Văn bản đánh nhau với cối xây gió kể về cuộc hành trình của Đôn-ki-hô-tê- một lão quý tộc nghèo vì quá say mê truyện hiệp sĩ nên muốn trở thành hiệp sĩ giang hồ và giám mã Xan-chô-pan-xa- con người thực tế, chỉ vì những chiến lợi phẩm. Trong cuộc hành trình đó hai người đã đi trên một cánh đồng. Đôn-ki-hô-tê nhìn thấy ba bốn chục chiếc cối xay gió lại tưởng là những tên khổng lồ cần tiêu diệt. Mặc sự can ngăn của Xan thì lão vẫn thúc ngựa xông lên để giao chiến. Gió thổi mạnh làm cánh quạt quay kéo theo ngựa và người lão văng ra xa. Xan-chô-pan-xa thấy vậy liền thúc lừa đến đỡ Đôn-ki-hô-tê. Dù đau nhưng lão cũng không rên rỉ, không ăn uống gì và đêm đến thì thức trắng vì nghĩ đến tình nương. Còn Xan-cho-pan-xa thì lại khác, hắn hơi đau một tí là rên rỉ, ăn ngon lành vừa đi vừa chè chén, đêm đến ngủ một mạch đến sáng.
