Nếu như nhaan vật Huấn Cao là biểu tượng về cái đẹp,cái thiện,khí phách của một anh hùng thì nhân vật viên quản ngục lại hiện ra với một vẻ đẹp hướng thiện.Nguyễn Tuân đã xây dựng hình ảnh nhân vật quản ngục thật tinh tế,khiến ta phải suy ngẫm về nhiều điều.Trong tác phẩm“Chữ người tử tù'',Huấn Cao là một con người đại diện cho cái đẹp,từ cái tài viết chữ của một nho sĩ đến cái cốt cách ngạo nghễ phi thường của một bậc trượng phu,đến tấm lòng trong sáng của một người biết quýy trọng cái tài,cái đẹp.

          Truyện ngắn chữ người tử tù trong tập"Vang bóng một thời"xoay quanh về cuộc gặp gỡ đầy bất ngờ giữa Huấn Cao,người đại diện cho cái đẹp, cho sự hoàn mĩ và nhân vật viên quản ngục,người nhân danh cho cả một hệ thống tồi tàn, áp bức lúc bấy giờ.Nơi luôn tăm tối và nặng mùi của sự thống trị,mục nát chợt lấp loáng một sự tinh khiết,thuần thúy đầy thanh cao, như một nốt nhạc du dương,êm đềm giữa bản nhạc xô bồ.Có lẽ cái đẹp của nghệ thuật đã làm thức tỉnh sự sống còn lại trong tâm hồn viên quản ngục,mà trước đó đã bị bóng tối che khuất.Nhân vật viên quản ngục có sự vận động về tính cách.Trước khi là quản ngục,ông ta cũng là người đèn sách,“biết đọc vỡ nghĩa sách thánh hiền”.Là người lương thiện,tử tế,lại có chữ thánh hiền bồi đắp cho“thiện lương”nảy nở tốt đẹp,ông ta yêu đến say mê cái đẹp,“cái sở nguyện của viên quan coi ngục này là có một ngày kia được treo ở nhà riêng mình một đôi câu đối do tay ông Huấn Cao viết”.

           Viên quản ngục là một người có sở thích cao quý,thích cái đẹp.Ông yêu cái đẹp,yêu những nét chữ đẹp của Huấn Cao.Cái đẹp như được đánh thức giữa sự cám dỗ tầm thường của vàng bạc,hư danh.............Dường như là sự tồn tại của hai tâm hồn trong cùng một thể xác,hai bộ mặt giữa một cuộc đời đầy cam chịu của Viên quản ngục.Mặc dù là một tên quản ngục, đại diện cho sự hà khắc, cay nghiệt nhưng hình như ông chưa đánh mất đi hẳn sự thanh cao, lượng thiện còn sót lại trong người ông. Ông luôn cố gắng giữ niềm hi vọng và sở nguyện cao quý để có thể xin được chữ của Huấn Cao. Có lẽ tất cả cái bóng tối kia ngục tù kia cũng không thể làm lu mờ đi tâm hồn vốn có đầy chân thành của con người.

       Viên quản ngục,ông trân trọng những con người tài giỏi như Huấn Cao và cũng cảm thấy đầy tiếc nuối khi cái chết đã cận kề với một con người đầy tài hoa ấy.Mặc dù Huấn Cao có tài bẻ khóa rất giỏi khiến ai cũng phải dè chừng,nhưng ông lại chẳng bận tâm ngoài việc xin chữ của Huấn Cao.Dù bị Huấn Cao sỉ nhục,khước từ,nhưng ông vẫn cố gắng lấy lòng của Huấn Cao và sẵn sàng hạ thấp bản thân mình như một kẻ bề tôi.

       Nhân vật viên quản ngục được xây dựng với bút pháp giàu chất hiện thực, gần với cuộc đời hơn, thật hơn. Và chính ở đây thể hiện tài năng nghệ thuật của Nguyễn Tuân.Khẳng định rằng ở đâu đó trong cái vẻ thô bạo vẫn tồn tại những mảnh tâm hồn thiện lương nên Huấn Cao đã quyết định cho chữ.

      Tác giả đã khắc họa nhân vật đầy sáng tạo và sinh động,mang lí tưởng cao đẹp của vị anh hùng Huấn Cao,sự đẹp đẽ thanh cao và cái thiện lương trong con người viên quản ngục,dường như vẫn được nâng niu,trân trọng giữa những sự tàn ác,xô bồ đầy tăm tối.

Nguyễn Tuân với những trang anh hùng dũng liệt hiện lên dưới một 1 lớp ngôn ngữ dân tộc thuần khiết và chuẩn mực, luôn cố gắng hết sức mình để làm sống dậy một thời quá khứ rực rỡ. Và dường như cảm thấy mình không đủ sức. Nguyễn Tuân kéo cả những nhân vật của mình theo khuynh hướng ấy. Đó là trường hợp của viên quản ngục trong truyện ngắn “Chữ người tử tù” (trong tập Vang bóng một thời).

   Quản ngục: không phải là một anh hùng cao đẹp như Huấn Cao, lại càng không mang dáng vóc, tính cách của một tên đao phủ khát máu (Bữa rượu máu). Con người đó là một hình ảnh trung gian giữa cái đẹp và cái không đẹp. Dưới ngòi bút tài hoa của một bậc thầy về ngôn ngữ, hình ảnh trung gian ấy cũng mập mờ, không có ranh giới rõ rệt.

   Thoạt nhiên, viên quản ngục có vẻ như là một con người cam chịu, yên phận và cũng chẳng có gì khác những kẻ cùng địa vị đương thời: “Chuyện triều đình quốc gia chúng ta biết gì mà bàn bạc cho thêm lời". Cái khuôn khổ phong kiến, cái “phép nước” đã khiến quản ngục quen với việc nhận tù, giao tù, với "những mánh khóe hành hạ thường lệ”. Những lúc ấy, viên quản ngục cứ lạnh lùng như một cỏ may, ngoan ngoãn như một tên nô lệ trung thành với vai trò của mình.

   Nhưng có ai ngờ, bên trong con người đó vẫn luôn tồn tại một mầm sống tươi xanh của cái đẹp. Cái mầm ấy bị đè bẹp nhưng vần khắc khoải sống như chờ đợi một lúc nào đó được vươn lên. Rồi thời điểm đó cũng đến. Huấn Cao, con người văn võ song toàn xuất hiện với “cái tài viết chữ rất nhanh và rất đẹp”. Quản ngục bắt đầu rơi vào một tâm trạng hết sức khó xử. Một sự đấu tranh âm thầm trở thành nét tiêu biểu cho quản ngục suốt truyện mà cũng chính là biểu hiện tiêu biểu cho quản ngục suốt truyện mà cùng chính là biểu hiện tiêu biểu cho tính “hướng nội” mỗi chúng ta thường bắt gặp trong tác phầm của Nguyễn Tuân.

   Cuối cùng thì niềm đam mê cái đẹp cũng đã chiến thắng. Tuy cái chiến thắng đó chưa phải là tuyệt đối nhưng vẫn đủ biến viên quản ngục thành một con người khác. “Bấy nhiêu âm thanh phức tạp bay cao lần lên khỏi mặt đất, nâng đỡ lấy một ngôi sao chính vị muốn từ biệt vũ trụ”, “Ngôi sao chính trị" dĩ nhiên là ám chỉ Huấn Cao. Còn “thanh âm phức tạp” ngầm chỉ ai? Con người ấy chính là quản ngục. Quản ngục muốn nâng niu cái đẹp nhưng lại sợ. Vì thế nên Nguyễn Tuân đã để cho nhân vật này hóa thân thành một cái gì đó vô hình, hư ảo. Chi tiết đó vừa bộc lộ nét mạnh của Vang bóng một thời lãng mạn và khao khát đánh thức cái đẹp, vừa để lộ thấp thoáng điểm yếu và sự yếu đuối của Nguyễn Tuân trong cái nhìn hoài vọng xa xôi. Nó khiến Nguyễn Tuân như tránh né, đem ông trời ra mà trách: '‘Ông trời nhiều khi chơi ác đem đày ải những cái thuần khiết giữa một đống cặn bã”.

   Cũng từ ý niệm ấy, quản ngục nghĩ mình “chọn nhầm nghề mất rồi", Nguyễn Tuân đi tìm cái đẹp và đã tìm ra cái đẹp long lanh, mong manh giữa một vùng trời đen tối.

   Việc miễn những mánh khóe hành hạ, biệt đãi những người tử tù, rồi bạo dạn xin chữ, một cách khéo léo từng chút từng chút gắn thêm nét đẹp vào con người quản ngục bởi vì: “Biết người tài, không phải là kẻ xấu". Mặc dù vậy khi đã biệt đãi, đã toan tính cách xin chữ, quản ngục vẫn còn sợ, vẫn dặn viên thơ lại nói với Huấn Cao: “Miễn là ngài giữ kín cho”. Một chi tiết nhỏ nhưng chắc là không thể thiếu. Một chi tiết vừa lãng mạn vừa hiện thực. Mến cái tài của Huấn Cao nhưng sợ “phép vua”. Phải tinh tế lắm. Nguyễn Tuân mới phát hiện ra điều đó. Phải tài hoa lắm Nguyễn Tuân mới thể hiện được điều đó. Nếu không viết về nỗi sợ ngấm ngầm thì là không thật, mà Nguyễn Tuân lại là con người luôn vươn tới cái đẹp, cái thật. Nếu viết quá nhiều thì sẽ làm ngắt quãng mạch chuyển biến đang cuồn cuộn, sôi sục trong nhân vật hình tượng.

   Mến cái tài của Huấn Cao, khát khao “có được chữ ông Huấn mà treo là có một báu vật trên đời”, đến lúc này, quản ngục dường như không còn là quản ngục mà là hóa thân của Nguyễn Tuân với nhịp tim và hơi thở dành trọn cho sự nâng niu cái đẹp. “Một buổi chiều lạnh, viên quản ngực tái nhặt người đi sau khi tiếp đọc công văn”. Không còn là thương tiếc, xót xa mà đã đạt đến đỉnh điểm của niềm đau xót, thẫn thờ. Việc nhận công văn, quản ngục biết trước nhưng vẫn thấy đột ngột, hụt hẫng. Thiên lương vừa sóng dậy trong một con người đã thúc giục quản ngục hành động. Một. hành động trái ngược với những gì quản ngục nói: “Ta biết rồi, việc quan ta đã có phép trước”.

   Tình yêu cái đẹp đến đam mê đã đánh thức khí phách tiềm tàng nằm im suốt bao nhiêu năm.

   Trong cảnh cho chữ hùng vĩ,  có một chi tiết đáng nhớ: “Người tù viết xong một chữ viên quản ngục lại vội khúm núm cất những đồng tiền xèng đánh dấu ô chữ đặt lên phiến lục ông”, “khúm núm” không phải chỉ vì nịnh bợ mà là vì cảm phục. Khi sự cảm phục lên đến đỉnh điểm cũng là lúc kết thúc truyện. “Kẻ mê muội này xin bái lĩnh”. Một nghệ thuật tài hoa, kết thúc truyện ở cao trào. Chính nghệ thuật độc đáo đó đã nêu bật cái đẹp toàn diện, toàn mĩ và rất đặc sắc của cả người xin chữ và người cho chữ.

   Dọc theo suốt chiều dài của truyện, nhân vật quản ngục luôn tồn tại với một ý nghĩa nhất định. Quản ngục không chỉ là một hình tượng độc đáo mà còn là nhân vật hội đủ những đặc điểm chung nhất của Vang bóng một thời, của quan niệm và phong cách Nguyễn Tuân: lãng mạn mà vẫn hiện thực, là tiếng nói của thiên lương, của tinh thần dân tộc, là biểu hiện của sự “yêu mến và than tiếc những cái đã qua và có sức làm sống lại một thời xưa cũ”