1. mở bài: Giới thiệu về kho tàng ca dao Việt Nam. Trong đó đáng chú ý là ca dao than thân yêu thương tình nghĩa.
2. Thân bài:
a. Vẻ đẹp và số phận của người con gái: 2 bài ca dao đầu
+Bài ca dao 1: ý thức về số phận dẫu biết cuộc đời còn nhiều bất công, ngang trái, tủi hờn.
+Bài ca dao 2: Vẻ đẹp của người phu nữ sau vẻ ngoài tưởng chừng nhem nhuốc.
b. Khát vọng tình yêu.
+Bài ca dao số 3: Sự thủy chung của chàng trai dù tình duyên lỡ làng.
+Bài ca dao số 4: Cô gái trong tình yêu với nỗi nhớ nhung khôn xiết.
c. Tình nghĩa thủy chung giữa người với người.
+Bài ca dao số 5: sự thủy chung trong tình nghĩa vợ chồng qua gừng, muối.
d Nghệ thuật: So sánh, từ ngữ giàu hình ảnh, nhân hóa..
3. Kết bài:
Suy nghĩ về bài ca dao than thân yêu thương tình nghĩa.
Bài làm
Ca dao luôn là kho tàng tri thức lớn của dân tộc. Những lời ca dao chứa chan bao tình cảm và đi vào lòng người trong vô vàn những tha thiết, yêu thương. Trong đó không thể không nói đến những lời ca dao than thân yêu thương tình nghĩa. Những bài ca dao than thân tình nghĩa đã cho ta thấy được vẻ đẹp tâm hồn của người bình dân.
Vẻ đẹp tâm hồn trước hết được thể hiện qua nét đẹp của người con gái với bao ý thức về thân phận, nhân phẩm. Đó là nét đẹp:
– Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.
– Thân em như củ ấu gai
Ruột trong thì trắng vỏ ngoài thì đen.
Ai ơi, nếm thử mà xem!
Nếm ra, mới biết rằng em ngọt bùi.
Lời ca dao là nỗi niềm than thở của mỗi người con gái nhưng cũng ẩn chứa niềm kiêu hãnh về giá trị của chính bẳn thân mình. Hình ảnh tấm lụa đào tượng trưng cho nhan sắc, tuổi xuân của người con gái. Họ ý thức rất rõ về sắc đẹp của mình, về phẩm giá của mình. Cô gái trong lời ca dao thứ hai dường như khiêm tốn hơn khi tự đánh giá về hình thức bề ngoài của mình là vẻ ngoài đen. Đó chỉ là cách nói đòn bẩy nhằm nhấn mạnh vẻ đẹp thực sự của người con gái. Nhấn mạnh phẩm chất của họ là sự trong trắng, vẻ đẹp tâm hồn cao quý. Dù cho số phận có nhiều những đắng cay, chỉ có thể phụ thuộc vào người chồng, vào định mệnh sắp đặt.
Vẻ đẹp của người bình dân còn được thể hiện qua chủ đề tình yêu. Tiếng lòng của một chàng trai lỡ duyên nhưng vẫn mãi tình nghĩa, thủy chung:
– Trèo lên cây khế nửa ngày,
Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!
Mặt trăng sánh với mặt trời,
Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.
Mình ơi! Có nhớ ta chăng?
Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời.
Anh chàng thấm thìa rất rõ nỗi chua xót đang trào dâng trong lòng mình khi tình yêu chẳng thể trọn vẹn. Nhưng vượt lên nỗi đau tình duyên lỡ dở, chàng trai vẫn khẳng định tình cảm sắt son, bền vững của mình. Hình ảnh so sánh ẩn dụ trời – trăng – sao trong bài ca đã nói lên tình cảm thủy chung lớn lao. Như mặt trăng sánh với mặt trời, như sao Hôm sánh với sao Mai, tình nghĩa đôi ta mãi vững bền. Cụm từ sánh với được láy lại hai lần, lại thêm từ chằng chằng nhấn mạnh ở cuối câu ca đã khẳng định mạnh mẽ tình cảm son sắt này. Cho dù có xa cách nhau nhưng tình cảm đôi ta mãi vững vàng, thủy chung.
Mình ơi! Có nhớ ta chăng?
Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời.
Lời để hỏi là sự bộc lộ lòng mình và nỗi lòng đó đã được gửi vào một hình ảnh thơ giàu ý nghĩa: Sao Vượt vẫn chờ trăng giữa trời. Đây là sự chờ đợi mỏi mòn trong cô đơn và vô vọng. Tình nghĩa thì mãi mãi còn dù phải chia li. Trong hình ảnh sao Vượt chờ trăng giữa trời có cái mòn mỏi của sự chờ đợi, có cái cô đơn của sự ngóng trông, có nỗi đau của người lỡ duyên thất tình. Mối lỡ làng của tình duyên làm lòng người xót xa vô cùng.
Để rồi trong Khăn thương nhớ ai, tình cảm này càng được nhân rộng:
Khăn thương nhớ ai,
Khăn rơi xuống đất
Khăn thương nhớ ai,
Khăn vắt lên vai.
Khăn thương nhớ ai,
Khăn chùi nước mắt.
Thương nhớ là tình cảm rất đỗi thường trực trong tình yêu. Với hệ thống biểu tượng khăn, đèn, mắt giúp ta hiểu Và chắc hẵn nhớ thương phải bồn chồn lắm nên cô mới hỏi dồn dập đến vậy. Chiếc khăn là vật trao duyên, vật kỉ niệm, kỉ vật tình yêu gợi nhớ người đàng xa. Chiếc khăn quấn quýt bên mình người con gái như cùng chia sẻ vởi họ niềm thương nhớ. Mà có lẽ cứ mỗi lần hỏi là một lần nỗi nhớ lại trào dâng. Tất cả như trải mọi không gian, thời gian:
Đèn thương nhớ ai,
Mà đèn không tắt.
Từ hỏi khăn sang hỏi đèn cũng chỉ là sự biểu tượng trong nhung nhớ. Đèn không tắt hay chính người con gái trằn trọc thâu đêm? Cuối cùng nó trở thành nỗi lòng đau đáu và buộc cô đành hỏi đôi mắt – hỏi chính mình:
Mắt thương nhớ ai,
Mắt ngủ không yên.
Và vì nhớ quá, ỵêu quá nên lúc nào cũng thấp thỏm lo sợ điều chẳng lành sẽ xảy đến trong tình yêu:
Đêm qua em những lo phiền,
Lo vì một nỗi không yên một bề…
Trái tim yêu chân thành, tha thiết như thế vô cùng đáng quý, đáng trân trọng. Tình yêu ấy còn được thể hiện qua sự chủ động trong tình cảm:
Ước gì sông rộng một gang.
Bắc cầu dải yếm cho chàng sang chơi.
Cây cầu của cô gái trong bài ca dao là cây cầu đặc biệt: cầu dải yểm. Nó là sự táo bạo và lãng mạn vô cùng trong cảm xúc.
Kết tinh của tình yêu là cuộc hôn nhân hạnh phúc. Hôn nhân được người bình dân đề cao, trân trọng và gắn với tình nghĩa thuỷ chung giữa người với người:
– Muối ba năm muối hãy còn mặn
Gừng chín tháng gừng hãy còn cay
Đôi ta nghĩa nặng tình dày
Có xa nhau đi nữa cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa.
Vị cay của gừng và vị mặn của muối chính là hương vị mặn nồng của tình người. Nó biểu trưng cho sự gắn bó thuỷ chung trong tình cảm. Các số từ ước lệ ba năm, chín tháng kết hợp với sự lặp lại hai chữ hãy còn khẳng định sự vĩnh hằng của tình nghĩa con người. Ba vạn sáu ngàn ngày mới xa tức là một trăm năm – một đời người – nghĩa là không bao giờ cách xa cả. Tình nghĩa thuỷ chung giữa người với người là vẻ đẹp vô tận.
Sáu bài ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa mang theo một nét đẹp riêng thể hiện vẻ đpẹ tâm hồn người bình dân. Vẻ đẹp ở họ là sự hòa kết trong sự giản dị bình thường mà thấm đẫm tình cảm. Tất cả là sự tự ý thức về giá trị bản thân, là tình nghĩa thuỷ chung, là tình yêu đôi lứa với những cung bậc, sắc màu phong phú và mãi sáng trong lòng người.
