Từ xưa đến nay chuyện “học” vẫn luôn được bao thế hệ người quan tâm và chú trọng. Bởi nó có tầm ảnh hưởng vô cùng lớn lao đối với mỗi con người. Cùng nghiên cứu về lĩnh vực này, danh sĩ Nguyễn Thiếp đã có những nhận định hết sức tâm đắc. Trong đó, không thể không nhắc đến “Ngọc không mài không thành đồ vật, người không học không biết rõ đạo”.
Nguyễn Thiếp đã lấy một hiện tượng phổ biến mang tính tất nhiên trong cuộc sống để làm điểm tựa cho nhận định của mình “Ngọc không mài không thành đồ vật”. Thực vậy, một viên ngọc có đẹp, có cứng cáp đến mấy, nếu không được mài dũa, được điêu khắc thì mãi cũng chỉ là một quặng đá sâu trong vách núi. Chỉ khi trải qua sự mài dũa thì nó mới trở thành một đồ vật xinh đẹp, óng ánh, có giá trị cao, giúp ích cho cuộc sống. Khi đó, nó tự nhiên sẽ có giá trị hơn gấp trăm lần, phát huy tối đa tiềm lực của mình. Con người cũng thế. Khi sinh ra thiên tư hơn người, nhưng nếu không chịu học hành, trải qua rèn luyện, thì làm sao mà biết được đâu là điều hay, đâu là lẽ phải, để mà chinh phục thành công. Từ đó, tầm quan trọng của việc học đã được khẳng định vững chắc “người không học không biết rõ đạo”.
Đạo ở đây là gì? Lúc đầu, nó dùng để chỉ Đạo của Khổng Tử - hệ thống lý luận rường cột của thời đại phong kiến. Nhưng đến nay, nó đã mở rộng phạm vi, trở thành từ chỉ những đạo lý, những điều hay, lẽ phải, những kiến thức đúng đắn, có giá trị. Và để hiểu, để thấm nhuần, để vận dụng được những điều đấy, chúng ta cần phải học.
Học chính là hoạt động chúng ta tiếp thu, trau dồi, rèn luyện những kiến thức, tri thức cho bản thân. Chúng ta không nên hiểu bó hẹp rằng việc học chỉ dừng ở học từ sách vở, từ thầy cô ở trường. Đó không phải là tất cả. Ngoài ra, chúng ta có thể học rất nhiều thứ khác từ bạn bè, người thân, từ chính trong cuộc sống. Đó là những bài học thực tiễn, là bài học kinh nghiệm đồng hành cùng những gì được nhận ở trường học. Khi trung hòa được những điều này, việc học mới thực sự là trọn vẹn.
Và tất nhiên, để việc học thực sự đạt được giá trị tối đa của nó. Chúng ta không thể nào chỉ dừng lại ở lý thuyết suông trên những trang giấy. Vì học phải đi đôi với hành. Ta phải thực hành, phải đưa nó vào thực tiễn, và biến nó thành của mình. Cùng với đó, phải xây dựng cho mình một tư duy phản biện, phân tích vấn đề. Để tiếp thu có chọn lọc, có chủ đích. Bởi vì không phải cứ là kinh nghiệm của thế hệ trước thì sẽ đúng. Và chẳng có thứ gì luôn đúng đắn, trọn vẹn khi thời gian đã trôi qua. Điều quan trọng nhất, là ta biết mình cần phải học gì, học như thế nào. Có như thế, việc học mới phát huy được giá trị tối đa.
Khi ta đã học một cách nghiêm túc, hết mình, thì chắc chắn trái ngọt sẽ đến. Đó là khi ta tích lũy được cho mình một khối lượng tri thức, kinh nghiệm nhất định. Ta sẽ có hiểu biết thấu đáo hơn, nhìn nhận vấn đề đa chiều và sáng suốt hơn. Cùng với đó, chúng ta sẽ chinh phục được những mục tiêu, ước mơ của bản thân. Đó chính là lúc ta đã chạm đến được “đạo”. Một người có kiến thức, hành xử thấu đáo, không chỉ thành công trong cuộc sống, mà còn giúp tạo ấn tượng tốt, tạo mối quan hệ tốt với mọi người.
Tuy nhiên, hiện nay, một bộ phận giới trẻ không thực sự hiểu được giá trị, ý nghĩa to lớn của việc học. Họ không thích thú và xem nhẹ việc học so với những thú vui khác. Họ học vẹt, học đối phó, để kiến thức trôi qua mỗi kẽ tay. Một bộ phận khác thì học sai cách, sai phương thức và mục đích. Như chỉ học lý thuyết mà không thực hành. Học suốt ngày đêm mà không quan tâm đến các hoạt động giải trí, thể thao, ngoại khóa. Hay học từ sai thầy, sai đối tượng. Như hiện nay, một bộ phận giới trẻ gọi hiện tượng mạng Huấn Hoa Hồng - một thanh niên với tư tưởng sai lệch, ăn chơi sa đọa, tung hô, ủng hộ. Đây là những tư tưởng sai lệch, cần phải thay đổi ngay.
Sau khi thấm nhuần tư tưởng của Nguyễn Thiếp, em nhận ra được tầm quan trọng của việc học. Em cảm thấy tiếc nuối về những ngày học tập đã trôi qua mà chưa cố gắng hết mình. Nhưng từ ngày mai, em sẽ thay đổi. Em sẽ học tập chăm chỉ, nghiêm túc và hết mình. Kết hợp giữa học với hành để mang lại kết quả tốt hơn.
Câu nói Ngọc không mài không thành đồ vật, người không học không biết rõ đạo của Nguyễn Thiếp thực sự là một nhận định hết sức đúng đắn về phép học. Dù thời gian đã trôi qua, nhưng giá trị của nhận định này vẫn còn mãi.
