A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
1. Tác giả
Nguyễn Thi (1928-1968), bút danh khác là Nguyễn Ngọc Tấn tên khai sinh là Nguyễn Hoàng Ca quê ở xã Quần Phương Thượng, huyện Hải Hậu tỉnh Nam Định. Mồ côi cha từ năm mười tuổi mẹ đi bước nữa. Nguyễn Thi phải sống nhờ họ hàng nên phải vất vả, tủi cực từ nhỏ. Năm 1943, ông theo người anh vào Sài Gòn vừa kiếm sống vừa tự học. Năm 1945, ông tham gia cách mạng rồi ra nhập lực lượng vũ trang. Trong kháng chiến chống Pháp Nguyễn Thi làm công tác tuyên huấn vừa chiến đấu vừa hăng hái hoạt động văn nghệ. Năm 1954, ông tập kết ra Bắc và công tác ở tòa soạn tạp chí Văn nghệ quân đội. Hai tập truyện ngắn Trăng sáng (1960) và Đôi bạn (1962) của ông với bút danh Nguyễn Ngọc Tấn báo hiệu một nhà văn triển vọng. Năm 1962, Nguyễn Thi tình nguyện ở lại chiến trường miền Nam công tác tại Cục chính trị Quâ giải phóng miền Nam, là một trong những thành viên sáng lập và phụ trách Văn nghệ Quân giải phóng. Ông hy sinh ở mặt trận Sài Gòn trong cuộc tấn công tết Mậu Thân (1968).
Sáng tác của Nguyễn Thi gồm nhiều thể loại: bút ký, truyện ngắn tiểu thuyết. Sau khi ông hy sinh các tác phẩm của ông được sưu tập và in lại trong Truyện và ký, xuất bản năm 1978, Nguyễn Ngọc Tấn - Nguyễn Thi toàn tập (4 quyển) xuất bản năm 1996
Năm 2000, ông được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.
Nguyễn Thi là một trong những cây bút văn xuôi hiện đại hàng đầu của văn nghệ giải phóng miền Nam thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Ông quê ở miền Bắc nhưng thực sự là gắn bó sâu nặng với nhân dân miền Nam. Ông thực sự xứng đáng với danh hiệu Nhà văn của người nông dân Nam Bộ trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.
2. Tác phẩm
Ra đời năm 1966, thời kì cuộc kháng chiến chống Mỹ diễn ra gay go, ác liệt
Những đứa con trong gia đình là một trong những truyện ngắn xuất sắc nhất của Nguyễn Thi, được viết ngay trong những ngày kháng chiến ác liệt khi ông còn công tác ở tạp chí văn nghệ quân giải phóng
Tóm tắt tác phẩm
Truyện kể về gia đình anh giải phóng quân tên Việt. Việt được sinh ra trong một gia đình có truyền thống cách mạng, ông nội, cha mẹ đều bị giết dưới bàn tay của kẻ thù. Chính mối thù sâu sắc với Mĩ - Ngụy đã thôi thúc những người con trong gia đình ấy khát khao chiến đấu để trả thù nhà, nợ nước. Trong một trận đánh, Việt bị thương, bị lạc đồng đội. Việt ngất đi tỉnh lại nhiều lần. Cũng giống như những lần tỉnh dậy trước, hồi ức quá khứ, hiện tại luôn đan xen nhau. Lần tỉnh thứ 4 của Việt, kí ức về má hiện về, mấy hạt mưa làm Việt choàng tình hẳn. Việt sợ bóng tối, sợ ma hơn là sợ giặc. Dù bị thương nhưng phân biệt rất rõ đâu là tiếng súng nổ của ta, đâu là tiếng pháo lễnh lãng của giặc. Việt nhớ lại cảnh hai chị em tranh nhau đi tòng quân. Việt đòi đi nhưng chị Chiến không nghe, sau đó phải nhờ chú Năm phân giải. Chú Năm nhất trí cho cả hai đi. Trước khi lên đường, chị Chiến lo thu xếp công việc gia đình. Gửi em Út sang chú Năm, nhà cửa gửi cho các anh trong chi bộ làm nơi dạy học, ruộng trả lại cho xã, gởi bàn thờ má sang chỗ chú Năm. Đoạn trích kết thúc bằng hình ảnh hai chị em Việt - Chiến khiêng bàn thờ má sang gửi chú Năm.
B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI
Câu 1: Trang 63 sgk ngữ văn 12 tập 2
Đoạn trích những đứa con trong gia đình được trần thuật chủ yếu từ điểm nhìn của nhân vật nào? Cách kể chuyện này có tác dụng như thế nào đối với kết cấu truyện và khắc họa tính cách nhân vật?
Trả lời
– Truyện “Những đứa con trong gia đình” được trần thuật lại chủ yếu qua dòng hồi tưởng của nhân vật Việt.
– Cách trần thuật như vậy khiến truyện được kết cấu theo diễn biến của trí nhớ và ý thức, cảm xúc của nhân vật cứ lúc bị đứt ra rồi lại nối lại qua những lần ngất đi rồi tỉnh lại ấy.
Câu 2: Trang 64 sgk ngữ vă 12 tập 2
Tác phẩm kể chuyện một gia đình nông dân Nam Bộ. Truyền thống nào đã gắn bó những người con trong gia đình với nhau?
Trả lời
Tác phẩm kể chuyện một gia đình. Gia đình này gồm ba, má Việt, chị Chiến, chú Năm và Việt.
Câu 3: Trang 64 sgk ngữ văn 12 tập 2
Phân tích và so sánh tính cách nhân vật Chiến, Việt để làm rõ sự tiếp nối truyền thống gia đình của những người con.
Trả lời
Trong truyện này, nổi bật nhất là hai nhân vật Việt và Chiến. Cả hai nhân vật đều xuất thân trong một gia đình, tuổi tác cũng gần nhau nhưng do đặc điểm về giới tính và thứ bậc trong gia đình nên giữa hai người vừa có nét chung vừa có nét riêng biệt.
* Những nét tính cách chung:
–Họ đều có tình cảm gia đình sâu nặng.
– Chị em Việt có chung mối thù với bọn Mỹ – Ngụy.
–Hai chị em Chiến – Việt đều có những nét rất ngây thơ thậm chí có phần trẻ con.
* Nét đẹp riêng:
a. Chiến là cô gái đảm đang, tháo vát:
– Chiến hơn Việt chừng một tuổi nhưng Chiến người lớn hơn hẳn:
=> Nói tóm lại, Chiến là cô gái tiêu biểu cho người phụ nữ miền Nam rắn rỏi, đảm đang, anh hùng.
b. Nét riêng ở Việt:
– Việt – người thanh niên với những phẩm chất hồn nhiên.
– Việt có tình cảm với gia đình rất sâu sắc.
– Việt mang trong mình phẩm chất người anh hùng.
– Việt mang trong mình vẻ đẹp của tuổi trẻ Việt Nam thời chống Mỹ: trẻ trung, gan dạ, đáng yêu nhưng cũng rất mực anh hùng dũng cảm.
Câu 4: Trang 64 sgk ngữ văn 12 tập 2
Phân tích biểu hiện của khuynh hướng sử thi trong đoạn trích này.
Trả lời
– Trong truyện “Những đứa con trong gia đình” đã xây dựng nhân vật trung tâm theo khuynh hướng sử thi, nhân vật Việt và Chiến – những con người đại diện cho giai cấp, cho dân tộc với những phẩm chất cao cả, kết tinh những gì cao đẹp nhất của cộng đồng.
– Câu chuyện xoay quanh các thành viên trong một gia đình có truyền thống yêu nước, căm thù giặc từ đời này qua đời khác từ đời bố mẹ là những người anh hùng hi sinh vì đất nước đến những người con kế tiếp đứng lên quyết trả nợ nước thù nhà.
Câu 5: Trang 64 sgk ngữ văn 12 tập 2
Đối với anh chị đoạn văn nào cảm động nhất? vì sao?
Trả lời
- Đoạn văn cảm động nhất đó là cảnh hai chị em Việt và Chiến khiêng bàn thờ má chạy qua cánh đồng, gửi sang nhà chú Năm để hai chị em lên đường đi chiến đấu.
- Cảnh tượng đó khiến người đọc liên tưởng và bồi hồi xúc động bởi nhìn vào đó ta thấy được tình yêu, tình hiếu thảo, chọn nghĩa đối với cha mẹ.
- Hình ảnh có ý nghĩa tượng trưng thể hiện sự trưởng thành của hai chị em có thể gánh vác việc gia đình và viết tiếp khúc sông của mình trong dòng sông truyền thống gia đình.
Luyện tập
Bài tập trang 64 sgk ngữ văn 12 tập 2
Phân tích đoạn đối thoại giữa Chiến và Việt trong đêm trước ngày nhập ngũ. Tâm lí và tính cách mỗi nhân vật được thể hiện như thế nào thông qua đoạn đối thoại này?
Trả lời
- Đoạn đối thoại của Chiến và Việt đêm trước ngày nhập ngũ rất sinh động, thể hiện rõ tính cách và cá tính của từng nhân vật.
- Hai chị em thể hiện là hai chị em gan góc và chung mối thù với bọn xâm lược. Tuy còn nhỏ tuổi, chí căm thù đã thôi thúc hai chị em cùng một ý nghĩ: phải trả thù cho ba má, và có cùng nguyện vọng: được cầm súng đánh giặc
- Gan góc, dũng cảm, khao khát được chiến đấu giết giặc và giàu tình nghĩa, rất mực thủy chung, son sắt với cách mạng và quê hương.
- Chỉ qua đoạn đối thoại của hai chị em trước đêm nhập ngũ ta cũng đã thấy rõ được tính cách của hai nhân vật Chiến - Việt. Cùng thương má, cùng mang mối thù chung của gia đình, cùng quyết tâm giết giặc, nhưng Chiến thì tỏ rõ tính cách, cá tính của người chị, một cô gái mới lớn, còn Việt thì tính cách, cá tính vẫn còn rất “trẻ con”, là cậu con trai vô tư, hồn nhiên.