Soạn bài : Trường từ vựng

SOẠN BÀI : TRƯỜNG TỪ VỰNG

 

1. THẾ NÀO LÀ TRƯỜNG TỪ VỰNG?

1 Trường từ vựng là gì ?

– Trong thuật ngữ trường từ vựng, có thể hiểu trường là một tập hợp (khái niệm trường được mượn của các ngành khoa học tự nhiên, xuất hiện trong các tập hợp từ như: trường hấp dẫn, trường điện từ…), từ vựng chỉ các từ trong một ngôn ngữ (ở đây là tiếng Việt).

– Như vậy, trường từ vựng là tập hợp của những từ căn cứ vào một nét đồng nhất (nét chung) nào đó về nghĩa.

 

2. Các từ in đậm trong đoạn trích sau có nét chung nào về nghĩa?

Mẹ tôi lấy vạt áo nâu thấm nước mắt cho tôi rồi xốc nách tôi lên xe. Đến bấy giờ tôi mới kịp nhận ra mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá như cô tôi nhắc lại lời người họ nội của tôi. Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má. Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc? Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường

(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

 

Trả lời:

- Các từ in đậm: mặt, mắt, đầu, gò má, đùi, đầu, cánh, tay chỉ bộ phận cơ thể con người.

Vì vậy  : Trường từ vựng là tập hợp của những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa.

 

 

II. LUYỆN TẬP

Câu 1. Đọc văn bản Trong lòng mẹ của Nguyên Hồng, tìm các từ thuộc trường từ vựng "người ruột thịt".

Trả lời:

Các từ thuộc trường từ vựng "người ruột thịt" trong văn bản Trong lòng mẹ của Nguyên Hồng là :

Thầy (tôi), mẹ (tôi), em (tôi), cô (tôi), mợ (cháu, con, mày)……

 

Câu 2. Đặt tên trường từ vựng cho mỗi dãy từ dưới đây:

a) lưới, nơm, câu

b) tủ, rương, hòm, va-li, chai, lọ

c) đá, đạp, giẫm, xéo

d) buồn vui, phấn khởi, sợ hãi

e) hiền lành, độc ác, cởi mở

g) bút máy, bút bi, phẩn, bút chì

Trả lời:

a) Lưới, nơm, câu : đồ vật sử dụng trong việc đánh bắt

b) Tủ, rương, hòm, va-li, chai, lọ: Đồ vật có tác dụng chứa đựng

c) Đá, đạp, giẫm, xéo: hành động của con người – sự hoạt động của chân

d) Buồn vui, phấn khởi, sợ hãi: các trạng thái , cảm xúc của con người

e) Hiền lành, độc ác, cởi mở : thể hiện tính cách của con người

g) Bút máy, bút bi, phẩn, bút chì: đồ dùng học tập – sử dụng để viết

 

Câu 3. Các từ in đậm trong đoạn văn sau đây thuộc trường từ vựng nào?

Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà bị cái tội là góa chống, nợ nần túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm  tanh bẩn xâm phạm đến…

(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

Trả lời:

Các từ in đậm trong đoạn thơ trên là : ’hoài nghi, khinh miệt, ruồng rẫy, thương yêu, kính mến, rắp tâm’ đều là các từ  thuộc trường từ vựng thái độ, tình cảm.

 

Câu 4. Xếp các từ mũi, nghe, tai, thính, điếc, thơm, rõ vào đúng trường từ vựng trong bảng sau.

Trả lời:

Khứu giác     ; tai, nghe, thính, điếc,

Thính giác  ; tai, nghe, thính, điếc, rõ

 

Câu 5. Trong đoạn thơ sau, tác giả đã chuyển các từ in đậm từ trường vựng nào sang trường từ vựng nào?

 

Ruộng rẫy là chiến trường,

Cuốc cày là vũ khí,

Nhà nông là chiến sĩ,

Hậu phương thi đua với tiền phương

 

Trả lời:

Các trường từ vựng “chiến trường , vũ khí , chiến sĩ” đây là trường từ vựng quân sự và đã được chuyển sang trường “nông nghiệp”

Câu6 : Từ “nghe” trong câu sau thuộc trường từ vựng nào?

“Nhà ai vừa chín quả đầu

Đã nghe xóm trước vườn sau thơm lừng”

(Tiếng Việt 3, tập hai, 1997)

A. Trường từ vựng khứu giác.  C. Trường từ vựng xúc giác.

B. Trường từ vựng thính giác.  D. Trường từ vựng vị giác.

Trả lời : Chọn A : Trường từ vựng khứu giác

 

Câu 5. Viết một đoạn văn ít nhất có năm từ có cùng trường từ vựng "trường học" hoặc trường từ vựng "môn bóng đá".

 

Trả lời:

        Bóng đá là bộ môn thể thao tôi đam mê . Tôi đã từng có ước mơ được đứng trên sân cỏ được giao đấu . Và khi tôi còn là 1 học sinh cấp 3 tôi đã từng tham gia đá giải cho trường học , và đó là niềm vinh hạnh vô cùng lơn của tôi . Tôi yêu trái bóng và luôn cố gắng rèn luyện thật chăm chỉ từng ngày để có thể thực hiện được ước mơ đó của tôi .

Bài viết gợi ý: