Soạn bài nghị luận về một ý kiến bàn về văn học
I. Cách viết bài nghị luận về một ý kiến bàn về văn học
1. Giới thiệu đề
Đề 1. Nhà nghiên cứu Đặng Thai Mai cho rằng: “Nhìn chung văn học Việt Nam phong phú, đa dạng, nhưng nếu cần xác định một chủ lưu, một dòng chính, quán thông kim cổ, thì đó là văn học yêu nước” (Dẫn theo Trần Văn Giàu tuyển tập,, NXB Giáo Dục, Hà Nội). Hãy bình luận ý kiến trên.
Đề 2. Bàn về thơ Tố Hữu, nhà phê bình Hoài Thanh cho rằng: “Thái độ toàn tâm toàn ý vì cách mạng là nguyên nhân chính đưa đến sự thành công của thơ anh” (Tuyển tập Hoài Thanh, NXB Văn Học). Hãy bình luận ý kiến trên.
2. Cách làm bài
2.1. Tìm hiểu đề
Tìm hiểu đề ở đây là tìm hiểu nội dung của ý kiến đối với văn học (câu văn trích) và yêu cầu của đề.
Nội dung của ý kiến đối với văn học.
Đề 1:
- Làm rõ nghĩa các từ, cụm từ: phong phú, đa dạng, chủ lưu, quán thông kim cổ.
- Xác định nội dung cơ bản của ý kiến (chú ý cụm từ: “nhưng nếu cần xác định…”. Có thể xác định ý kiến như sau: Tuy phong phú, đa dạng, nhưng dòng chính xuyên suốt lịch sử văn học Việt Nam là văn học yêu nước. (Ý trước là ý phụ, ý sau là ý chính mà người viết muốn nhấn mạnh).
Đề 2.
- Chú ý làm rõ các cụm từ: toàn tâm toàn ý, nguyên nhân chính.
- Xác định nội dung cơ bản của ý kiến: Nguyên nhân chính đưa đến sự thành công của thơ Tố Hữu là thái độ toàn tâm toàn ý vì cách mạng của nhà thơ. Như vậy, bên cạnh nguyên nhân chính còn có những nguyên nhân khác nữa như năng khiếu thơ ca, tình thương, sự từng trải của nhà thơ…, nhưng ý kiến của Hoài Thanh là nhấn mạnh nguyên nhân chính đó.
- Yêu cầu của đề:
Cả hai đề đều có cùng một yêu cầu là bình luận ý kiến trên. Như vậy, bài làm không chỉ dừng lại ở giải thích, chứng minh các ý kiến đó, mà còn cần bàn luận và mở rộng thêm về ý kiến đó. (Ý kiến đó đúng, sai như thế nào? Có ý nghĩa ra sao? Giá trị và tác dụng đối với hiện nay?).
2.2. Lập dàn bài
Trên cơ sở của việc tìm hiểu đề, các em tiến hành lập dàn bài, tức là xác định lại các luận điểm và những luận cứ; từ đó xây dựng một lập luận theo suy nghĩ, chủ kiến của mình bằng các thao tác lập luận phù hợp với từng bài làm. Dàn bài cần co đủ cả ba phần: mở bài, thân bài và kết bài. Các em có thể tham khảo những gợi ý về lập dàn bài của đề 1 trong SGK.
2.3. Viết bài
Dựa vào dàn bài để viết thành bài văn hoàn chỉnh. Cần chú ý đây là bài nghị luận về một ý kiến bàn về văn học, vì vậy cách viết cần có màu sắc văn học, và sự hài hòa, nhuẫn nhị giữa hai mặt, đó là yêu cầu cần đạt được để tăng thêm sức thuyết phục cho bài nghị luận thuộc dạng này.
II. Luyện tập
1. Gợi ý bình luận ý kiến của Thạch Lam về văn chương
Có thể sơ đồ hóa cách hiểu ý kiến của Thạch Lam để tiến hành bình luận như sau:
Văn chương là một thức khí giới thanh cao và đắc lực mà chúng ta có:
- Tố cáo và thay đổi một thế giới giả dối và tàn ác.
- Làm cho lòng người thêm trong sạch và phong phú hơn.
Ý kiến đó đúng đắn và sâu sắc như thế nào, có giá trị và tác dụng đối với văn học hiện nay ra sao?
2. Dàn ý
2.1. Mở bài
Nêu ý kiến của Thạch Lam về văn chương.
2.2. Thân bài
văn chương là một thứ khí giới thanh cao và đắc lực, có nghĩa văn chương là công cụ nghề nghiệp hoàn hảo của nhà văn, là vũ khí có thể giúp nhà văn hoàn thành nhiệm vụ của mình. Nó không bị sử dụng vào mục đích xấu mà luôn hướng đến cái đẹp.
Tố cáo và thay đổi một thế giới giả dối và tàn ác, làm cho lòng người thêm trong sạch và phong phú hơn, có nghĩa là:
- Văn chương vạch trần, phê phán những cái xấu xa của xã hội và đòi hỏi phải thay thế, diệt trừ những cái xấu xa đó.
- Văn chương cũng bồi đắp tinh thần, xây dựng đời sống tâm hồn, thanh lọc tình cảm của con người.
Bình luận:
- Nhận xét đúng đắn, khái quát, xác thực.
- Ý thức được sức mạnh và sự nghiệp cao cả của văn chương.
- Thấy được cách tác động đặc thù của văn chương vào cuộc sống.
- Xác định đúng mục tiêu, nhiệm vụ của văn chương.
- Thể hiện niềm tin ở văn học trong việc cải tạo tâm hồn con người.
2.3. Kết luận
Khẳng định quan niệm của Thạch Lam về văn chương là hoàn toàn đúng đắn.
Ý nghĩa của quan niệm trên.
