Đoạn trích Những đứa con trong gia đình được trần thuật chủ yếu từ điểm nhìn của nhân vật nào? Cách trần thuật này có tác dụng như thế nào đối với kết cấu truyện và việc khắc hoạ tính cảch nhân vật?
Gợi ý:
a) Truyện Những đứa con trong gia đình chủ yếu được trần thuật dưới góc nhìn của nhân vật Kiều, khi anh bị thương trong trận đánh, lúc mê lúc tỉnh.
b) Lối trần thuật này có hai tác dụng về mặt nghệ thuật:
– Câu chuyện vừa được thuật, kể cùng một lúc, tính cách nhân vật cũng được khắc họa.
– Câu chuyện dù không có gì đặc sắc cũng trở nên mới mẻ, hấp dẫn vì được kểqua con mắt, tấm lòng và bằng ngôn ngữ, giọng điệu riêng của nhân vật.
– Nhà văn có thể nhập sâu vào thế giới nội tâm của nhân vật để dẫn dắt câuchuyện. Diễn biến của câu chuyện vì thế mà linh hoạt, có thể xáo trộn thời gian, không gian, không phụ thuộc vào trật tự thời gian tuyến tính.
– Những chi tiết ngẫu nhiên của hiện thực chiến trường được gợi ra từ những dòng hồi tưởng, liên tưởng đến quá khứ, khi gần khi xa, từ chuyện này sang chuyện khác hết sức tự nhiên.
Nhà văn phải thành thạo tâm lí ngôn ngữ nhân vật mới có thể trần thuật theo phương thức này.
Phân tích những biểu hiện của khuynh hướng sử thi trong đoạn trích này.
Gợi ý:
a) Chất sử thi của thiên truyện được thể hiện qua tính chất ngợi ca truyền thống lớn của một dân tộc thể hiện trong truyền thống một gia đình:
– Cuốn sổ là lịch sử gia đình, qua đó thấy lịch sử của một đất nước, một dân tộc trong cuộc chiến chống Mĩ.
– Số phận của những đứa con, những thành viên trong gia đình cũng là số phận của nhân dân miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ khốc liệt.
– Truyện của một gia đình dài như dòng sông còn nối tiếp: “Trăm dòng sông đổvào một biển, con sông của gia đình ta cũng chảy về biển, mà biển thì rộng lắm… rộng bằng cả nước ta và ra ngoài cả nước ta…”. Truyện kể về một dòng sông nhưng nhà văn muốn ta nghĩ đến biển cả. Truyện về một gia đình nhưng ta lại cảm nhận được cả một Tổ quốc đang hào hùng chiến đấu bằng sức mạnh sinh ra từ những đau thương.
– Mỗi nhân vật trong truyện đều tiêu biểu cho truyền thống, đều gánh vác trên vai trách nhiệm vói gia đình, với Tổ quốc trong việc chiến tranh vệ quốc vĩ đại. Tất cả các nhân vật đều có phẩm chất của những người anh hùng:
+ Căm thù giặc sâu sắc.
+ Gan góc, dũng cảm, khao khát được chiến đấu giết giặc
+ Giàu tình nghĩa, rất mực thuỷ chung son sắt với cách mạng và quê hương
Thiên truyện là một bài ca, ca ngợi truyện thống đấu tranh bất khuất của những người nông dân Nam Bộ nói riêng và dân tộc Việt Nam nói chung.
b) Chất sửthi cũng được biểu hiện trong âm hưởng, giọng điệu, ngôn ngữ của tác phẩm…
Phân tích đoạn đổi thoại giữa Việt và Chiến trước ngày nhập ngũ? Tính cách của hai nhân vật thể hiện như thế nào qua đoạn đối thoại này?
Gợi ý:
Phân tích đoạn đối thoại:
– Nội dung: bàn về chuyện gửi bàn thờ ba má sang cho chú Năm; cho chi bộ mượn đất, cho lớp học mượn nhà…
– Cách thức bàn chuyện: hồn nhiên, chất phác, hết lòng vì sự nghiệp đánh giặc.
– Vẻ đẹp hồn nhiên, trong sáng; sự hi sinh cao cả của một thế hệ trẻ anhhùng trước vận mệnh đất nước.
Phân tích và so sánh tính cách các nhân vật Việt và Chiến (Những đứa con trong gia đình) đểlàm rõ sự tiếp nối truyền thống gia đình của nhĩmg người con.
Gợi ý:
Chiến và Việt là thế hệ tiếp nối của dòng sông truyền thống của gia đình. Người mẹ ngã xuống nhưng dòng sông truyền thống vẫn chảy:
a) Hình tưọrig người mẹ luôn hiện về trong Chiến
– Chiến mang vóc dáng của má: “hai bắp tay tròn vo sạm đỏ màu cháy nắng… thân người to và chắc nịch”. Đó là vẻ đẹp của những con người sinh ra đểgánh vác, đểchống chọi, để chịu đựng và để chiến thắng.
– Chiến đặc biệt giống má ở cái đêm sắp xa nhà đi bộ đội. Chiến biết lo liệu, toan tính việc nhà y hệt má (nói nghe in như má vậy). Hình ảnh người mẹ như bao bọc lấy Chiến, tà cái lối nằm với thằng út em trên giường ở trong buồng nói với ra đến lối hứ một cái “cóc” rồi trở mình. Đến nỗi chỉ trong một khoảng thời gian ngắn ngủi trong đêm, Việt đã không dưới ba lần thấy chị giống in má, có khác là ở chỗ chị “không bẻ tay rồi đập vào bắp vế than mỏi” mà thôi. Chính Chiến cũng thấy mình trong đêm ấy đang hoà vào trong mẹ: “Tao cũng đã lựa ý nếu má còn sống chắc má tính vậy, nên tao cũng tính vậy” Nguyễn Thi muốn cho ta hiểu rằng: trong cái thời khắc thiêng liêng ấy, người mẹ sống hơn bao giờ hết trong những đứa con.
b) Nét tính cách chung của hai chị em
– Hai chị cũng cùng sinh ra trong một gia đình chịu nhiều mất mát đau thương (cùng chứng kiến cái chết đau thương của ba và má)
– Hai chị em có chung mối thù với bọn xâm lược. Tuy còn nhỏ tuổi, chí căm thù đã thôi thúc hai chị em cùng một ý nghĩ: phải trả thù cho ba má, và có cùng nguyện vọng: được cầm súng đánh giặc.
– Tình yêu thương là vẻ đẹp tâm hồn của hai chị em. Tình cảm này được thểhiện sâu sắc và cảm động nhất trong cái đêm chị em giành nhau ghi tên tòng quân và sáng hôm sau trước khi lên đường nhập ngũ cũng khiêng bàn thờ má sang nhà chú Năm.
– Cả hai chị em đều là những chiến sĩ gan góc dũng cảm. Đánh giặc là niềm say mê lớn nhất của hai chị em Việt và Chiến cũng là của tuổi trẻ miền Nam trong những năm tháng ấy: “Hạnh phúc của tuổi trẻ là trên trận tuyến đánh quân thù”.
– Hai chị em Việt đều có những nét ngây thơ thậm chí có phần trẻ con (giành nhau bắt ếch nhiều hay ít, giành nhau thành tích bắn tàu chiến giặc và giành nhau ghi tên tòng quân).
c) Nét riêng ở Chiến
– Hơn Việt chừng một tuổi nhưng Chiến người lớn hơn hẳn: Chiến có thểbỏ ăn để đánh vần cuốn sổ gia đình. Chiến không chỉ “nói in như má” mà còn học được cách nói “trịnh trọng” của chú Năm…
– Tính cách “người lớn” ở Chiến còn thể hiện ở sự nhường nhịn. Tuy có lúc giành nhau với em tranh công bắt ếch, đánh tàu giặc, đi tòng quân nhưng bao giờ cô cũng nhường em hết, trừ việc đi tòng quân.
Nguyễn Thi đã xây dựng nhân vật Chiến vừa có cá tính vừa phù hợp với lứa tuổi, giới tính. Chiến là nhân vật được hồi tưởng qua Việt nhưng đã gây được ấn tượng sâu sắc.
d) Nét riêng của Việt
– Nếu Chiến có dáng dấp của một người lớn thực sự thì ở Việt là sự lộc ngộc, vô tư của một cậu con trai đang tuổi ăn tuổi lớn
– Chiến nhường nhịn em bao nhiêu thì Việt hay tranh giành với chị bấy nhiêu.
– Đêm trước ngày ra đi. Chiến nói với em những lời nghiêm trang thì Việt lúc “lăn kềnh ra ván cười khì khì”, lúc lại rình “chụp một con đom đóm úp trong lòng tay”.
– Vào bộ đội, Chiến đem theo tấm gương soi còn Việt lại đem theo một chiếc súng cao su.
– Nhưng sự vô tự không ngăn cản Việt trở nên một anh hùng (ngay từbé Việt đã dám xông vào đá thằng giặc đã giết cha mình. Khi trở thành một chiến sĩ, mặc dù chỉ có một mình, với đôi mắt không còn nhìn thấy gì, với hai bàn tay đau đớn, Việt vẫn quyết tâm chiến đấu với quân thù).
Việt là một thành công đáng kể trong cách xây dựng nhân vật của Nguyễn Thi. Tuy hồn nhiên và nhỏ bé với chị nhưng trước kẻ thù Việt lại vụt lớn, chững chạc trong tư thế của một người chiến sĩ.
Trong truyện ngắn Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi có nêu lên quan niệm: chuyện gia đình cũng dài như sông, mỗi thế hệ phải ghì vào một khúc. Rồi trăm con sông gia đình lại đổ về một biển, “mà biển thì rộng lam rộng bằng cả nước ta và ra ngoài cả nước ta”.
Chứng minh rằng, trong thiên truyện củạ Nguyễn Thi, quả đã có một dòng sông truyền thống gia đình liên tục chảytừ những lớp người đi trước: tổ tiên, ông cha, cho đến chị em Chiến, Việt.
Gợi ý:
Chuyện gia đình cũng dài như một dòng sông, mỗi thế hệ phải ghi vào một khúc. Câu nói của Chú Năm có thể hiểu:
a) Truyền thống gia đình như một dòng sông, mỗi thế hệ, mỗi người lại góp phần làm nên một khúc trong dòng sông truyền thống. Con cái không chỉ là sự tiếp nối truyền thống mà phải là sự tiếp nối truyền thống.
– Không thể hiểu khúc sau của một dòng sông nếu không hiểu ngọn nguồn để sinh ra nó. Cũng như vậy, chỉ có thể hiểu những đứa con (Chiến, Việt) khi hiểu truyền thống gia đình đã sinh ra những đứa con ấy. Qua các nhân vật trong truyện để chứng minh các thế hệ ông bà, cha mẹ, cô chú đến những đứa con:
– Hình tượng người mẹ cũng là hiện thân của người lính:
+ Một con người sinh ra để chống chọi với gian nguy, khó nhọc “cái gáy đo đỏ, đôi vai lực lượng, tấm áo bà ba đẫm mồ hôi”. “Người sực mùa lúa gạo” thứ mùi của đồng áng, của cần cù mưa nắng.
+ Ấn tượng sâu đậm nhất là khả năng ghìm nén đau thương để sống, để che chở cho đàn con và chiến đấu.
+ Người mẹ không biết sợ, không chùn bước, kiên cường và cao cả.
– Chú Năm không chỉ ham sông bến mà còn ham đạo nghĩa:
+ Trông con người chú Năm phảng phất cái tinh thần Nguyễn Đình Chiểu xa xưa.
– Chú Năm là một thứ gia phả sống luôn hướng về truyền thống (trong những câu hò, trong cuốn sổ gia đình).
– Những đứa con, sự tiếp nổi truyền thống:
+ Chiến mang dáng vóc của mẹ, cách nói giống hệt mẹ.
+ So với thế hệ mẹ thì Chiến là khúc sông sâu. Khúc sông sâu bao giờ cũng chảy xa hơn khúc sông trước. Người mẹ mang nỗi đau mất chồng nhưng chưa có dịp cầm súng, còn Chiến mạnh mẽ quyết liệt, ghi tên đi bộ đội cầm súng trả thù cho ba má.
+ Việt, chàng trai mới lớn, lộc ngộc, vô tư
+ Chất anh hùng ở Việt: không bao giờ khuất phục, bị thương chỉ có một mình vẫn quyết tâm sống chiến đấu với kẻ thù.
+ Việt đi xa hơn dòng sông truyền thống: không chỉ lập chiến công màngay cả khi bị thương vẫn là người đi tìm giặc. Việt chính là hiện thân của sức trẻ tiến công.
b) Rồi trăm con sông gia đình lại cùng đổ về một biển, “mà biển thì rộng lắm […], rộng bằng cả nước ta và ra ngoài cả nước ta”.
+ Từ một dòng sông gia đình, nhà văn muốn ta nghĩ đến biển cả, đến đại dương – truyền thống cả dân tộc, của nhân dân và nhân loại.
+ Chuyện gia đình cũng là chuyện của cả dân tộc đang hào hùng chiến đấu bằng sức mạnh sinh ra từ những đau thương.
Phân tích nhân vật Việt trong truyện ngắn Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi.
Dàn bài tham khảo
1. Mở bài
Truyện Những đứa con trong gia đình là một số những tác sáng tác xuất sắc nhất của Nguyễn Thi. Thiên truyện thành công ở nhiều mặt, nhưng nổi bật nhất là nghệ thuật xây dựng nhân vật. Tác giả đã dành nhiều trang miêu tả những nét tính cách độc đáo của Việt, nhân vật trung tâm đã tạo nên sức hấp dẫn của tác phẩm.
2. Thân bài
Truyện Những đứa con trong gia đình được kết cấu theo những đợt hồi tưởng của người lính trẻ tên Việt bị trọng thương, thất lạc đồng đội trong mấy ngày đêm. Diễn biến truyện hết sức linh hoạt xáo động không gian lẫnthời gian, đan chéo quá khứ với hiện tại, trong đó nhân vật Việt hiện lên với đầy đủ các nét về tính tình, tình cảm, và tinh thần chiến đấu.
a) Tính tình hồn nhiên, thú vị
Là một chiên sĩ trẻ, Việt vân giữ tính hồn nhiên của một thăng trai mới lớn. Việt luôn luôn giữ trong mình cái ná thun mà từ nhỏ Việt đã từng băn chim. Còn hiện tại, Việt cầm sủng tự động, bả súng còn thơm gỗ, đánh Mĩ bằng lê, cái nả thun vẫn còn nằm gọn trong túi áo.
– Bị thương nặng đến đêm thứ hai, trong bóng đêm vắng lặng và lạnh lẽo. Việt không sợ chết mà lại sợ bóng đêm và sợ ma.
– Việt rất yêu thương chị Chiến nhưng hay tranh giành với chị, từ những đêm soi ếch ngoài ruộng đến việc lập chiến công. Soi ếch thì chú Năm phải đứng ra phân xử vì chị Chiến và Việt ai cũng giành phần nhiều là của mình, và chị Chiến bao giờ cũng thương Việt. Sau này lớn lên, vết đạn bắn thẳng Mĩ trên sông Định Thuỷ, chị cũng nhường…
– Rồi đến đêm mít tinh ghi tên tòng quân, hai chị em cùng tranh giành đi bộ đội, thật cảm động.
– Ở đơn vị, Việt rất yêu quý đồng đội nhưng không nói thật là mình có chị. Việt dấu chị như giấu của riêng vậy. Cậu sợ mất chị mà!
b) Tình thương yêu gia đình sâu đậm
b1. Vốn mồ côi, chị Hai ở xa, đứa em út còn nhỏ, tình cảm thương yêucủa Việt đối với chị thật sâu đậm. Sau khi cùng ghi tên vào bộ đội, sắp xếp việc nhà xong. Việt và Chiến cùng khiêng bàn thờ má gởi sang nhà chú Năm. Việt khiêng trước. Chị Chiến khiêng bình bịch phía sau. Nghe tiếng chân chị, Việt thấy thương chị lạ. Lần đầu tiên Việt mới thấy lòng mình rõ như thế. Còn mối thù thằng Mĩ thì có thểrờ thấy được, vì nó đang đè nặng ở trên vai.
b2. Ngoài tình thương chị, Việt còn rất thương mến chú Năm. Tình cảm đó hình thành từ những ngày Việt đang còn nhỏ. Việt thương chủ Năm vì hồi đó chú hay bênh Việt. Mỗi khi cất giọng hò, chú làm như Việt chính là nơi cụ thểđểchú gởi gắm những câu hò đó. Theo từng hình ảnh liên tưởng của chú Năm, có khi Việt biến thành tấm áo, khăn quàng hoặc con sông dài cá lội…, khi thì Việt biến thành người nghĩa quân Trương Định, ngọn đèn biến Gò Công hoặc ngôi sao sáng ở Tháp Mười.
b3. Trong lúc Việt bị thương, hình ảnh của cha mẹ thân yêu luôn chập chờn ẩn hiện trong hồi ức của Việt vói bao kỉ niệm chua xót lẫn ngọt ngào. Dường như cả cuộc đời vất vả của má, mọi ýnghĩ lặng lẽ trong đêm của má, cả những hiểm nguy gian lao của má đã trải qua một cách không hề sợ hãi, tất cả đều được gom lại và dồn lại vào trong ýnghĩa cuối cùng này. ”Đểmá ráng nuôi bây lớn coi bây có làm được gì cho cha mày vui không?”
c) Tính cách anh hùng, tinh thần chiến đấu dũng cảm
c1. Phải sống chiến đấu như thế nào, trả thù nhà, đền nợ nước sao cho xứng đáng là những đứa con trong một gia đình có truyền thống yêu nước, gắn bó với cách mạng từ thời chống Pháp đến thòi chống Mĩ?…Việt đã chiến đấubằng tất cả sức mạnh thể chất lẫn tinh thần, bằng ỷ chí bất khuất thừa hường từ một gia đình cách mạng, ông nội của Việt, chú Năm, ba Việt đều tham gia kháng chiến chống Pháp. Cha bị Tây chặt đầu, mẹ bị trúng pháo của giặc, những hình ảnh thê thảm đó mãi in sâu trong tâm trí Việt. Chính mối thù nhà là động lực tinh thần và tình cảm thúc đẩy chị em Việt anh dũng chiến đấu.
c2. Giữa trận đánh, Việt bị thương nặng. Mất liên lạc vói đồng đội, trơ trọi một thân, chịu đói chịu khát, mình đầy thương tích, Việt vẫn can đảm chịu đựng. Việt mới cảm thấy chân tay tê dại, khắp ngiròi, nước hay máu không biết, chỗ ướt sũng, chỗ dẻo quẹo, cho khô cứng (…)Trời tối kì lạ Việt cho mũi lê đi trước, rồi tới hai cùi tay, hai cải chân nhức nhoi cho nó đi sau cùng. Sau đó, Việt bò gấp qua những cái gì nữa Việt không cần biết, quên khắp cả người đang bị rỉ máu, quên cả trận địa sắt thép ngổn ngang mà một cành cây nhỏ đụng vào người Việt bây giờ cũng làm nặng thêm thương tích.
c3. Dù lúc tỉnh lúc mê, Việt vần ở tư thế sẵn sàng chiến đấu mỗi khi choàng dậy, Việt day họng súng về hướng đó “Nếu mày đổ quân thì súng tao còn đạn”, Việt ngầm bảo bọn địch khi nghe tiếng xe bọc thép của chúng chạy mỗi lúc một gần.
– Tỉnh dậy lần thứ tư giữa đêm sâu thẳm, nghe tiếng súng đồng đội từ nơi xa, Việt vẫn cố gắng bò về hướng đó. Việt đã cổ gắng bò đi được một đoạn, cây súng đẩy đi trước, hai cùi tay lôi tay của người theo. Việt cũng không ý thức rằng mình đang bò đi, mà chính trận đánh đang gọi"Việt đến.
– Cuối cùng, đồng đội đã tìm được Việt. Dù kiệt sức, Việt vẫn giữ tư thế sẵn sàng chiến đấu sinh tử với kẻ thù: một ngón tay của cậu vẫn còn nhúc nhích, một viên đạn đã lên nòng và chung quanh cậu, dấu xe bọc thép còn nằm ngang dọc. Hình ảnh người lính bị thương vẫn giữ tư thếsẵn sàng chiến đấu đến hơi thở cuối cùng đã thể hiện được tính cách anh hùng của nhân vật.
3. Kết bài
– Nguyễn Thi đã miêu tả nhân vật một cách sắc nét, từ tính tình, tình cảm đến tinh thần chiến đấu, không bằng những sắc màu tráng lệ mà qua hàng loạt hình ảnh sống thực, hồn nhiên đầy cảm động.
– Với ngôn ngữ mang màu sắc Nam Bộ, những chi tiết về dáng cách, cử chỉ, lời nói của nhân vật, phát huy tối đa lời độc thoại nội tâm, những độc thoại khi đứt khi nối tưởng chừng như rời rạc nhưng thật chặt chẽ, truyện đã khắc hoạ hình tượng của một nhân vật tuổi trẻ anh hùng, đại biểu cho thế hệ thanh niên miền Nam anh hùng trong thời ki kháng chiến chống Mĩ.
Điểm giống và khác nhau của hai nhân vật Việt và Chiến trong Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi.
Dàn ý tham khảo
1. Mở bài
Những đứa con trong gia đình thuộc số những tác phẩm xuất sắc nhất của Nguyễn Thi. Thành công nổi trội của truyện là nghệ thuật xây dựng các tính cách nhân vật với cá tính đậm nét, đặc biệt là hai nhân vật Việt và Chiến.
2. Thân bài.
a) Hai nhân vật có nhiều nét giống nhau về bản chất vì họ đều xuất thân từmột gia đình có truyền thống yêu nước và cách mạng.
a1. Thương cha thương mẹ, căm thù giặc sâu sắc, cùng một ýchícầm súng đánh giặc trả thù cho ba má.
– Giành nhau ghi tên tòng quân.
– Khiêng bàn thờ má gửi sang nhà chú Năm trước khi lên đường nhập ngũ “Nào, đưa má sang…đè nặng ở trên vai”.
a2. Dũng cảm gan góc và từng lập nhiều chiến công.
– Bắn tàu chiến của giặc ừên sông, phá xe tăng địch trong trận đánh giáp lá cà.
– Cuộc đối thoại giữa hai chị em trước lúc lên đường đánh giặc: (Chú Năm nói vậy à!)
a3. Tuổi đời còn rất trẻ, ngây thơ như con trẻ.
– Chị mười tám, em mười bảy.
– Giành nhau mọi thứ như trẻ con: trong việc bắt ếch, ghi tên tòng quân, bắn tàu chiến Mĩ.
b) Hai nhân vật có những nội tâm khác nhau
b1. Chị kiên trì: ngồi đánh vần cuốn sổ gia đình của chú Năm.
– Em hiếu động: thích bắt ếch, câu cá, bắn chim…
b2. Chị chưa hết tính trẻ con, có lúc còn trang nhau với em nhưng vì thương em nên cuối cùng cũng nhường em: nhường phần ếch nhiều, nhường cả vết đạn bắn tàu giặc trên sông Định Thuỷ.
– Em thì hiếu thắng: còn trẻ con hơn, là em nên không chịu nhường.
b3. Chị đảm đang, tháo vát, khôn ngoan, già dặn trước tuổi: lo toanviệc nhà chu đáo trước khi lên đường, khiến Việt thấy chị giống hệt Má ngày trước và chú Năm cũng phải khen chị.
– Em thì phó mặc tất cả, ừ ào khi nghe chị bàn việc nhà, rồi “ngủ quên lúc nào không biết”, đi bộ đội vẫn giữ chiếc ná thun, đánh giặc không sợ chết nhưng lại sợ ma…
– Chị là cô gái mới lớn, bắt đầu thích soi gương, đi đánh giặc vân có cái gương trong túi.
3. Kết bài
– Chiến và Việt, hai nhân vật trung tâm của truyện Những đứa con trong gia đình, bản chất có nhiều nét giống nhau, nhưng cá tính thì thật phong phú, mỗi người đều mang nét riêng và cả hai đều đáng yêu, đáng mến.
– Họ mang những vẻ đẹp tiêu biểu cho thếhệ trẻ Miền Nam cầm súng diệt Mĩ, cứu nước cứu nhà.
