1. Giải thích
- Đoạn thơ của Rasul Gamzatop trong Dagestan của tôi đã đề cập đến đặc trưng của thơ ca. Trong mỗi bài thơ đều có “những câu thơ hay nhất trong bài thơ”.
- Thông qua hệ thống các hình ảnh ẩn dụ có tính chất tương hợp để miêu tả mối quan hệ giữa bài thơ – câu thơ hay nhất (cánh đồng – lúa mọc trong đó, dây lưng – dao găm đeo ở đó, con chim – đôi cánh chim, con nai – đôi mắt nai), Rasul Gamzatop đã đưa định nghĩa của mình về “những câu thơ hay nhất trong bài thơ”: So với tổng thể bài thơ, “những câu thơ hay nhất trong bài thơ” chỉ là một phần rất nhỏ, rất cô đọng, hàm súc. Tuy vậy, từ “những câu thơ hay nhất trong bài thơ” ấy toát lên giá trị của toàn bài thơ, những câu thơ ấy là những khoảnh khắc thăng hoa trong bài thơ, giúp bài thơ đi sâu vào tâm hồn người đọc, làm nên sức sống lâu bền, bất diệt của bài thơ.
2. Bàn luận - Chứng minh
- Đặc trưng của thơ là sự cô đọng, hàm súc. Do đó, chỉ cần một“câu thơ hay nhất trong bài thơ” đã là đủ để làm nên những giây phút thăng hoa của bài thơ. Ở những câu thơ ấy, từng từ, từng chữ như đôi mắt của thơ, như ô cửa diệu kì mở ra biết bao tầng nghĩa sâu xa, gợi biết bao chiều sâu chưa nói hết, như “mở ra cái gì mà trước câu thơ đó, trước bài thơ đó vẫn còn như bị phong kín” (Nguyễn Tuân). Ở những câu thơ ấy, người đọc khám phá được giá trị của bài thơ cả về nội dung và hình thức nghệ thuật.
- “Những câu thơ hay nhất trong bài thơ” là chìa khóa để người đọc chạm đến cảm hứng chủ đạo của bài thơ. Thơ ca là địa hạt của cảm xúc, đó là những cảm xúc mãnh liệt, kết tinh từ những rung động sâu sắc của nhà thơ, đó là tiếng lòng đồng vọng kiếm tìm tri âm, tri kỉ, gợi ra trong tâm hồn người đọc những thông điệp sâu sắc về cuộc sống.
- “Những câu thơ hay nhất trong bài thơ” mở ra thế giới nghệ thuật của bài thơ. Đó là thế giới kiến tạo trong trí tưởng tượng của người đọc, tràn ngập thanh âm và sắc màu. “Những câu thơ hay nhất trong bài thơ” có thể mở ra trong tâm trí người đọc sự hòa phối đầy ấn tượng của màu sắc, đường nét, hình khối, và cũng có thể gieo vào họ những giai điệu khi thì êm ru khi thì bão tố của khúc nhạc lòng.
- “Những câu thơ hay nhất trong bài thơ” cũng thể hiện tài nghệ tuyệt vời của nhà thơ trong việc sử dụng ngôn ngữ: nó được tạo nên từ lớp ngôn từ nghệ thuật chính xác, hàm súc, có tính biểu cảm, tính hình tượng.
3. Đánh giá, mở rộng vấn đề bàn luận
- Quan niệm của Rasul Gamzatop về “những câu thơ hay nhất trong bài thơ”đã khái quát được những đặc trưng cơ bản nhất của thơ ca. Thơ rất cần “những câu thơ hay nhất” ấy để tạo nên những điểm sáng tác động vào người đọc, làm nên những khoảnh khắc bùng nổ về cảm xúc và tư tưởng, tạo ra những rung cảm thẩm mỹ sâu sắc trong tâm hồn người đọc. Nếu thiếu đi “những câu thơ hay nhất trong bài thơ”, bài thơ sẽ trở nên nhợt nhạt thiếu sức sống, và sẽ bị đào thải.
- Tuy vậy, trong quá trình sáng tạo và tiếp nhận thi ca, không nên chỉ độc tôn vai trò của “những câu thơ hay nhất trong bài thơ” mà quên đi các yếu tố khác. Bởi về bản chất, một bài thơ là một chỉnh thể thẩm mỹ, mọi thành tố từ nội dung đến hình thức, từ kết cấu bề nổi đến kết cấu bề sâu đều gắn bó hữu cơ với nhau. “Những câu thơ hay nhất” không thể tỏa sáng nếu thiếu đi những câu thơ trước đó làm bệ đỡ và những câu thơ sau đó để khắc sâu. Nếu tách ra khỏi chỉnh thể thẩm mỹ của bài thơ, “những câu thơ hay nhất” cũng sẽ không thể hiện hết được các tầng nghĩa sâu xa của nó, không thể đi vào tâm hồn người đọc.