Con người là một đối tượng phong phú, phức tạp và đầy bí ẩn của văn chương, nghệ thuật.Các thế hệ những người cầm bút đã giành không ít thời gian và tâm huyết cho việc tìm hiểucon người, khám phá những tiềm ẩn trong con người. Trên bước đường khám phá âm thầm,nhưng không ít gian truân ấy của nghệ sĩ có một; tất nhiên là trong số rất nhiều vấn đề đượcđặt ra: Văn chương nên nói về cái tốt hay cái xấu của con người và cái nào cần nói tới nhiềuhơn?.Đã không ít ý kiến bàn luận về vấn đề này. Ý kiến của nhà văn Nguyễn Khải gần đây, theo tôi làmột ý kiến đáng được ghi nhận: “Văn chương có quyền, nhưng không chỉ miêu tả cái xấu xa,cái ghê tởm, cái hèn nhát. Thanh nam châm thu hút mọi thế hệ vẫn là cái cao thượng, cái tốtđẹp, cái thủy chung”.Ý kiến trên đây của Nguyễn Khải có cơ sở, không chỉ trên phương diện lý luận mà cả trên thựctế văn chương, nó được đúc rút từ sự trắc nghiệm của một nhà văn tài năng có bản lĩnh. Cũngcần phải nói thêm, Nguyễn Khải là một trong số những nhà văn có đóng góp cho xu hướng đổimới văn nghệ của chúng ta những năm gần đây.Trước hết, có lẽ Nguyễn Khải muốn khẳng định cái “quyền" được nói về “cái xấu xa, cái ghêtởm, cái hèn nhát" mà cho đến nay đâu phải nhà văn nào cũng dám nói. Có một thời chúng tacho rằng văn chương chỉ được nói về “cái tốt đẹp:, “cái cao thượng", “cái chung thủy". Đã cólúc ta cho những tác phẩm viết về những cái xấu là “bôi đen". Phải chăng quan điểm có tínhchất ấu trĩ ấy bắt nguồn từ việc hiểu con người không thật đầy đủ, thấu đáo? Chúng ta nghĩrằng: Con người là tốt đẹp, là cao thượng trong khi con người là tất cả cái tốt và cái xấu, cáicao thượng và cái hèn hạ ... Vậy thì văn chương vì lẽ gì lại chỉ nói về cái phần tốt đẹp? Để thựchiện chức năng “Nhân đạo hóa con người" văn chương trước hết phải giúp cho con ngườinhận thức và tự nhận thức. Chỉ nói về cái tốt thì vô tình văn chương đã làm cho con người chỉ