I. ĐỒNG ĐẲNG, ĐỒNG PHÂN, DANH PHÁP
1. Đồng đẳng
- Ankin là hiđrocacbon mạch hở chứa 1 liên kết ba C≡C trong phân tử.
- Ankin đơn giản nhất là C2H2 (CH≡CH)
- Công thức phân tử chung của dãy đồng đẳng ankin là: CnH2n-2 (n ≥ 2).
2. Đồng phân
- Hiện tượng đồng phân là do mạch C khác nhau và do vị trí nối ba khác nhau.
- Ankin từ C4 trở đi có đồng phân vị trí liên kết bội, từ C5 trở đi có thêm đồng phân mạch C
Ví dụ: ankin C4H6 có 2 đồng phân: CH≡C–CH2–CH3 và CH3–C≡C–CH3
Ankin C5H8 có 3 đồng phân: CH≡C–CH2–CH2–CH3 ; CH3–C≡C–CH2–CH3 ; CH≡C–CH(CH3)–CH3
* Ankin không có đồng phân hình học
3. Danh pháp
Cách gọi tương tự anken nhưng thay “en” bằng đuôi “in”.
II. TÍNH CHẤT VẬT LÝ
- Trạng thái: C2 → C4 là chất khí; C5 → C16 : chất lỏng; C17 trở lên: chất rắn.
- tsôi, tnc : Tăng khi tăng M tăng (lớn hơn tsôi, tnc của anken có cùng số C)
- Độ tan: Không tan trong nước nhưng tan được trong một số dung môi hữu cơ.
- Khối lượng riêng: nhỏ hơn khối lượng riêng của nước nhưng lớn hơn khối lượng riêng của anken tương ứng.
III. ĐIỀU CHẾ VÀ ỨNG DỤNG
1. Điều chế axetilen
a. Trong công nghiệp: đi từ metan
2CH4 $\xrightarrow[l\ln ]{{{1500}^{o}}C}$ C2H2 + 3H2 (lln: làm lạnh nhanh)
b. Trong PTN: Thuỷ phân canxi cacbua
CaC2 + H2O → Ca(OH)2 + C2H2↑
2. Ứng dụng của ankin
Chỉ có axetilen có nhiều ứng dụng quan trọng.
- Để thắp sáng (khí đốt đèn).
- Dùng trong đèn xì để hàn, cắt kim loại.
- Dùng để tổng hợp nhiều chất hữu cơ khác nhau: anđehit axetic, cao su tổng hợp (policlopren), các chất dẻo và các dung môi,…
