                 Tuy mạnh yếu từng lúc khác nhau

                 Song hào kiệt đời nào cũng có”

          Nguyễn Trãi đã đưa ra những yếu tố căn bản để xác định độc lập, chủ quyền dân tộc: nền văn hiến lâu đời, cương vực lãnh thổ, phong tục tập quán, lịch sử riêng, chế độ riêng với “hào kiệt đời nào cũng có”. Những thực tế khách quan mà tác giả đưa ra là chân lí không thể phủ nhận. Khi nêu chân lí khách quan, Nguyễn Trãi đã phát biểu đồng thời một cách hoàn chỉnh quan niệm của mình về quốc gia, dân tộc. Người đời sau vẫn thường xem đoạn thơ trên là tiêu biểu và kết tinh học thuyết về quốc gia, dân tộc của Nguyễn Trãi.