Bài 23: Phản ứng hữu cơ

I. Phân loại phản ứng hữu cơ

1. Phản ứng thế

Phản ứng thế là phản ứng trong đó một nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử trong phân tử hợp chất hữu cơ bị thay thế bởi một nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử khác.

Ví dụ: CH₄ + Cl₂ →(askt)  CH₃Cl + HCl

2. Phản ứng cộng

Phản ứng cộng là phản ứng trong đó phân tử hợp chất hữu cơ kết hợp với phân tử khác tạo thành phân tử hợp chất mới.

Ví dụ: C₂H₄  +  Br₂  →  C₂H₄Br₂

3. Phản ứng tách

Phản ứng tách là phản ứng trong đó một hay nhiều nguyên tử bị tách ra khỏi phân tử hợp chất hữu cơ.

Ví dụ: CH₃ – CH₂ – OH    →(đk: H₂SO₄, 170^oC)   CH₂ = CH₂  + H₂O

II. Đặc điểm của phản ứng hóa học trong hóa học hữu cơ

- Phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra chậm, do các liên kết trong phân tử  các chất hữu cơ ít phân cực nên khó bị phân cắt.

- Phản ứng hữu cơ thường sinh ra hỗn hợp sản phẩm.

 

Bài 1 (Trang 105 – sGK)

Thế nào là phản ứng thế, phản ứng cộng, phản ứng tách? Cho thí dụ minh hoạ.

Trả lời:

- Phản ứng thế là phản ứng trong đó nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử trong phân tử chất hữu cơ bị thay thế bởi một nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử khác

Ví dụ: \[C{{H}_{4}}~+\text{ }C{{l}_{2}}~\xrightarrow{\acute{a}nh\text{ }s\acute{a}ng}\text{ }C{{H}_{3}}Cl\text{ }+\text{ }HCl\]

- Phản ứng cộng là phản ứng trong đó phân tử chất hữu cơ kết hợp với phân tử khác tạo thành phân tử hợp chất mới

Ví dụ: \[{{C}_{2}}{{H}_{4}}~+\text{ }B{{r}_{2}}~\to \text{ }{{C}_{2}}{{H}_{4}}B{{r}_{2}}\]

 - Phản ứng tách là phản ứng trong đó hai hay nhiều nguyên tử bị tách ra khỏi phân tử hợp chất hữu cơ

Ví dụ: \[{{C}_{2}}{{H}_{6}}~\xrightarrow{xt,{{t}^{0}}}\text{ }{{C}_{2}}{{H}_{4}}~+\text{ }{{H}_{2}}\]

Bài 2 (Trang 105 – SGk)

Cho phương trình hoá học của các phản ứng :

a) \[{{C}_{2}}{{H}_{6}}+B{{r}_{2}}\text{ }\xrightarrow{\acute{a}nh\text{ }s\acute{a}ng}{{C}_{2}}{{H}_{5}}B{{r}_{2}}+HBr.\]

b) C₂H₄ + Br₂ → C₂H₄Br₂    

c) \[{{C}_{2}}{{H}_{5}}OH+HBr\text{ }\xrightarrow[{}]{{{t}^{0}},xt}{{C}_{2}}H5Br+{{H}_{2}}O.\]

d) \[{{C}_{6}}{{H}_{14}}\text{ }\xrightarrow[{}]{{{t}^{0}},xt}{{C}_{3}}{{H}_{6}}+{{C}_{3}}{{H}_{8}}\]

e) \[{{C}_{6}}{{H}_{2}}+{{H}_{2}}\text{ }\xrightarrow[{}]{{{t}^{0}},xt}{{C}_{6}}{{H}_{14}}\]

g) \[{{C}_{6}}{{H}_{14}}\xrightarrow[{}]{{{t}^{0}},xt}{{C}_{2}}{{H}_{6}}+{{C}_{4}}{{H}_{8}}\]

1. Thuộc loại phản ứng thế là các phản ứng

A. a, b, c, d, e, g.             B. a, c.        C. d, e, g             D. a, b, c, e, g.

2. Thuộc loại phản ứng cộng là các phản ứng

A. a, b, c, d, e, g              B. a, c.        C. d, e, g            D. b, e.

3. Thuộc loại phản ứng tách là các phản ứng

A. d, g                            B. a, c          C. d,  e, g           D. a, b, c, e, g.

Lời giải:

Chọn kết luận đúng : 1. B;     2.D ;   3. A.

Bài 3 (Trang 105 – SGK)

Viết phương trình hoá học của các phản ứng xảy ra theo sơ đồ sau:

Phản ứng nào thuộc loại phản ứng thế, phản ứng cộng, phản ứng tách?

Lời giải:

(1) CH ≡ CH + H₂  СН₂ = CH₂ (phản ứng cộng)

(2) CH₂ = CH₂ + H₂O  CH3CH₂OH (phản ứng cộng)

(3) CH3 –CH₂ -OH + HBr  СН₃СН₂Вr + Н₂О (phản ứng thế)

(4) 3CH ≡ CH   (phản ứng cộng)

(5) C_6­H₆ + Br₂     C₆H₅Br + HBr (phản ứng thế).

Bài 4 (Trang 105 – SGK)

Kết luận nào sau đây là đúng ?

A. Phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra rất nhanh.

B. Phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra rất chậm và theo nhiều hướng khác nhau.

C. Phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra rất chậm và chỉ theo một hướng xác định.

D. Phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra nhanh và không theo một hướng nhất định.

Lời giải:

Chọn C.

 

Bài viết gợi ý: