Trái ngược với hoàn cảnh tù đày khốn khổ của người tù cách mạng, bức tranh thiên nhiên tươi đẹp hiện lên chân thực bằng sự lắng nghe hiện tại và hồi tưởng quá khứ của người tù cách mạng. Bức tranh thiên nhiên bắt đầu bắng câu thơ:"Khi con tu hú gọi bầy". Tương tự như trong thơ xưa, các nhà thơ, nhà văn thường dùng những hình ảnh chọn lọc để tạo được nét chấm phá, gợi tả vô cùng đặc sắc trong tác phẩm của mình ("Một tiếng chim kêu sáng cả rừng, Tiếng hát trong như tiếng hát xa"). Nhà thơ Tố Hữu đã bắt đầu bằng tiếng chim tu hút gọi bầy gây ấn tượng cho người đọc và đây là dấu hiệu của mùa hè đã đến. Những hình ảnh thiên nhiên được tác giả chọn lọc vô cùng đẹp như: lúa chiêm, trái cây và chúng đều đang ở trạng thái "đang chín, ngọt dần". Những hình ảnh thơ tiếp theo như "vườn râm, ve ngân, bắp rây, nắng đào, trời xanh và sáo diều bay bổng". Bức tranh thiên nhiên được vẽ nên là bức tranh hoàn hảo, tuyệt đẹp,có sự hòa quyện giữa âm thanh và màu sắc của thiên nhiên tươi đẹp. Ôi, người đọc như cảm tưởng được âm thanh của tiếng chim tu hú, và tiếng ve ngân cũng như thấy được màu sắc của lúa chiêm đang chín vàng, trái cây đang chín dần, màu xanh tươi tốt của vườn râm, màu đào của nắng và màu vàng rực của ngô. Ôi, hình ảnh sáo diều trên trời dường như là hình ảnh tượng trưng cho sự tự do và hạnh phúc, nó trái ngược hoàn toàn với hoàn cảnh của nhà thơ lúc bấy giờ! Hơn nữa, bức tranh thiên nhiên này có thể là bức tranh thiên trong tưởng tượng hoặc là hồi tưởng những ngày còn được tự do của nhà thơ. Bức tranh thiên nhiên chính là bản lề của khát khao được tự do, thoát khỏi chốn ngục tù của nhà thơ. Tóm lại, 6 câu thơ đầu của bài thơ Khi con tu hú đã thể hiện được bức tranh thiên nhiên mùa hè tươi đẹp và rực rỡ. 

*** câu cảm thán được in đậm

Tiếng chim tu hú gọi bầy mở đầu bài thơ “ Khi con tu hú” của Tố Hữu là thanh âm quen thuộc nơi làng quê mỗi độ hè về đánh thức các giác quan của người chiến sĩ trong cảnh ngục tù. Cùng với tiếng chim tu hú rộn ràng là tiếng ve râm ran, tiếng sáo diều ngân nga tấu nên bản giao hưởng tươi vui. Những âm thanh ấy đã mở ra một bức tranh mùa hè thật rực rỡ với hai gam màu chủ đạo: Màu vàng óng của lúa chín, vàng ngọt của trái cây vào độ chín, vàng tươi của nắng hè, của sân bắp cùng với đó là màu xanh um của vườn cây sum suê, xanh dương của bầu trời trong trẻo… Hai gam màu ấy đã phủ lên làng quê, trù phú, đầm ấm. Bức tranh được hiện lên trên một không gian như vô tận, rộng rãi và khoáng đạt, bao la và mênh mông. Không chỉ vậy, người đọc còn cảm nhận được hương vị ngọt ngào của trái cây đang vào mùa thu hoạch. Bằng cách sử dụng biện pháp tu từ liệt kê cùng nhịp thơ lục bát uyển chuyển, nhẹ nhàng, mỗi lần phép liệt kê xuất hiện là một nét vẽ khiến bức tranh mùa hè trở nên sống động, có hồn hơn. Có thể nói, qua khổ thơ, độc giả có thể thấy tác giả đã mở lòng mình, cảm nhận vẻ đẹp của mùa hè bằng nhiều giác quan và đặc biệt với bằng cả niềm yêu thiên nhiên thiết tha và tâm hồn nhạy cảm, tinh tế để vẽ nên một bức tranh rộn ràng, tràn trề nhựa sống.