SOẠN BÀI TIẾNG GÀ TRƯA CỦA XUÂN QUỲNH
Câu hỏi 1: Cảm hứng của tác giả trong bài thơ được khơi gợi từ sự việc gì? Mạch cảm xúc trong bài thơ được diễn biến như thế nào?
Gợi ý:
Người chiến sĩ trong bài thơ với tâm hồn vô cùng nhạy cảm và tinh tế, chỉ bàng một tiếng gà trưa nhảy ố trên đường hành quân xa, đã gợi dậy trong tâm hồn người chiến sĩ những kỉ niệm đẹp đẽ về tuổi thơ của mình.
Bài thơ có mạch cảm xúc tự nhiên mà đầy sức gợi: được bắt đầu từ tiếng gà trên đường hành quân, người chiến sĩ nghĩ đến hình ảnh những con gà mái mơ, mái vàng, hình ảnh người bà với tình yêu như chắt chiu, chăm lo cho cháu và niềm mong ước nhỏ bé của tuổi thơ. Tiếng gà trưa đã đi vào cuộc chiến đấu của người lính, khắc sâu hơn tình cảm quê hương, đất nước nơi người lính.
Câu hỏi 2. Những hình ảnh và kĩ niệm gì trong tuổi thơ đã được gợi lại từ tiếng gà trưa? Qua đó bài thơ đã biểu hiện những tình cảm gì?
Gợi ý:
Bài thơ Tiếng gà trưa bằng việc gợi lại những kỉ niệm, tác giả đã thể hiện những tình cảm đầy thương mến của người chiến sĩ với tuổi thơ hồn nhiên trong sáng được sống trong vòng tay yêu thương của người bà đầy nhân hậu. Và giờ đây người cháu đã là một chiến sĩ đang đi vào mặt trận chiến đấu chống lại kẻ thù xâm lược. Những hình ảnh, kỉ niệm trong tuổi thơ của cháu được gợi lên từ tiếng gà trưa:
- Hình ảnh con gà mái mơ, mái vàng với ổ trứng hồng.
- Kỉ niệm tuổi thơ tò mò xem gà đẻ trứng bị bà mắng.
- Hình ảnh người bà chắt chiu hết lòng lo cho cháu.
- Niềm vui và những ước mơ nhỏ bé của cháu có được bộ quần áo mới từ tiền bán gà của bà.
Như vậy đó là những kỉ niệm thân thương rất đáng trân trọng, rất đáng quý của bà và cháu.
Câu hỏi 3: Em cảm nhận được gì về hình ảnh người bà và tình cảm bà cháu được thể hiện trong bài thơ?
Gợi ý:
Trong rất nhiều kĩ niệm đáng nhớ về tuổi thơ của mình, hình ảnh người bà là hình ảnh ấn tượng nhất, sâu đậm nhất trong tâm hồn của người cháu.
+ Đó là sự tần tảo, chắt chiu của bà trong cảnh nghèo:
Tay bà khum soi trứng
Dành từng quả chắt chiu
Bà lo đàn gà toi
Mong trời đừng sương muối.
+ Bà đã dành trọn vẹn tình yêu thương để lo cho cháu:
Để cuối năm bán gà
Cháu được quần áo mới
+ Bà luôn bảo ban nhắc nhở, dù có trách mắng cũng xuất phát từ tình yêu thương cháu:
Có tiếng bà vần mắng:
Gà đẻ mà mày nhìn
Rồi sau này lang mặt.
Những kỉ niệm vô tư, hồn nhiên nhất trong thời thơ ấu của nhà thơ cho thấy tình bà cháu thật sâu nặng, thắm thiết, bà luôn hết mực lo lắng cho cháu và ngược lại cháu luôn kính trọng và biết ơn bà.
Câu hỏi 4: Bài thơ làm theo thể 5 tiếng, nhưng có những chỗ biến đối khá linh hoạt. Em có nhận xét gì về cách gieo vần, về sô" câu thơ trong mồi khổ? Câu thơ “Tiếng gà trưa” được lặp lại nhiều lần trong bài ở những vị trí nào và có tác dụng ra sao?
Gợi ý:
- Bài thơ Tiếng gà trưa được tác giả Xuân Quỳnh viết theo thể thơ ngũ ngôn hiện đại (thơ tự do), điều này được thể hiện rất rõ qua sô tiếng, cách gieo vần và số câu trong mỗi dòng thơ:
Trong bài thơ có sự biến đổi khá linh hoạt, mỗi khổ thơ thường có 4 câu hoặc hơn 4 câu (khổ đầu 7 câu, khổ sau 6 câu); số tiếng trong mỗi câu thơ thường có 5 chữ nhưng cũng có câu ít hơn 5 chữ. VD: “Tiếng gà trưa”; gieo vần (khố 1) tác giả sử dụng vần liền (nhỏ- ổ), vần cách (xa-ta), câu thứ 5 bắt vần ở câu 4 (xa- trưa).
Những đặc điểm về hình thức như trên đã tạo nên sự uyển chuyến, linh hoạt cho bài thơ, giúp tác giả diễn đạt được những tình cảm tự nhiên với nhiều hình ảnh bình dị và chân thực.
- Câu thơ “Tiếng gà trưa” xuất hiện 4 lần ở đầu mỗi khổ thơ, có tác dụng như một sợi dây liên kết các hình ảnh trong mỗi kỉ niệm, vừa điểm nhịp cho dòng cảm xúc của nhân vật trữ tình.
LUYỆN TẬP
Bài tập. Cảm nghĩ của em về tình bà cháu trong bài thơ này.
Gợi ý:
Tình cảm bà cháu là tình cảm đẹp đẽ, thiêng liêng và vô cùng sâu nặng. Tình cảm đó đã hằn sâu trong kí ức tuổi thơ của người chiến sĩ. Do vậy, trên đường hành quân xa, chỉ một tiếng gà cục tác đà gợi dậy những kĩ niệm tuổi thơ đẹp đẽ, đáng nhớ về bà. Đó là sự chắt chiu, tần tảo với bao nỗi lo, bao niềm mong ước của bà với tình thương bao la dành cho cháu. Những kĩ niệm đó thật bình dị mà thiêng liêng! Nó nhắc nhở, lay động bao tình cảm đẹp dâng lên trong lòng người chiến sĩ trên đường hành quân ra mặt trận chiến đấu. Tình cảm tôt đẹp đó sẽ mãi là hành trang theo bước chân của người chiến sĩ, tiếp thêm sức mạnh cho anh trong cuộc chiến đấu hôm nay.
