Soạn bài Tây Tiến:
Lời giải
chi tiết
CÂU 1. Theo văn bản, bài thơ chia thành 4 đoạn. Nêu
ý chính của mỗi đoạn và chỉ ra mạch liên kết giữa các đoạn?
Trả lời:
- Đoạn 1 (14 dòng đầu): bức tranh thiên Tây Bắc
vừa hoang sơ, dữ dội vừa thơ mộng trữ tình và hình ảnh người lính Tây Tiến trên
đường hành quân
- Đoạn 2 (từ dòng 15 đến dòng 22): Kỉ niệm về
đêm liên hoan lửa trại và cuộc hành quân qua chiều sương Châu Mộc
- Đoạn 3 (từ dòng 23 đến dòng 30): khắc họa bức
tượng đài người lính Tây Tiến và sự hi sinh bi tráng.
- Đoạn 4 (4 câu cuối): nhà thơ đã phải xa đơn
vị, gửi lòng mình mãi mãi gắn bó với Tây Tiến.
- Mạch cảm xúc của bài thơ: mở đầu là nỗi nhớ,
tiếp theo là những kỉ niệm của nhà thơ về Tây Tiến và kết thúc là lời khẳng định
sẽ mãi gắn bó lòng mình với Tây Tiến.
CÂU 2. Nét đặc sắc của bức tranh thiên nhiên trong
đoạn thơ thứ nhất và hình ảnh người lính Tây Tiến hiện lên trong đoạn thơ như
thế nào?
Trả lời:
a. Hình ảnh
thiên nhiên ở đoạn thơ thứ nhất vừa hùng vĩ, dữ dội vừa thơ mộng trữ tình
- Bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, dữ dội, hoang
sơ của miền Tây: những địa danh xa lạ mà gần gũi, nơi những người lính Tây Tiến
đã đi qua (Sài Khao, Mường Lát, Pha Luông, Mường Hịch, Mai Châu) với các sự vật
tiêu biểu của miền Tây: mây, mưa, thác, cọp... con đường gập ghềnh, hiểm trở,
cuộc hành quân gian khổ và khắc nghiệt của những người lính Tây Tiến.
- Bức tran thiên nhiên thơ mộng trữ tình: “Mường
Lát hoa về trong đêm hơi”:trong đêm, một làn hương hoa rừng lan tỏa, người lình
cảm nhận được hương hoa mà thấy hoa đang về với Mường Lát
“Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”:cơn mưa rừng ào ạt xối xả làm trắng xóa núi rừng,
tạo nên một khung cảnh lãng mạn giữa biển mưa, “nhà ai” gợi cảm giác ấm ấpèbức tranh thiên nhiên chuyển sang
khúc nhạc trữ tình
Với bức
tranh thiên nhiên ấy, càng làm nổi bật hơn vẻ đẹp kiêu hùng, vượt lên trên tất
cả mọi gian khó, mọi mất mát đau thương của những người lính trong đoàn quân
Tây Tiến.
b. Hình ảnh đoàn quân Tây Tiến trên nền cảnh
thiên nhiên ấy càng trở nên hào hùng:
“Heo hút cồn
mây súng ngửi trời”
- Có cái gan góc, kiên dũng của những người
lính trên nền dữ dội và bí ẩn của thiên nhiên:
Chiều chiều
oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường
Hịch cọp trêu người
-Sự ra đi:
“Anh bạn dãi dầu không bước nữa/Gục lên súng mũ bỏ quên đời”:
Trên con đường hành quân vất vả đã có những người lính chủ động “gục lên súng mũ” để nghỉ ngơi, nhưng cũng có những người lính đã ra đi mãi mãi, họ hi sinh trong tư thế tiến lên sẵn sàng chiến đấu, coi cái chết nhẹ tựa lông hồng
- Có sự gắn bó,hoà hợp đáng yêu trong tình
quân dân kháng chiến:
Nhớ ôi Tây
Tiến cơm lên khói
Mai Châu
mùa em thơm nếp xôi
CÂU 3: Đoạn thơ thứ hai mở ra một thế giới khác với những
vẻ đẹp của con người về thiên nhiên miền Tây khác với đoạn thơ thứ nhất. Hãy
phân tích để làm rõ vẻ đẹp ấy.
Trả lời:
- Bên cạnh bức tranh dữ dội, hoang sơ ở đoạn
thơ thứ nhất, Tây Tiến còn được hiện lên với những kỉ niệm đẹp và khó quên
trong lòng những người lính
- Đó là vẻ đẹp của một đêm hội với đuốc hoavới
ánh lửa rực rỡ, với những cô gái vùng cao xuất hiện trong xiêm y lộng lẫy, và với
tiếng khèn cất lên những bản tình ca Tây Bắc
“Doanh trại
bừng lên hội đuốc hoa
Kìa em xiêm
áo tự bao giờ
Khèn lận
man điệu nàng e ấp
Nhạc về
Viên Chăn xây hồn thơ...”
- Đó là vẻ đẹp Tây Bắc gắn với cuộc hành quân
qua chiều sương Châu Mộc, với những vương vấn về bức tranh thôn bản lúc hoàng
hôn
“Người đi Mộc
Châu chiều sương ấy
Có thấy hồn
lau nẻo bên bờ
Có nhớ dáng
người trên độc mộc
Trôi dòng
nước lũ hoa đong đưa”
- Cảnh tiễn đưa trên sông trong chiều sương
khiến cảnh vật có hồn (hồn lau) và đầy quyến luyến, tình tứ (hoa đong đưa). Bức
tranh 4 vậy có nét đẹp hoang dã nên thơ... Nổi bât là hình ảnh “dáng người trên
độc mộc" đem đến nét đẹp rắn rỏi, khoẻ khoắn cho bức tranh thiên nhiên thơ
mộng, mềm mại, mơ màng.
- Hình ảnh thơ không còn dữ dội mà đậm màu sắc
trữ tình, thơ mộng với hai bức tranh, hai khung cảnh khác nhau, cuộc liên hoan ở
doanh trại và cuộc tiễn đưa lên đường đi Châu Mộc trong một chiều sương. Cho thấy
vẻ đẹp tâm hồn, sự cảm nhận tinh tế của những người lính: lãng mạn, hào hoa yêu
đời... và trên hết, đó là tâm hồn thơ của nhà thơ Quang Dũng.
CÂU 4: Hình ảnh người lính Tây Tiến được lặp lại
trong đoạn thơ thứ ba. Hãy làm rõ vẻ đẹp lãng mạn và tính chất bi tráng của
hình ảnh người lính.
Trả lời:
- Bức chân dung người lính hiện lên với vẻ đẹp
ngoại hình:
“Không mọc tóc": +do bệnh sốt rét rừng
hoành hành nên người lính không mọc được tóc.
+do người
lính chủ động không mọc tóc để tiện cho việc chiến đấu
“Quân xanh
màu lá": có thể hiểu là quân thiếu thốn nên da xanh xao, hoặc người lính
phải dùng lá cây để ngụy trang tránh kẻ địch phát hiện.
“Dữ oai hùm"
có oai phong dữ tợn như loài hổ báo rừng xanh. Đây là cách miêu tả ước lệ theo
lối cổ.
- Người lính còn hiện lên với vẻ đẹp tâm hồn:
“Mắt trừng”:
đôi mắt mở to mang nhãn lực mạnh mẽ
“Dáng kiều
thơm" là dáng người đẹp Hà Thành. Người lính Tây Tiến đến người yêu, thật
lãng mạn.
è Giấc mơ như một dòng nước mát lành
làm dịu tâm hồn của những người lính và tiếp thêm động lực để họ chiến đấu
- Quang Dũng đã nói đến sự hi sinh của người
lính một cách bi tráng.
“Rải rác
biên cương mồ viễn xứ”: gợi lên một không gian ảm đạm hoang lạnh thê lương và
chết chóc.
“Chiến trường
đi chẳng tiếc đời xanh”: Lí tưởng tuổi trẻ với tinh thân chủ động mạnh mẽ “quyết
tử cho tôt quốc quyết sinh”, coi “đời xanh” của đất nước quan trọng hơn đời
xanh của bản thân mình
“Áo bào
thay ciêu anh về đất” : Diễn tả một sự thật bi thương tàn khốc, hiện thực xót
xa khi những người lính hi sinh, họ được khâm niệm một cách thật sơ sài
“Sông Mã gầm
lên khúc độc hành”: Sự đau đớn, căm phẫn quặn thắt đến ngút trời của cả thiên
nhiên và con người trước sự ra đi của những con người đã hi sinh trọn đời mình
cho tổ quốc
CÂU 5. Ở đoạn cuối, nỗi nhớ Tây Tiến được diễn tả
như thế nào? Vì sao nhà thơ viết: “Hồn về sầm Nữa chẳng về xuôi"?
Trả lời:
- Nỗi nhớ Tây Tiến ở đoạn cuối được thể hiện một
cách ám ảnh:
Tây Tiến
người đi không hẹn ước
Đường lên
thăm thẳm một chia phôi
Ai lên Tây
Tiến mùa xuân ấy
Hồn về Sầm
Nứa chẳng về xuôi
Cách diễn đạt
theo lối cổ, dùng để diễn tả tâm trạng người anh hùng: “Người đi không hẹn ước"
tức ngưừi ra đi không hẹn ngày về: “một chia phôi" tức là một phần chia
phôi không trở lại. Giữa nhà thơ và những ngày ở Tây Tiến có cả một khoảng cách
thời gian và không gian thăm thẳm "Đường lên thăm thẳm một chia
phôi".
- Nhưng hồn người Tây Tiến thì vẫn gắn với Tây
Tiến mùa xuân ấy. Nhà thơ viết: “Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi", nghĩa là
những người lính Tây Tiến đã dành tất cả trái tim mình cho Tây Tiến, gắn với những
ngày tháng đẹp nhất của đoàn quân Tây Tiến - một đoàn quân đã đi vào lịch sử của
dân tộc như một chứng tích không thể nào quên.
Luyện Tập
Câu 1) Phân
tích bức tượng đài người lính Tây Tiến thể hiện trong đoạn thơ:
“Tây Tiến
đoàn binh không mọc tóc,
Quân xanh màu lá dữ oai hùm.
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới,
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm.
Rài rác biên cương mồ viễn xứ,
Chiến trường đi chẳng tiếc đời
xanh
Áo bào thay chiếu anh về đất,
Sông Mã gầm lên khúc độc hành.”
Hướng dẫn:
MB: Giới thiệu tác giả, tác phẩm và đoạn trích
- Quang Dũng là
người con của xứ Đoài, ông là một người nghệ sĩ đa tài với những tài làm thơ,
viết văn, vé tranh và soạn nhạc nhưng nổi bật nhất vẫn là tài làm thơ. Thơ ông
mang vẻ đẹp phóng khoáng, hồn hậu, lãng mạn và tài hoa. Trong đó, Tây Tiến là
bài thơ tiêu biểu nhất cho đời thơ Quang Dũng, thể hiện sâu sắc phong cách nghệ
thuật cua rnhaf thơ. Bài thơ được sáng tác năm 1948, in trong tập Mây đầu ô
- Bài thơ xây dựng rất thành công hình tượng
người lính Tây Tiến đặc biết qua đoạn thơ:
“Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc,
Quân xanh màu lá dữ oai hùm.
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới,
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm.
Rài rác biên cương mồ viễn xứ,
Chiến trường đi chẳng tiếc đời
xanh
Áo bào thay chiếu anh về đất,
Sông Mã gầm lên khúc độc hành.”
+Ngoại hình:
Những năm tháng sống và chiến đấu nơi rừng thiêng nước độc,
lính Tây Tiến đã phải trải qua “ bào khổ đau đói rét”, bao lần chịu sự hoành
hành của căn bện sốt rét rừng ác tính nên hình ảnh của họ là hình ảnh gợi bao
nét tiều tụy làm người đọc xót xa và ấn tượng mãi:
“Tây Tiến
đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh
màu lá sữ oai hùm”
èBi
thương: “không mọc tóc”: những người lính hào hoa của Hà Thành giờ đây đã trở
thành những người lính” vệ trọc”, cả đoàn binh thành” đoàn binh không mọc tóc”
=> Do chịu sự hoành hành của căn bệnh sốt rét rừng
“Quân xanh màu lá”: đoàn quân xanh màu lá ngụy trang hay da dẻ của những
người lính xanh xoa như màu lá
èTráng:
“Dữ oai hùm”: oai phong mạnh mẽ như hổ báo chẳng khác nào” tam quân tì hổ khí
thôn ngưu”
+Tâm hồn:
Vẻ đẹp của người lính Tây Tiến được tái hiện với cả giấc mộng
lớn và giấc mơ con:
“Mắt trừng gửi
mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội
dáng kiều thơm”
Người lính Tây Tiến không chỉ biết cầm súng cầm gươm theo tiếng
gọi của Tổ Quốc mà còn rất hảo hoa, giữa bao nhiêu gian khổ, trái tim họ vẫn
rung động về một dáng Kiều thơm, nhớ về vẻ đẹp của Hà Nội. Giấc mơ con giản dị ấy
đã tiếp thêm sức mạnh cho người lính để học có quyết tâm hoàn thành mộng lớn.
Rải rác
biên cương mồ viễn xứ,
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh...
Những người
lính Tây Tiến không tiếc đời ra đi chiến đấu cho quê hương, không tiếc đời sẵn
sàng hi sinh cho Tổ quốc. Họ ra đi mà vẫn nhớ, vẫn mang theo những tình riêng
mơ mộng, khi họ hi sinh thì "áo bào thay chiếu anh về đất”. Bằng hai chữ
"áo bào", nhà thơ đã nâng cao giá trị, đã tái tạo được vẻ đẹp cao
quý. một vẻ đẹp như những người tráng sĩ xưa nơi những người Tây Tiến, vẻ đẹp ấy
làm mờ đi thực trạng thiếu thốn ở chiến trường. Rồi "anh về đất', cái chết
nhẹ như không, như về lại những gì thương ỵêu, thân thuộc ngày xưa. "Anh về
đất là để sống mãi trong lòng quê hương, đất nước. Và sông Mã thay lời núi sông
cất lên lời ai điếu bi hùng: "Sông Mã gầm lên khúc độc hành".
