Soạn bài hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ tiếp theo
I. Luyện tập
Bài 1. Phân tích các nhân tố giao tiếp thể hiện trong câu ca dao sau :
Đêm trăng thanh anh mới hỏi nàng
Tre non đủ lá đan sàn nên chăng ?
a. Nhân vật giao tiếp đây là những người nào (về lứa tuổi, giới tính) ?
Nhân vật giao tiếp ở đây là những người nam, nữ trẻ tuổi.
b. Hoạt động giao tiếp này diễn ra vào thời điểm nào ? Thời điểm đó thường thích hợp với những cuộc trò chuyện như thế nào ?
Hoạt động giao tiếp này diễn ra vào một đêm trăng thanh. Khunh cảnh này rất thích hợp để trao đổi tâm tình.
c. Nhân vật “anh’’ nói về điều gì ? Nhằm mục đích gì ?
Nhân vật anh nói về chuyện “Tre non đủ lá’’ và đặt vấn đề “nên chăng’’ tính chuyện “đan sàng’’. Đây là cách nói ý nhị để ướm duyên. Có cách hiểu : Chàng trai ví tình cảm của hai người đã trưởng thành, đã sâu đậm nên tính chuyện hôn nhân.
d. Cách nói của “anh’’ có phù hợp với nội dung và mục đích giao tiếp không ?
Cách nói của chàng trai rất ý nhị, nhẹ nhàng, giàu hình ảnh, lại kín đáo, rất phù hợp để nói chuyện tình duyên, dễ dàng đi vào lòng người.
Bài 2.
a. Trong cuộc giao tiếp trên, các nhân vật đã thực hiện bằng ngôn ngữ những hành động nói cụ thể nào ? Nhằm mục đích gì ?
Các nhân vật đã thực hiện bằng ngôn ngữ những hành động : chào (Cháu chào ông ạ !), chào đáp (A Cổ hả ?), khen (Lớn tướng rồi nhỉ ?), hỏi (Bố cháu có gửi pin đài lên cho ông không ?), trả lời (Thưa ông, có ạ !).
b. Cả ba câu trong lời nói của ông già đều có hình thức của câu hỏi, nhưng có phải các câu đều dùng để hỏi hay không, hay để thực hiện những mục đích giao tiếp khác ? Nêu mục đích giao tiếp của mỗi câu.
Văn bản có ba câu đều viết ở dạng câu hỏi nhưng chỉ có một câu là thực sự để hỏi (Bố cháu có gửi pin đài lên cho ông không ?) và A Cổ đã trả lời câu hỏi này. Câu “A Cổ hả ?’’ mang hình thức là câu hỏi nhưng thực chất là chỉ câu chào đáp, và câu “Lớn tướng rồi nhỉ ?’’ là một lời khen, do đó A Cổ không trả lời.
c. Lời nó của các nhân vật bộc lộ tình cảm, thái độ và quan hệ trong giao tiếp như thế nào ?
Lời của nhân vật A Cổ đối với ông thể hiện sự kính trọng (Thưa ông, ạ).
Lời của ông già thể hiện thái độ yêu quý, trìu mến của ông đối với cháu (hả, nhỉ).
Bài 3. Đọc bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương và trả lời câu hỏi.
a. Khi làm bài thơ này, Hồ Xuân Hương đã “giao tiếp’’ với người đọc về vấn đề gì ? Nhằm mục đích gì ? Bằng các phương tiện từ ngữ, hình ảnh như thế nào ?
Hồ Xuân Hương đã “giao tiếp’’ với người đọc về vấn đề thân phận người phụ nữ nói chung và của tác giả nói riêng. Đồng thời tác giả khẳng định phẩm giá, nhân cách tốt đẹp của người phụ nữ. Hồ Xuân Hương đã dùng hình tượng chiếc bánh trôi nước để nói lên điều đó.
b. Người đọc căn cứ vào đâu để lĩnh hội bài thơ ?
Người đọc căn cứ vào thân phận của tác giả, một người tài hoa nhưng lận đận đường tình duyên và căn cứ vào các từ ngữ, hình ảnh : “trắng’’, “tròn’’ (chỉ vẻ đẹp), “bảy nổi ba chìm’’ (chỉ thân phận lận đận), “tấm lòng son’’ (phẩm chất bên trong) để lĩnh hội bài thơ.
Bài 4. Hãy viết một thông báo ngắn cho các bạn học sinh toàn trường biết về hoạt động làm sạch môi trường nhân Ngày Môi trường thế giới.
Gợi ý :
Bài tập này yêu cầu viết một văn bản thông báo ngắn với các yêu cầu sau :
Hướng đến đối tượng giao tiếp là các bạn học sinh.
Nội dung giao tiếp là thông báo về hoạt động làm sạch môi trường.
Hoàn cảnh giao tiếp : trong nhà trường nhân Ngày Môi trường thế giới.
Mẫu :
THÔNG BÁO
Nhân Ngày Môi trường thế giới. Nhà trường tổ chức Ngày Chủ nhật xanh để làm sạch, đẹp khuôn viên trường.
- Nội dung công việc : làm cỏ, phát quang bụi rậm, khai thông cống rãnh, chăm sóc cây xanh…
- Thời gian làm việc : từ 7 giờ sáng Chủ nhật ngày … tháng … năm …
- Đối tượng tham gia : toàn thể học sinh của trường.
- Kế hoạch cụ thể : Giáo viên chủ nhiệm của từng lớp sẽ phổ biến.
Khi đi, mỗi học sinh phải mang theo một trong các dụng cụ sau : cuốc, xẻng, chổi, kéo, bao đựng rác…
Nhà trường đề nghị toàn thể học sinh tích cực tham gia để phong trào được thành công tốt đẹp.
Ngày … tháng … năm …
Bam giám hiệu trường THPT Nam Định
Bài 5. Phân tích các nhân tố giao tiếp thể hiện trong bức thư Bác Hồ gửi học sinh cả nước nhân ngày khai giảng năm học đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tháng 9 năm 1945.
a. Nhân vật giao tiếp.
Bác Hồ, với tư cách là Chủ tịch nước, viết thư cho học sinh toàn quốc – những chủ nhân tương lai của nước Việt Nam độc lập.
b. Hoàn cảnh giao tiếp.
Đất nước vừa mới giành được độc lập và đây là ngày khai trường đầu tiên của nước Việt Nam độc lập.
c. Nội dung giao tiếp
Đề cập đến niềm vui của học sinh vì được hưởng nền độc lập và được “nhận nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam’’, đồng thời là lời nhắc nhở về nhiệm vụ, trách nhiệm của mỗi học sinh đối với đất nước. Cuối thư là lời chúc mừng của Bác Hồ gửi tới học sinh.
d. Mục đích giao tiếp
Bác viết để chúc mừng học sinh, nhân ngày khai trường đầu tiên của đất nước Việt Nam độc lập, đồng thời nhắc nhở học sinh về nhiệm vụ và trách nhiệm đối với đất nước.
e. Thư viết với lời lẽ chân tình, gần gũi, đồng thời nghiêm túc xác định nhiệm vụ, trách nhiệm của học sinh.
