+ Khổ 1 và 4: Hình ảnh con hổ ở hiện tại ( vườn bách thú ).
*Đ1:
Gậm một khối căm hờn trong cũi sắt,
Ta nằm dài, trông ngày tháng dần qua.
Khinh lũ người kia ngạo mạn, ngẩn ngơ,
Giương mắt bé giễu oai linh rừng thẳm,
Nay sa cơ, bị nhục nhằn tù hãm,
Để làm trò lạ mắt, thứ đồ chơi.
Chịu ngang bầy cùng bọn gấu dở hơi,
Với cặp báo chuồng bên vô tư lự.
- Động từ "Gậm" `->` Thay vì dùng từ "gặm" Tế Hanh lại tinh tế sử dụng từ "gậm" khiến cho người đọc cảm.nhận rõ được tình thế, tâm trạng của con hổ. Đó không chỉ là đơn giản "ngậm" một vật mà con hổ vừa ngậm cũi sắt vừa "gặm" đã nổi bật lên sự day dứt, bồn chồn và xen chút căm hận của vị chúa tể mất tự do trong cũi sắt.
- " Khối căm hờn" `->` Sự căm hờn ở đây không đơn giản chỉ là sự tức giận nhỏ bé mà nó đã trở thành nỗi căm phẫn, uất hận rất lớn, rất sâu và rất nặng.
- Đại từ xưng hô "Ta" `->` thể hiện sự uy nghi, hùng mạnh của vị chúa tể.
- "nằm dài, trông" `->` Bộc lộ sự chán nản, bất lực, buông xuôi của con hổ. Nó nằm trong cũi sắt trườn dài với công việc vô cùng tẻ nhạt, vô vị đó là "trông ngày tháng dần qua" trong sự bất lực.
- Hai câu thơ tiếp theo " Khinh lũ người....rừng thẳm". `->` Con hổ coi những người kia là những con người rất "ngu", ngạo mạn và không hiểu rõ được cái đẹp của chốn rừng oai hùng - nơi mình từng là chúa tể. ( Tâm trạng con hổ: khinh thường, chán ghét).
- 4 câu thơ cuối cùng: Nổi bật lên hình ảnh con hổ biết ý thức được nỗi nhục khi mất tự do chứ không vô lo vô nghĩ như vạn vật khác.
*Đ4:
Nay ta ôm niềm uất hận ngàn thâu,
Ghét những cảnh không đời nào thay đổi,
Những cảnh sửa sang, tầm thường, giả dối:
Hoa chăm, cỏ xén, lối phẳng, cây trồng;
Dải nước đen giả suối, chẳng thông dòng
Len dưới nách những mô gò thấp kém;
Dăm vừng lá hiền lành, không bí hiểm,
Cũng học đòi bắt chước vẻ hoang vu
Của chốn ngàn năm cao cả, âm u.
- " ngàn thâu" `->` Vẫn là nỗi hận to lớn, chất chứa và ấp ủ có thể bùng dậy bất kì lúc nào.
- Phép liệt kê: liệt kê ra những cảnh của vườn bách thú `->` đối với con hổ đây chỉ là những cảnh giả tạo,nhân tạo, ghê tởm và không bao giờ xứng với khu rừng của mình. Nó không bí hiểm, không hùng vĩ, không chân thật như chốn ngàn năm. Qua đó con hổ đã bộc lộ sự khinh thường,chế giễu, châm biếm, chán ghét với một nơi sửa sang, giả dối, ghê tởm.
- Qua những câu thơ khổ 4 ta có thể thấy rõ sự tẩy chay của con hổ với vườn bách thú, nó chỉ là bắt chước theo những vẻ đẹp tự nhiên cao cả của khu rừng ngàn năm.
`=>` Khổ 1 và 4 đã thể hiện nỗi lòng căm ghét,khinh thường, chán nản, bất lực cũng như khao khát tự do của con hổ.
`=``>` Mong muốn, khao khát tự do, đất nước được thống nhất, lòng yêu nước của Tế Hanh.
+ Khổ 2 + 3: Hình ảnh con hổ khi còn ở rừng, còn tự do.
*Đ2:
Ta sống mãi trong tình thương nỗi nhớ,
Thuở tung hoành hống hách những ngày xưa.
Nhớ cảnh sơn lâm, bóng cả, cây già,
Với tiếng gió gào ngàn, với giọng nguồn hét núi,
Với khi thét khúc trường ca dữ dội,
Ta bước chân lên, dõng dạc, đường hoàng,
Lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng,
Vờn bóng âm thầm, lá gai, cỏ sắc.
Trong hang tối, mắt thần khi đã quắc,
Là khiến cho mọi vật đều im hơi.
Ta biết ta chúa tể cả muôn loài,
Giữa chốn thảo hoa không tên, không tuổi.
- Điệp từ "với" kết hợp phép liệt kê `->` Làm nổi bật lên sự hoang vu, hoang sơ, hùng vĩ, rậm rạp của khu rừng cao cả nơi chúa tể sinh sống.
- Động từ "lượn" kết hợp phép so sánh `->` hình ảnh một con hổ to lớn, đẫy đà, tràn đầy sức sống với sức mạnh hùng dũng nhưng không kém phần uyển chuyển, mềm mại.
- Động từ "vờn bóng" `->` thể hiện sự uy nghi, đúng với trách nhiệm của một vị chúa tể.
- Động từ "quắc" `->` Một từ ngữ tinh tế giúp người đọc cảm nhận rõ độ lạnh,độ sắc cũng như độ sâu, sức mạnh, độ sáng của đôi mắt con hổ khiến cho vạn vật khiếp sợ.
*Đ3:
Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối,
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn,
Ta lặng ngắm giang san ta đổi mới?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng.
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
- Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?
- Điệp từ "đâu những " kết hợp phép liệt kê `->` liệt kê hàng loạt hình ảnh của núi rừng giúp người đọc cảm nhận được vẻ đẹp của núi rừng và sự nuối tiếc, lưu luyến của con hổ khi nhớ về thời kì vàng son, oanh liệt của mình.
- "say mồi đứng uống ánh trăng tan" `->` Sự say mê, chăm chú của con hổ khi ngắm trăng. Có thể nói đây là một câu thơ có một sự chọn lọc từ ngữ vô cùng tinh tế, đặc sắc của Tế Hanh.
- Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu? `->` câu hỏi tu từ bộc lộ cảm xúc buồn, nuối tiếc,lưu luyến của mình.
`=>` Trong khổ 2 và 3 con hổ đã thể hiện tâm trạng hoài cổ, lưu luyến, luyến tiếc khi nhớ về cảnh rừng hoang vu, hùng vĩ với những năm tháng tự do của nó.
`=``>` Tâm trạng nuối tiếc, nỗi niềm hoài cổ của Tế Hanh khi nhớ về một thời kì vàng son của đất nước, thời kì đất nước chưa có chiến tranh( khao khát tự do, lòng yêu nước).
+ Khổ 5: Khao khát tự do.
Hỡi oai linh, cảnh nước non hùng vĩ!
Là nơi giống hầm thiêng ta ngự trị.
Nơi thênh thang ta vùng vẫy ngày xưa,
Nơi ta không còn được thấy bao giờ!
Có biết chăng trong những ngày ngao ngán,
Ta đương theo giấc mộng ngàn to lớn
Để hồn ta phảng phất được gần ngươi,
- Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!
- Sử dụng hàng loạt những từ cảm thán.
- Hình ảnh mang tính chất tượng trưng.
`->` Bộc lộ hết niềm mong nhớ, nuối tiếc với khao khát cháy bỏng muốn tự do của vị chúa tể đang bị xiềng xích trong một cũi sắt, vườn bách thú giả tạo. Con hỏi giờ đây chỉ theo "giấc mộng ngàn" về những điều ở quá khứ nơi rừng thẳm để quên đi cái hiện thực bị tù túng, ngột ngạc với nỗi nhục làm nô lệ.
`=``>` Niềm khao khát đất nước được trả lại tự do của Tế Hanh, thể hiện lòng yêu nước sâu sắc của ông. Đó là một lòng yêu nước thầm kín, riêng tư qua việc mượn lời con hổ.
