Bằng nghệ thuật tương phản và tăng cấp, truyện ngắn “Sống chết mặc bay” của Phạm Duy Tốn đã xây dựng thành công hình tượng viên quan phụ mẫu, một công cụ quyền lực của xã hội thực dân nửa phong kiến. Quan phụ mẫu vốn được xem như bậc cha mẹ của nhân dân, nhưng ở đây ngài lại ung dung ngồi chơi cờ bạc trong khi ngoài đê đám dân đen con đỏ đang vật lộn khốn khổ với nguy cơ thiên tai và đê vỡ. Đối lập với cảnh hàng trăm con người đang vất vả đội đất, vác tre, bì bõm dưới bùn lầy, trong mưa gió lướt thướt là cảnh trong đình, đèn thắp sáng trưng, quan phụ mẫu đang ngồi uy nghi, chễm chệ. Với những chi tiết giàu tính hiện thực, tác giả đã phơi bày ra cảnh sống xa hoa, vương giả, nhàn nhã của quan phụ mẫu. Đi hộ đê mà quan lại mang theo nào là ống thuốc bạc, đồng hồ vàng, dao chuôi ngà, ống vôi chạm… lại được thưởng thức những của ngon vật lạ, lại có người hầu kẻ hạ. Mặc cho trăm họ gội gió tắm mưa, như đàn sâu lũ kiến, quan chỉ biết đến cái thú chơi bạc. Người đọc không khỏi căm phẫn trước thái độ sống chết mặc bay của y khi nghe tin báo có nguy cơ đê vỡ. Đó chính là thái độ vô trách nhiệm và vô nhân đạo của nhà cầm quyền trước tính mạng của người dân. Bản chất lòng lang dạ sói của tên quan phụ mẫu còn được tác giả lột trần ở cuối truyện, khi đối lập với cảnh quan lớn sung sướng vì ù được một ván bài to là tình cảnh thê thảm của dân chúng: cả một miền nước tràn lênh láng, xoáy thành vực sâu, nhà cửa trôi băng, lúa má ngập hết, kẻ sống không chỗ ở, người chết không nơi chôn. Hình tượng quan phụ mẫu dưới ngòi bút của tác giả trở thành một đại diện tiêu biểu cho bộ mặt thối nát của chế độ quan trường thời Pháp thuộc.
