Năm 1936, do thắng lợi của mặt trận bình dân Pháp, đồng chí Phạm Văn Đồng và nhiều nhà lãnh đạo cách mạng tiền bối khác được giải thoát khỏi nhà tù thực dân. Sau lần ấy, ông được trở về Hà Nội tiếp tục hoạt động. Năm 1940, đồng chí Phạm Văn Đồng được tổ chức sắp xếp bí mật sang Trung Quốc hoạt động cho đến cuối năm 1941. Ít lâu sau, ông trở về nước. Ngày 16/8/1945, Đại hội Đại biểu quốc dân diễn ra ở Tân Trào khai mạc gồm 60 đại biểu của cả ba miền Bắc, Trung, Nam thông qua quyết định tổng khởi nghĩa trên toàn quốc giành chính quyền về tay nhân dân. Đại hội chuẩn y Quốc kỳ và thành lập Ủy ban Dân tộc Giải phóng Việt Nam gồm 11 thành viên mà người đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đồng chí Phạm Văn Đồng được bầu vào Ủy ban Dân tộc Giải phóng tham gia lãnh đạo Tổng khởi nghĩa tháng 8. Thắng lợi của Cách mạng Tháng 8 trên toàn quốc, Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời ngày 2/9/1945. Nhưng với dã tâm thâm độc, thực dân Pháp đã cấu kết với các thế lực phản động trong nước và quốc tế hòng bóp chết Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam châu Á.
