Đoạn trích “Chị em Thúy Kiều” được trích trong Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du. Đây là một đoạn trích mà tác giả đã đặc tả chân dung của hai chị em Thúy Kiều, nổi bật nhất chính là chân dung nàng Kiều. Vẻ đẹp của nàng là một vẻ đẹp hoàn hảo, tuyệt mĩ, trọn vẹn cả sắc – tài – tình. Nhưng xét cho cùng tài hoa của Kiều cũng không sao vượt qua khỏi khuôn khổ của quan niệm phong kiến thời xưa “Hồng nhan bạc mệnh”.

Nếu lấy vẻ đẹp của nhân vật Thúy Kiều trong Đoạn trường tân thanh của đại thi hào Nguyễn Du để so sánh với vẻ đẹp của ba nàng ấy thì có lẽ Thúy Kiều vượt trội hơn nhiều lần. Nếu lấy sự ảnh hưởng của Thúy Kiều đến con người hay triều chính thì cũng không thua kém gì.

Thi hào Nguyễn Du đã dành những mĩ từ cao quý nhất để tôn vinh vẻ đẹp của người con gái tài sắc vẹn toàn, hiếu thuận bậc nhất trong trời đất. Thúy Kiều mang một vẻ đẹp toàn bích, trác viêt, vượt qua mọi giới hạn. Để khắc họa được bức chân dung phi thường ấy, Nguyễn Du đã lần lượt tạo dựng qua các bước. Trước hết ông tạo tác vẻ đẹp của Thúy Vân, một vẻ đẹp “mười phân vẹn mười”, thực hiếm có ở trên đời:

“Hoa cười ngọc thốt đoan trang
Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da.”

Lấy vẻ đẹp của Thúy Vân làm nền tảng, Nguyễn Du nâng vẻ đẹp của Thúy Kiều lên làm nhiều lần hơn thế:

“Kiều càng sắc sảo mặn mà
So bề tài sắc lại là phần hơn”.

Sắc sảo (thiên về hình thức) là vẻ đẹp ưu tú, thu hút cái nhìn của người khác. Mặn mà (thiên về trí tuệ và tâm hồn) là vẻ đẹp chinh phục lòng người. Vẻ đẹp của nàng khiến cho lòng người đố kị, đất trời hờn ghen. Cuối cùng, để khẳng định chắc chắn vẻ đẹp ấy, Nguyễn Du đã tôn vinh đến tột bậc:


 
“Một hai nghiêng nước nghiêng thành
Sắc đành đòi một, tài đành họa hai”.

Điển tích “nghiêng nước nghiêng thành” xuất phát từ bài hát của Lí Diên Niên đời Hán Vũ Đế ca ngợi sắc đẹp của Hiếu Vũ Hoàng Hậu.

“Bắc phương hữu giai nhân
Tuyệt thế nhi độc lập.
Nhất cố khuynh nhân thành;
Tái cố khuynh nhân quốc
Khởi bất tri
Khuynh thành dữ khuynh quốc
Giai nhân nan tái đắc”.

Đến đời Đường Minh Tông, thi tiên Lý Bạch khi làm thơ ca ngợi sắc đẹp của Dương Quý Phi cũng dùng tích ấy:

Danh hoa khuynh quốc lưỡng tương hoan,
Thường đắc quân vương đới tiếu khan.

Nghĩa:

Danh hoa nghiêng nước sánh đôi vui,
Để xứng quân vương một nụ cười.

Xét về tài năng, nàng thông thạo cả cầm, kì, thi họa, thuộc lòng âm luật; lại có tài sáng tác, đã viết nên khúc Bạc mệnh làm não lòng người. Xét về sắc đẹp, Vẻ đẹp của Thúy Kiều không những có thể làm nghiêng nước nghiêng thành mà là duy nhất trên đời này không thể có người thứ hai. Giai nhân tuyệt sắc xưa nay xem như lu mờ trước ánh sáng ấy.

Có thể nói, hội tụ ở nhân vật Thúy Kiều là tất cả những gì tốt đẹp nhất vốn có ở con người và vũ trụ. Sự kết hợp hoàn hảo giữa tài năng, sắc đẹp và đức hạnh khiến Thúy Kiều trở thành một nhân vật vượt xa sức tưởng tượng của con người. Có thể gọi nàng là tuyệt thế giai nhân thiên cổ vậy.

Lần thứ nhất, Kiều khiến cho Kim Trọng, một thư sinh vốn là người “Vào trong phong nhã ra ngoài hào hoa”, say mê nàng đến tận cùng mà quên chuyện đèn sách, bạo gan chuyển phòng trọ đến ở gần nhà nàng để tiện gặp gỡ hẹn hò. Tình yêu ngang trái, khiến hai người tan câu thề ước, đôi đường ly biệt. Đến suốt cuộc đời, Kim Trọng cũng không thể nào quên được nàng.

Lần thứ hai, phải chăng, bởi ghen tức nhà Vương ông có hai cô con gái xinh đẹp mà kín cổng cao tường, bọn sai nha đã lập mưu vu họa, khiến cho nhà tan của nát, Vương ông cùng con là Vương Quan bị trói vào đại lao?

Lần thứ ba, Thúc sinh (thư sinh họ Thúc), một khách phong lưu, đa tình say mê Kiều đến tột độ. Thúc sinh là người tuy tự do, phóng khoáng nhưng lại rất sợ vợ của chàng là Hoạn Thư. Hoạn Thư cũng quản thúc chàng rất chặt chẽ. Tuy sợ vợ đến thế nhưng vì đắm say vẻ đẹp Thúy Kiều đến đê mê mất trí:


 
“Trăm nghìn đổ một trận cười như không”.

Vẻ đẹp của Thúy Kiều như đổ một liều mê độc vào tâm trí Thúc Sinh khiến chàng “một tỉnh mười mê” đến nỗi liều lĩnh chuộc nàng ra khỏi lầu xanh và đưa về sống như vợ chồng ở nhà riêng. Sự việc bại ộ khiến cho Thúy Kiều bị Hoạn Thư cho người bắt về và hành hạ vô cùng tàn khốc.

Lần thứ tư, Từ Hải vốn là một bậc anh hùng đầu đội trời, chân đạp đất, nghe tiếng Kiều đã không ngần ngại tìm đến:

“Qua chơi nghe tiếng nàng Kiều,
Tấm lòng nhi nữ cũng xiêu anh hùng”.

Cần chi nhiều lời đưa đẩy, sau cuộc hàn thuyên tâm sự, đôi bên rõ ý, Từ Hải đã mau chóng chuộc nàng ra khỏi lầu xanh và chính thức cưới nàng làm vợ, giúp nàng báo ân, báo oán hết sức chu toàn. Phải đâu khí phách anh hùng hành động quyết đoán mau lẹ mà bởi trước bậc hồng nhan kì sắc, trái tim anh hùng đã sớm lay động, bị chinh phục tức thời. Cũng bởi vì quá yêu Kiều mà Từ Hải đã có hành động sai lầm lớn nhất cuộc đời dũng tướng, thỏa hiệp đầu hàng Hồ Tôn Hiến và nhận lấy một kết cục bi thảm.

Lần thứ năm, Hồ Tôn Hiến, một đại công thần triều đình, sau khi giết chết Từ Hải đã bất chấp đạo lí, bắt Kiều hầu rượu, đàn hát và làm nhục nàng vì quá say mê vẻ đẹp yêu kiều diễm lệ ấy. Một đại công thần uy dũng thế ấy, tôn nghiêm thế ấy mà trước mĩ nhân:

“Nghe càng đắm, ngắm càng say
Lạ cho mặt sắt cũng ngây vì tình”.

Để tránh bị điều tiếng, gièm pha, Hồ Tôn Hiến đã gã nàng cho một thổ quan.

Sau mười lăm năm lưu lạc, trầm luân dâu bể, chịu không biết bao ô nhục, khổ đau, Thúy Kiều được đoàn viên với gia đình, chấm dứt duyên tình trần thế. Có lẽ, đó cũng là lựa chọn của Nguyễn Du. Ông cho nàng ẩn danh nơi cô tịch để sắc đẹp ấy không còn gây thêm tai họa nào nữa chăng?