Lý thuyết Sinh11 - Loga.vn: Bài 47:
Điều Khiển Sinh Sản Ở Động Vật Và Sinh Đẻ Có Kế Hoạch Ở Người
I. Điều Khiển Sinh Sản Ở Động Vật
1. Một số biện pháp làm thay đổi số con
- Sử dụng hoocmon hoặc chất kích thích tổng hợp.
+ Ví dụ: Cá mè, cá trắm cỏ không đẻ trong ao nuôi. Tiêm dịch chiết từ tuyến dưới não của các loài cá khác làm cho trứng chín hàng loạt, sau đó nặn trứng ra và cho thụ tinh nhân tạo bên ngoài cơ thể rồi đem ấp nở ra cá con.
.png)
Hình 1. Tiêm dịch chiết từ tuyến dưới não của loài cá khác làm tứng chín hàng loạt.
+ Tiêm huyết thanh ngựa chửa cho trâu bò làm cho trứng chín và rụng nhiều cùng một lúc, thụ tinh nhân tạo với tinh trùng chuẩn bị sẵn.
- Thay đổi các yếu tố môi trường.
+ Ví dụ: Thay đổi thời gian chiếu sáng đối với gà nuôi làm cho gà có thể đẻ 2 trứng/ngày.
.png)
Hình 2. Bật đèn sáng để giúp gà đẻ vào ban đêm.
- Nuôi cấy phôi.
+ Có tác dụng làm tăng nhanh số lượng cá thể của một loài nào đó.
+ Kích thích rụng trứng à thụ tinh nhân tạo à thu nhận phôi àcấy các phôi vào tử cung con cái.
+ Ví dụ: Tiêm hoocmon kích thích sự chín và rụng trứng, lấy các trứng đó ra ngoài đem thụ tinh nhân tạo tạo thành hợp tử, khi hợp tử ở giai đoạn phân chia (khoảng vài tế bào) tách những tế bào đó ra, nuôi dưỡng tiếp tục để cho mỗi tế bào phát triển thành hợp tử sau đó cấy vào tử cung con cái.
.png)
Hình 3. Quá trình tiêm hoocmon kích thích sự chín và rụng trứng.
- Thụ tinh nhân tạo.
+ Có tác dụng làm tăng hiệu quả thụ tinh, có thể thực hiện bên trong hoặc bên ngoài cơ thể.
.png)
Hình 4. Quá trình thụ tinh nhân tạo.
2. Một số biện pháp điều khiển giới tính
Tùy vào nhu cầu mà con người có thể điều khiển giới tính bằng nhiều biện pháp khác nhau:
- Sử dụng hoocmon.
- Tách tinh trùng.
- Chiếu tia tử ngoại.
- Thay đổi chế độ ăn.
II. Sinh Đẻ Có Kế Hoạch Ở Người
1. Sinh đẻ có kế hoạch là gì:
- Là điều chỉnh số con và khoảng cánh lần sinh sao cho phù hợp với việc nâng cao chất lượng cuộc sống của mỗi cá nhân, gia đình và xã hội.
- Mục đích:
+ Nâng cao chất lượng cuộc sống, cải thiện kinh tế…
+ Giảm áp lực về tài nguyên và môi trường cho xã hội.
2. Các biện pháp tránh thai
- Tính ngày trứng rụng để tránh giao hợp vào ngày rụng trứng (vào khoảng giữa chu kì kinh nguyệt) để tinh trùng không gặp được trứng.
- Sử dụng bao cao su tránh thai để ngăn tinh trùng xuất trong âm đạo của người phụ nữ.
- Thuốc viên tránh thai nó có chứa hoocmon nữ progestin hormone và thuốc có tác dụng ngăn cản sự rụng trứng, tránh dẫn tới thụ thai.
- Sử dụng dụng cụ tử cung chống lại sự làm tổ của hợp tử ở tử cung giúp cho tinh trùng khi vào trong âm đạo bị yếu hoặc chết không thể kết hợp với trứng tạo thành hợp tử.
- Triệt sản nữ: Cắt và thắt hai ống dẫn trứng để ngăn trứng rụng và vào âm đạo làm tổ. Hiệu quả tránh thai rất cao.
- Triệt sản nam: Cắt và thắt hai đầu ống dẫn tinh để không xuất tinh và tránh làm người phụ nữ mang thai ngoài ý muốn. Hiệu quả tránh thai cao.
- Ngoài ra còn có thể sử dụng một số biện pháp như: Sử dụng thuốc diệt tinh trùng, mũ tử cung, xuất tinh ngoài âm đạo,…
Bài Tập Lý Thuyết
A. Mức độ thông hiểu
Câu 1: Thụ tinh nhân tạo được thực hiện theo biện pháp nào?
A. Sử dụng hoocmôn hoặc chất kích thích tổng hợp.
B. Thay đổi yếu tố môi trường.
C. Nuôi cấy phôi.
D. Thụ tinh nhân tạo.
* Hướng dẫn giải:
- Thụ tinh nhân tạo được thực hiện theo biện pháp nuôi cấy phôi.
Nên ta chọn đáp án C.
Câu 2: Biện pháp nào có tính phổ bến và hiệu quả trong việc điều khiển tỷ lệ đực cái?
A. Phân lập các loại giao tử mang nhiễm sắc thể X và nhiễm sắc thể Y rồi sau đó mới cho thụ tinh.
B. Dùng các nhân tố môi trường ngoài tác động.
C. Dùng các nhân tố môi trường trong tác động.
D. Thay đổi cặp nhiễm sắc thể gới tính ở hợp tử.
* Hướng dẫn giải:
- Phân lập các loại giao tử mang nhiễm sắc thể X và nhiễm sắc thể Y rồi sau đó mới cho thụ tinh.
Nên ta chọn đáp án A.
Câu 3: Những biện pháp nào thúc đẩy trứng chín nhanh và rụng hàng loạt?
A. Sử dụng hoocmôn hoặc chất kích thích tổng hợp, thay đổi yếu tố môi trường.
B. Nuôi cấy phôi, thụ tinh nhân tạo.
C. Nuôi cấy phôi, thay đổi các yếu tố môi trường.
D. Nuôi cấy phôi, sử dụng hoocmôn hoặc chất kích thích tổng hợp.
* Hướng dẫn giải:
- Nuôi cấy phôi, sử dụng hoocmôn hoặc chất kích thích tổng hợp.
Nên ta chọn đáp án D.
Câu 4: Biện pháp cho thụ tinh nhân tạo đạt sinh sản cao và dễ đạt được mục đích chọn lọc những đặc điểm mong muốn ở con đực giống?
A. Sử dụng hoocmôn hoặc chất kích thích tổng hợp.
B. Thụ tinh nhân tạo bên trong cơ thể.
C. Nuôi cấy phôi.
D. Thụ tinh nhân tạo bên ngoài cơ thể.
* Hướng dẫn giải:
- Thụ tinh nhân tạo bên trong cơ thể.
Nên ta chọn đáp án B.
Câu 5: Ý nào không đúng với sinh đẻ có kế hoạch?
A. Điều chỉnh khoảng cách sinh con.
B. Điều chỉnh sinh con trai hay con gái.
C. Điều chỉnh thời điểm sinh con.
D. Điều chỉnh về số con.
* Hướng dẫn giải:
- Điều chỉnh sinh con trai hay con gái.
Nên ta chọn đáp án B.
Câu 6: Ở người, các biện pháp ngăn cản tinh trùng gặp trứng là dùng bao cao su:
A. Thắt ống dẫn tinh, giao hợp vào giai đoạn không rụng trứng, uống viên tránh thai.
B. Thắt ống dẫn trứng, xuất tinh ngoài, giao hợp vào giai đoạn không rụng trứng.
C. Thắt ống dẫn tinh, xuất tinh ngoài, giao hợp vào giai đoạn không rụng trứng.
D. Thắt ống dẫn tinh, đặt vòng tránh thai, giao hợp vào giai đoạn không rụng trứng.
* Hướng dẫn giải:
- Ở người, các biện pháp ngăn cản tinh trùng gặp trứng là dùng bao cao su: Thắt ống dẫn tinh, xuất tinh ngoài, giao hợp vào giai đoạn không rụng trứng.
Nên ta chọn đáp án C.
Câu 7: Biện pháp có tính phổ biến và hiệu quả trong việc điều khiển tỷ lệ đực cái là:
A. Phân lập các loại giao tử mang NST X và NST Y rồi sau đó mới cho thụ tinh.
B. Dùng các nhân tố môi trường ngoài tác động.
C. Dùng các nhân tố môi trường trong tác động.
D. Thay đổi cặp NST giới tính ở hợp tử.
* Hướng dẫn giải:
- Biện pháp có tính phổ biến và hiệu quả trong việc điều khiển tỷ lệ đực cái là phân lập các loại giao tử mang NST X và NST Y rồi sau đó mới cho thụ tinh.
Nên ta chọn đáp án A.
Câu 8: Ở người, cấm xác định giới tính thai nhi về:
A. Sợ ảnh hưởng đến tâm lý của người mẹ.
B. Tâm lý của người thân muốn biết trước con trai hay con gái.
C. Sợ ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.
D. Định kiến trọng nam khinh nữ dẫn đến hành vi làm thay đổi tỉ lệ nam nữ.
* Hướng dẫn giải:
- Ở người, cấm xác định giới tính thai nhi về định kiến trọng nam khinh nữ dẫn đến hành vi làm thay đổi tỉ lệ nam nữ.
Nên ta chọn đáp án D.
Câu 9: Điều không đúng với sinh đẻ có kế hoạch là điều chỉnh:
A. Khoảng cách sinh con.
B. Sinh con trai hay con gái.
C. Thời điểm sinh con.
D. Số con.
* Hướng dẫn giải:
- Sinh con trai hay con gái.
Nên ta chọn đáp án B.
Câu 10: Biện pháp hiệu quả nhất để tăng hiệu suất thụ tinh là:
A. Thay đổi các yếu tố môi trường.
B. Thụ tinh nhân tạo.
C. Nuôi cấy phôi.
D. Sử dụng hoocmôn hoặc chất kích tổng hợp.
* Hướng dẫn giải:
- Biện pháp hiệu quả nhất để tăng hiệu suất thụ tinh là thụ tinh nhân tạo.
Nên ta chọn đáp án B.
B. Bài tập tự luyện
Câu 1: Cho những biện pháp sau đây:
(1) Nuôi cấy phôi.
(2) Thụ tinh nhân tạo.
(3) Sử dụng hoocmôn.
(4) Thay đổi yếu tố môi trường.
(5) Sử dụng chất kích thích tổng hợp.
Những biện pháp thúc đẩy trứng chín nhanh và rụng hàng loạt là:
A. (2), (4) và (5).
B. (1), (3) và (4).
C. (2), (3) và (4).
D. (1), (3) và (5).
Câu 2: Cơ sở khoa học của uống thuốc tránh thai là làm:
A. Tăng nồng độ progesteron và ơstrogen trong máu gây ức chế sự tiết GnRH, FSH là LH của tuyến yên và vùng dưới đồi nên trứng không chín và không rụng.
B. Tăng nồng độ progesteron và ơstrogen trong máu gây ức chế tuyến yên và vùng dưới đồi làm tăng tiết GnRH, FSH là LH nên trứng không chín và không rụng.
C. Giảm nồng độ progesteron và ơstrogen trong máu gây ức chế tuyến yên và vùng dưới đồi làm tăng tiết GnRH, FSH và LH nên trứng không chín và không rụng.
D. Giảm nồng độ progesteron và ơstrogen trong máu gây ức chế sự tiết GnRH, FSH và LH của tuyến yên và vùng dưới đồi nên trứng không chín và không rụng.
Câu 3: Tỉ lệ đực cái ở động vật bậc cao xấp xỉ 1:1 phụ thuộc chủ yếu vào yếu tố nào?
A. Ảnh hưởng của môi trường ngoài cơ thể.
B. Cơ chế xác định giới tính.
C. Ảnh hưởng của môi trường trong cơ thể.
D. Ảnh hưởng của tập tính giao phối.
Câu 4: Điều nào sau đây không đúng khi nói về hậu quả của việc nạo phá thai:
A. Gây mất nhiều máu, viêm nhiễm cơ quan sinh dục.
B. Là một trong những biện pháp sinh đẻ có kế hoạch.
C. Có thể gây tử vong.
D. Có thể gây vô sinh.
Câu 5: Trong các biện pháp tránh thai, nữ vị thành niên không nên sử dụng biện pháp:
A. Thắt ống dẫn trứng.
B. Tính ngày rụng trứng.
C. Uống viên tránh thai.
D. Dùng dụng cụ tử cung.
Câu 6: Điều hòa ngược âm tính diễn ra trong quá trình sinh tinh trùng khi nào:
A. Nồng độ GnRH cao.
B. Nồng độ testosteron cao.
C. Nồng độ testosteron giảm.
D. Nồng độ FSH và LH giảm.
Câu 7: Sự điều hòa sinh tinh và sinh trứng chịu sự chi phối chủ yếu:
A. Hệ nội tiết.
B. Hệ thần kinh.
C. Các nhân tố bên ngoài cơ thể.
D. Các nhân tố bên trong cơ thể.
Câu 8: Biện pháp nào có tính phổ biến và hiệu quả trong việc điều khiển tỉ lệ đực cái:
A. Phân lập các loại giao tử mang nhiễm sắc thể X và nhiễm sắc thể Y rồi sau đó mới cho thụ tinh.
B. Dùng các nhân tố bên ngoài tác động.
C. Dùng các nhân tố bên trong tác động.
D. Thay đổi cặp nhiễm sắc thể giới tính ở hợp tử.
Câu 9: Cho các biện pháp sau:
(1) Sử dụng hoocmon hoặc chất kích thích tổng hợp.
(2) Thay đổi các yếu tố môi trường.
(3) Các biện pháp kĩ thuật như lọc, li tâm, điện li.
(4) Nuôi cấy phôi.
(5) Thụ tinh nhân tạo.
Những biện pháp có thể làm thay đổi số con ở động vật:
A. (1), (3), (4), (5).
B. (2), (3), (4), (5).
C. (1), (2), (4), (5).
D. (1), (2), (3), (4).
Câu 10: Thụ tinh nhân tạo được sử dụng trong các biện pháp nào:
A. Nuôi cấy phôi, thay đổi các yếu tố môi trường.
B. Thụ tinh nhân tạo, nuôi cấy phôi, sử dụng hoocmon hoặc chất kích thích tổng hợp.
C. Sử dụng hoocmon hoặc chất kích thích tổng hợp, thay đổi các yếu tố môi trường.
D. Thay đổi các yếu tố môi trường, nuôi cấy phôi, thụ tinh nhân tạo.
|
Câu |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
|
Đáp án |
D |
A |
B |
A |
A |
B |
A |
A |
A |
B |
