Ví dụ: Có hoa và đậu rất nhiều quả.
* Câu thiếu vị ngữ: Đó là những câu chỉ có một cụm danh từ.
Ví dụ: Lâu đài cổ kính.
Tỷ lệ học sinh viết câu thiếu vị ngữ nhiều hơn những câu thiếu chủ ngữ.
Nguyên nhân chủ yếu là do học sinh nhầm tưởng những danh từ được phát triển dài là một câu, tưởng đã có nội dung thông báo trọn vẹn mặc dù ở đó mới chỉ nêu đối tượng thông báo.
* Câu thiếu cả thành phần chủ ngữ và vị ngữ
Những câu mắc lỗi sai, thiếu thành phần chủ ngữ và vị ngữ là những câu chỉ có thành phần trạng ngữ và cũng không nói được với những câu tiếp sau để tạo thành một câu mới có trạng ngữ.
Nguyên nhân của loại lỗi này là học sinh không hiểu rằng chủ ngữ không thể đứng sau quan hệ từ, các danh từ chỉ thời gian như khi, lúc… cần phải có bộ phận bổ sung nghĩa. Mặt khác thường là bộ phận đứng sau quan hệ từ được phát triển dài khiến học sinh tưởng là nó có nội dung thông báo.
Ví dụ: Đến ngày hoa phượng nở.
Trong ba loại câu thiếu thành phần thì tỉ lệ học sinh mắc lỗi sai câu thiếu thành phần chủ ngữ, vị ngữ nhiều hơn câu mắc lỗi thiếu cả chủ ngữ, vị ngữ.
- Lỗi thừa thành phần câu (lỗi diễn đạt rườm rà, dài dòng):
Là loại lỗi do câu có thành phần câu lặp lại một cách không cần thiết .
Đây là loại lỗi gặp phổ biến trong thực tế viết câu của học sinh hiện nay. Loại lỗi này, khi học sinh kiểm tra lại rất khó nhận biết, nó làm cho đoạn văn các em viết rất lủng củng.
Ví dụ: Trong nhà em có một người mà em rất yêu mến, đó là bà em rất kính yêu.
Nguyên nhân của loại lỗi này là do các em viết như nói nên câu văn không rành mạch, kỹ năng viết câu vào tình trạng kể lan man.
- Lỗi câu khó xác định nội dung biểu đạt, không lôgic về ý:
Là những câu về cấu tạo khó xác định các bộ phận câu kết hợp với nhau theo quan hệ ngữ pháp nào, từ đó khó xác định thành phần câu.Loại câu này có thể ngắn, có thể dài, càng dài, càng lỗi, càng lủng củng. Về ý nghĩa mối quan hệ giữa các bộ phận câu cũng không rõ ràng, chính xác không lôgíc. Do đó, các câu tối nghĩa hoặc vô nghĩa. Đây là loại lỗi thường gặp ở học sinh trung bình, trong các bài tập làm văn, ít gặp trong các bài tập đặt câu.
Nguyên nhân của loại lỗi này khá phức tạp, trước hết là học sinh không chuẩn bị cho mình một nội dung cần nói nên không phân cách được trong tư duy ra từng ý rạch ròi. Các em viết gần như trong tình trạng vô thức, nhớ từ nào, cụm từ nào là viết ngay trong bài, không tìm cách tổ chức, sắp xếp các cụm từ để biểu đạt nội dung. Đây là loại lỗi rất khó chữa, nhiều lúc phải trao đổi trực tiếp với học sinh mới biết các em muốn diễn đạt điều gì để chữa lại cho đúng. Loại lỗi câu sai này chiếm tỷ lệ lớn trong các lỗi câu, có thể thống kê các lỗi câu này như sau:
- Câu không xác định được thành phần.
Ví dụ: Quýt có hoa có quả khi quả chín nó lại có màu da cam và quả to có nhiều nước ăn ngọt lịm.
- Câu sắp xếp sai vị trí thành phần.
Ví dụ: Em thấy rất có ích đọc câu chuyện đó
- Các câu có một bộ phận cùng giữ hai chức năng ngữ pháp khác nhau trong câu.
Ví dụ: Em rất yêu quý những hàng phượng đã không còn xanh mướt như những ngày nào.
1.2. Lỗi về nghĩa .
- Câu sai nghĩa là những câu chứa đựng nội dung không phù hợp với hiện thực khách quan, phản ánh sai hiện thực khách quan.
Ví dụ: Con mèo nhà em như cái cặp sách.
- Câu không rõ nghĩa: Là câu thiếu thông tin. Đó là những câu đúng về mặt cấu tạo ngữ pháp, nghĩa là có đầy đủ thành phần chính, đúng về quan niệm ngữ nghĩa chung. Nhưng thật sự câu kiểu này còn thiếu thành phần phụ bổ nghĩa cho các từ trong câu, nên nghĩa câu không đầy đủ gây hụt hẫng cho người đọc.
Ví dụ: Mùa ổi xanh lá, em trèo cây.
- Câu không có sự tương hợp về nghĩa giữa các thành phần câu, giữa các vế câu. Loại lỗi này chiếm số lượng rất lớn và đa dạng. Có thể xem loại lỗi này là loại lỗi từ vựng - ngữ pháp.
Ví dụ: Cây cối xanh mơn mởn xào xạc trước gió
- Câu có các vế câu không tương hợp
Ví dụ: Trồng ổi sẽ thu được rất nhiều lợi, những đường gân nổi rõ như con rắn vậy
- Câu có tác dụng quan hệ giữa các thành phần không lô gíc không tương hợp là câu có các thành phần đồng chức không đồng loại.
Ví dụ: Hàng ngày em chăm sóc cây và đi rửa ấm chén.
Nguyên nhân là do học sinh không hiểu nghĩa từ và khả năng kết hợp của chúng.
1.3. Lỗi về hình thức, lỗi về dấu câu
Lỗi về dấu câu có thể chia làm 2 loại: Lỗi không dùng dấu câu và lỗi dùng dấu câu sai.
- Lỗi không dùng dấu câu: Là lỗi câu sai do không dùng dấu câu ở những phần cần thiết, thường học sinh mắc lỗi này do không sử dụng dấu chấm kết thúc câu và dấu phẩy ngăn cách giữa các thành phần câu. Có những bài viết các em không sử dụng một dấu câu nào. Loại lỗi này là một lỗi phổ biến.
Nguyên nhân của loại lỗi này là do học sinh đã vi phạm nguyên tắc sử dụng dấu câu. Khi đã kết thúc một ý phải đặt dấu ngắt câu. Việc không sử dụng dấu câu gây khó khăn trong giao tiếp khiến người đọc không thể nhanh chóng nắm được nội dung các em cần truyền đạt thậm chí có những trường hợp không xác định được ý muốn diễn tả.
Ví dụ: Lớp em có bạn Thành là học sinh giỏi và cũng là người bạn của em bạn còn là người con ngoan và hiếu thảo bạn và em đã giúp đỡ nhau trong lúc khó khăn bạn đã rất quý và tôn trọng em còn em cũng đối xử với bạn ấy như vậy.
- Lỗi sử dụng dấu câu sai: Là lỗi của những câu đã sử dụng dấu câu khi không cần thiết hoặc đáng lẽ phải dùng dấu câu này, lại dùng dấu câu khác. Biểu hiện của lỗi là học sinh dùng dấu chấm ngắt câu khi chưa đúng ý, dùng dấu phẩy ngăn cách các thành phần chủ ngữ và vị ngữ, ngăn cách động từ với bổ ngữ, dùng dấu phẩy ngăn cách các thành phần chủ ngữ và vị ngữ, ngăn cách động từ với bổ ngữ, dấu hai chấm ngăn cách hai vế câu khi vế nọ không có ý giải thích cho vế kia. Phổ biến nhất trong loại lỗi này là câu dùng dấu chấm tuỳ tiện khi chưa hiểu ý, cắt đôi câu ra một cách vô lý.
Ví dụ: Em thấy hoa đỏ, mùi thơm, em rất thích loại hoa này, nó có thể làm đẹp khu vườn nhà em.
Việc học sinh không sử dụng dấu câu hoặc sử dụng sai dấu câu là do chưa biết áp dụng dấu câu trong việc diễn đạt nội dung, chưa nắm được cách sử dụng chúng.
2. Lỗi ngoài câu
- Lỗi câu lạc chủ đề là lỗi do trong văn bản có những câu phá vỡ tính liên kết chủ đề của đoạn văn.
Ví dụ: Gần nhà em có một cây hoa sữa, thân cây sần sùi, gốc cây phình ra rất to, cành cây dài và rất mập mạp, lá cây xanh mơn mởn um tùm, em thích cây hoa sữa vì em thích uống sữa. Vào mùa hoa sữa nở, những bông hoa sữa nhỏ màu trắng li ti đậu thành chùm, hương hoa toả ngào ngạt.
- Lỗi do các câu trong văn bản mâu thuẫn với nhau về nghĩa, phá vỡ tính liên kết về nghĩa của văn bản tạo ra những câu liên kết không lô gíc. Loại lỗi này học sinh ít mắc phải.
- Lỗi lặp câu: Những câu này được xem là lặp lại vì lặp lại nhiều lần 1 từ, một ngữ, hay lặp lại một ý nghĩa nào đó trong những câu gần nhau. Đây là một sự lặp lại không cần thiết làm cho đoạn văn không phát triển được, lủng củng, tối nghĩa.
Ví dụ: Các bạn chơi với nhau rất vui vẻ, em và An cùng lớp với các bạn, các bạn và em học với nhau rất vui vẻ.
