Soạn bài miêu tả trong văn bản tự sự
I. Phần bài học
a. Đoạn trích kể lại chuyện vua Quang Trung đánh đồn Ngọc Hồi.
b. Đoạn trích kể ba sự việc chính.
- Vua Quang Trung cho ghép ván lại, cứ mười người khiêng một bức, rồi tiến sát đền đồn Ngọc Hồi.
- Quân Thanh bắn ra không trúng người nào, sau đó phun khói lửa.
- Quân của vua Quang Trung khiêng ván nhất tề xông lên mà đánh.
- Quân Thanh chống đỡ không nổi, tướng nhà Thanh là Sầm Nghi Đống thắt cổ chết. Quân Thanh đại bại.
Nếu chỉ kể lại sự việc diễn ra như trong sách đã dẫn thì câu chuyện không sinh động, vì chỉ đơn giản kể lại các sự kiện.
So với đoạn trích thì trận đánh được tái hiện lại một cách sinh động nhờ những yếu tố miêu tả.
II. Luyện tập
Câu 1. Tìm và phân tích yếu tố miêu tả (người và cảnh) trong đoạn trích « Chị em Thúy Kiều » và « Cảnh ngày xuân ».
Trong đoạn « Chị em Thúy Kiều » và « Cảnh ngày xuân », Nguyễn Du đã sử dụng rất nhiều yếu tố miêu tả.
- Tả chân dung « mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười » của Thúy Kiều và Thúy Vân. Ở Thúy Vân tác giả đã chú ý miêu tả cụ thể khuôn mặt, lông mày, nụ cười, giọng nói, mái tóc và làn da. Vẻ đẹp ấy được so sánh với những thứ đẹp đẽ như trăng, hoa, tuyết, ngọc. Ở Thúy Kiều, Nguyễn Du lại chú ý tập trung gợi tả vẻ đẹp của đôi mắt thể hiện tâm hồn, trí tuệ. Đôi mắt ấy được so sánh với làn nước mùa thu trong sáng và long lanh.
Cách tư ấy làm nổi bật được vẻ đẹp khác nhau ở mỗi nhân vật. Đó là vẻ đẹp phúc hậu của Thúy Vân, vẻ đẹp mặn mà của Thúy Kiều.
- Trong đoạn « Cảnh ngày xuân », Nguyễn Du đã chọn cách miêu tả những chi tiết làm nổi bật cảnh sắc mùa xuân như : bầu trời trong sáng, cỏ non, cành lê, lễ tảo mộ, hội Đạp Thanh.
Câu 2. Viết đoạn văn kể về việc chị em Thúy Kiều đi chơi trong buổi chiều ngày Thanh minh dựa vào đoạn trích « Cảnh ngày xuân ».
Ngày tháng thấm thoắt như thoi đưa, mới xuân về mà đã sang tiết tháng ba. Nhân ngày Thanh minh đẹp trời, chị em Thúy Kiều cùng nhau đi tảo mộ, hòa vào dòng người nhộn nhịp ngựa xe ngược xuôi nô nức. Đến buổi chiều, mặt trời đã xế đằng tây, chị em Thúy Kiều cùng nhau ra về. Họ lững thững đi dọc theo dòng suối nhỏ chạy uốn lượn quanh co, phía cuối dòng suối có một chiếc cầu nhỏ bắc ngang. Phong cảnh nơi đây trong buổi chiều tà thật là thanh tĩnh và thoang thoảng buồn.
Câu 3. Viết đoạn văn giới thiệu vẻ đẹp của chị em Thúy Kiều.
Hs có thể viết đoạn theo những cách khác nhau nhưng cố gắng bám sát những chi tiết nói về vẻ đẹp của chị em Thúy Kiều trong văn bản đã học. Chú ý cách tả làm nổi bật được vẻ đẹp khác nhau ở mỗi nhân vật : vẻ đẹp phúc hậu của Thúy Vân, vẻ đẹp mặn mà của Thúy Kiều.
- Thúy Vân là người phụ nữ có vẻ đẹp phúc hậu nên cái gì trên khuôn mặt cũng tròn trịa, viên mãn : gương mặt đầy đặn như vầng trăng, lông mày nở nang cân đối như đôi râu ngài, lời nói đoan trang, nụ cười đẹp như hoa như ngọc, mái tóc đầy mượt như mây, nước da trắng ngần như tuyết. Vẻ đẹp của Thúy Vân sánh với những thứ đẹp đẽ của thiên nhiên như trăng, hoa, tuyết, ngọc.
- Thúy Kiều là người phụ nữ có vẻ đẹp tài sắc vẹn toàn « sắc đành đòi một, tài dành họa hai ». Đó là vẻ đẹp có phần trội hơn Thúy Vân, vẻ mặn mà của nhan sắc kết hợp với sự sắc sảo thông minh. Nguyễn Du chú ý tập trung gợi tả vẻ đẹp của đôi mắt Thúy Kiều so sánh với làn nước mùa thu trong sáng, long lanh ; vẻ đẹp của đôi lông mày như nét núi yểu điệu mùa xuân ; và nhấn mạnh đó là một vẻ đẹp khiến những loài cây hoa đẹp của phải tị nạnh, hờn ghen, một vẻ đẹp khiến nghiêng nước nghiêng thành.
