Hoàn cảnh sáng tác là thời điểm, bối cảnh sáng tác của một tác phẩm văn học, hoàn cảnh sáng tác không chỉ xác định thời gian sáng tác mà qua đó ta có thể xác định được giá trị nội dung, đối tượng mà tác phẩm phản ánh cũng như những tư tưởng, quan niệm mà nhà văn, nhà thơ muốn gửi gắm qua tác phẩm ấy.
HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI ĐỒNG CHÍ - CHÍNH HỮU
- Được viết đầu năm 1948, thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, sau khi tác giả tham gia chiến dịch Việt Bắc (Thu Đông 1947). In trong tập "Đầu súng trăng treo" (1966)
- HCST giúp ta hiểu sâu sắc hơn về cuộc sống chiến đấu gian khổ của những người lính, đặc biệt là tình đồng chí, đồng đội thiêng liêng cao cả.
HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH- PHẠM TIẾN DUẬT
- Viết năm 1969 khi cuộc kháng chiến chống Mĩ đang trong giai đoạn vô cùng ác liệt. Nằm trong chùm thơ được tặng giải nhất cuộc thi thơ báo văn nghệ (1969) được đưa vào tập thơ "Vầng trăng quầng lửa"
- HCST giúp ta hiểu thêm về cuộc kháng chiến gian khổ, ác liệt của dân tộc và tinh thần dũng cảm, lạc quan của những người lính trên tuyến đường Trường Sơn.
HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ - HUY CẬN
- Giữa nâm 1958, Huy Cận có chuyến đi thực tế dài ngày ở vùng mỏ Quảng Ninh. Từ chuyến đi thực tế này, hồn thơ HC mới thực sự nảy nở trở lại và dồi dào cảm hứng về thiên nhiên đất nước, về lao động và niềm vui của con người trước cuộc sống mới. Bài thơ được viết vào tháng 10/1958. In trong tập "Trời mỗi ngày lại sáng" (1958).
- HCST này giúp ta hiểu thêm về hình ảnh con người lao động mới, niềm vui, niềm tự hào của nhà thơ đối với đất nước và cuộc sống mới.
HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI BẾP LỬA - BẰNG VIỆT
- Được viết năm 1963, khi tác giả đang là sinh viên học ngành luật ở nước ngoài (Liên Xô cũ). Bài thơ được đưa vào tập "Hương cây-Bếp lửa" (1968) tập thơ đầu tay của Bằng Việt - Lưu Quang Vũ.
- HCST cho ta thấy tình yêu quê hương đất nước và gia đình của tác giả qua những kỉ niệm cụ thể về người bà và bếp lửa.
HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI ÁNH TRĂNG - NGUYỄN DUY
- Được viết năm 1978, 3 năm sau ngày giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. In trong tập thơ cùng tên của tác giả.
- HCST giúp ta hiểu được cuộc sống trong hòa bình với đầy đủ các tiện nghi hiện đại khiến con người dễ quên đi quá khứ gian khổ khó khăn, hiểu được cái "giật mình" tự vấn lương tâm đáng trân trọng của tác giả.
HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI MÙA XUÂN NHO NHỎ - THANH HẢI
- Được viết vào tháng 11/1980, 5 năm sau khi đất nước được thống nhất và đây là một trong những mùa xuân đầu tiên của dân tộc. Lúc này, tác giả đang nằm trên giường bênh không bao lâu trước khi nhà thơ qua đời. Tác phẩm được in trong tập thơ "Thơ VN 1945-1985) NXB GD HN.
- HCST giúp người đọc hiểu được tiếng lòng tri ân, thiết tha yêu mến và gắn bó với đất nước, với cuộc đời; thể hiện ước nguyện chân thành được cống hiến cho đất nước, góp một màu xuân nho nhỏ của mình vào mùa xuân chung của đất nước.
HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI VIẾNG LĂNG BÁC - VIỄN PHƯƠNG
- Năm 1976, sau khi cuộc kháng chiến chống Mĩ kết thúc thắng lợi, đất nước thống nhất, lăng chủ tịch HCM vừa khánh thành, Viễn Phương từ miền Nam ra thăm lăng Bác. Bài thơ "Viếng lăng Bác" được sáng tác trong dịp đó và in trong tập thơ "Như mây mùa xuân" (1978)
- HCST giúp ta hiểu được tấm lòng thành kính và niềm xúc động sâu sắc của nhà thơ, của đồng bào miền Nam, của dân tộc Việt Nam đối với Bác Hồ kính yêu.
HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI SANG THU - HỮU THỈNH
- Viết năm 1977, 2 năm sau khi đất nước thống nhất, đây là một trong những mùa thu bình yên đầu tiên của dân tộc. Bài thơ được in lần đầu trên báo Văn Nghệ, sau được in trong tập thơ "Từ chiến hào đến thành phố"
- HCST giúp ta hiểu được niềm bâng khuâng của tác giả khi đất trời vào thu, đây không chỉ là sự chuyển giao của mùa thu mà còn là sự chuyển giao của cuộc đời sau bao biến động, đất nước cũng vững vàng hơn trước mọi thử thách.
HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI NÓI VỚI CON - Y PHƯƠNG
- Sáng tác năm 1980, khi thế hệ nhà thơ vừa thoát khỏi chuến tranh, cái nghèo phủ trên từng con phố, bản làng, gương mặt. In trong tập " Thơ VN 1945-1985"
- HCST giúp ta hiểu được tâm sự của người cha đối với con. Đây vừa là lời động viên tinh thần con vượt qua mọi gian khổ, vừa là sự tôn vinh phẩm chất kiên cường, giàu tình yêu thương của người đồng mình.
HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI LÀNG - KIM LÂN
- Năm 1948, thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp; đăng lần đầu tiên trên tạp chí Văn Nghệ 1948
- HCST giúp ta hiểu được cuộc sống và tinh thần kháng chiến đặc biệt là nét chuyển biến mới trong tình cảm của người nông dân đó là tình yêu làng gắn bó thống nhất với tình yêu đất nước.
HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI LẶNG LẼ SA PA- NGUYỄN THÀNH LONG
- Được viết vào mùa hè năm 1970, là kết quả của chuyến đi thực tế ở Lào Cai của tác giả, khi miền Bắc tiến lên XDCNXH, xây dựng cuộc sống mới. Rút từ tập « Giữa trong xanh » (1972)
- HCST giúp ta hiểu được cuộc sống, vẻ đẹp của những con người lao động thầm lặng, có cách sống đẹp, cống hiến sức mình cho đất nước.
HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI CHIẾC LƯỢC NGÀ- NGUYỄN QUANG SÁNG
- Được viết 1966, khi tác giả đang hoạt động ở chiến trường Nam Bộ, tác phẩm được đưa vào tập truyện cùng tên.
- HCST giúp ta hiểu được cuộc sống, chiến đấu và đời sống tình cảm của người lính, của những gia đình Nam Bộ- tình cảm cha con sâu nặng và cao đẹp trong cảnh ngộ éo le của chiến tranh.
HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI - LÊ MINH KHUÊ
- Viết năm 1971, khi cuộc kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra ác liệt. In trong tập truyện ngắn của Lê Minh Khuê, NXB Kim Đồng HN 2001.
- HCST giúp ta hiểu hơn về cuộc sống chiến đấu và vẻ đẹp tâm hồn của những nữ thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn trong những năm chống Mĩ.
