TÓM TẮT LÝ THUYẾT
1. Đường truyền của ánh sáng
.PNG)
Nhận xét: Ống thẳng nhìn thấy dây tóc bóng đèn truyền trực tiếp tới mắt.
Kết luận: Đường truyền ánh sáng trong không khí là đường thẳng.
Định luật truyền thẳng của ánh sáng: Trong môi trường trong suốt và đồng tính, ánh sáng truyền đi theo đường thẳng
2. Tia sáng và chùm sáng
Quy ước: Tia sáng là đường truyền ánh sáng bằng đường thẳng có mũi tên chỉ hướng.
Biểu diễn tia sáng
Trong thực tế ta không nhìn thấy được tia sáng mà chỉ thấy chùm sáng gồm rất nhiều tia sáng hợp thành.
Có 3 loại chùm sáng: Chùm sáng song song, chùm sáng hội tụ, chùm sáng phân kì Chùm sáng song song: Chùm sáng song song gồm các tia sáng không giao nhau trên đường truyền của chúng
Chùm sáng hội tụ : Chùm sáng hội tụ gồm các tia sáng giao nhau trên đường truyền của chúng
Chùm sáng phân kì : Chùm sáng phân kỳ gồm các tia sáng loe rộng ra trên đường truyền của chúng
Ánh sáng truyền trong không khí với vận tốc rất lớn, gần bằng 300.000 km/s. Trong môi trường trong suốt nhưng không đồng tính, ánh sáng không truyền theo đường thẳng.
BÀI TẬP
Bài 1: Làm thế nào để kiểm tra xem cạnh của một cái thước có thẳng không? Mô tả cách làm.
Hướng dẫn giải:
Đặt mắt ở một đầu thước, đầu kia của thước hướng về một nguồn sáng, nhìn dọc theo thước.
Điều chỉnh hướng của thước sao cho điểm đầu của cạnh thước ở phía mắt che khuất điểm đầu kia của cạnh thước.
Nếu tất cả các điểm trên cạnh thước cũng đều bị che khuất thì cạnh thước thẳng.
Lí do là vì tia sáng phát ra từ nguồn đi theo một đường thẳng bị đầu thước gần nguồn chặn lại nên không đến được các điểm khác cũng nằm trên đường thẳng ấy trên cạnh thước để đến mắt.
Bài 2: Cho ba cái kim. Hãy cắm ba cái kim thẳng đứng trên mặt một tờ giấy để trên mặt bàn. Dùng mắt ngắm để điều chỉnh cho chúng đứng thẳng hàng (không được dùng thước thẳng). Nói rõ ngắm như thế nào là được và giải thích vì sao lại làm như thế?
Hướng dẫn giải:
Bước 1: Cắm hai cái kim thẳng đứng trên một tờ giấy. Dùng mắt ngắm sao cho cái kim thứ nhất che khuất cái kim thứ hai.
Bước 2: Di chuyển cái kim thứ ba đến vị trí kim thứ nhất che khuất.
Ánh sáng truyền đi theo đường thẳng nên nếu kim thứ nhất nằm trên đường thẳng nối kim thứ hai và kim thứ ba và mắt thì ánh sáng từ kim thứ hai và thứ ba không đến được mắt, hai kim này bị kim thứ nhất che khuất
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
Qua bài giảng Sự truyền ánh sáng này, các em cần hoàn thành 1 số mục tiêu mà bài đưa ra như:
Biết làm thí nghiệm để xác định được đường truyền của ánh sáng. Phát biểu được định luật truyền thẳng ánh sáng.
Biết vận dụng định luật truyền thẳng ánh sáng vào xác định đường thẳng trong thực tế.
1. Trắc nghiệm
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra
Câu 1: Chùm sáng do dây tóc bóng đèn pin (đèn đang bật sáng) phát ra có tính chất nào dưới đây?
A. Song song
B. Phân kì
C. Hội tụ
D. Đầu tiên hội tụ sau đó phân kì
Câu 2: Trong trường hợp nào dưới đây, ánh sáng truyền đi theo đường thẳng?
A. Trong môi trường trong suốt
B. Đi từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác
C. Trong môi trường đồng tính
D. Trong môi trường trong suốt và đồng tính
Câu 3: Trên hình vẽ biểu diễn các tia sáng, mũi tên cho ta biết điều gi?
A. Ánh sáng đang chuyển động
B. Ánh sáng mạnh hay yếu
C. Ánh sáng truyền đi nhanh hay chậm
D. Hướng truyền của ánh sáng
Câu 4: Chùm sáng song song gồm ... trên đường truyền của chúng
A. các tia sáng giao nhau
B. các tia sáng không giao nhau
C. các tia sáng chỉ cắt nhau một lần
D. các tia sáng loe rộng ra
Câu 5: Chọn một phát biểu không đúng về đường truyền của tia sáng:
A. Trong môi trường trong suốt nhưng không đồng tính, ánh sáng không truyền theo đường thẳng.
B. Trong môi trường trong suốt và đồng tính, ánh sáng truyền đi theo đường thẳng C. Tia sáng là đường truyền ánh sáng bằng đường thẳng có mũi tên chỉ hướng.
D. Trong môi trường trong suốt nhưng không đồng tính, ánh sáng luôn truyền theo đường thẳng.
Câu 6: Chùm tia song song là chùm tia gồm các tia sáng?
A. Không giao nhau
B. Gặp nhau ở vô cực
C. Hội tụ cũng không phân kì
D. Các câu A, B, C đều đúng
Câu 7: Chọn câu sai
A. Tia sáng là đường truyền của ánh sáng. Đường đi của tia sáng giữa hai điểm là đường ngắn nhất của hai điểm đó
B. Chùm tia phân kỳ là chùm các tia sáng giao nhau trên đường truyền của chúng C. Nguồn sáng là các vật tự phát ra ánh sáng
D. Các vật sáng gồm các nguồn sáng và các vật được chiếu sáng
Câu 8: Chọn câu trả lời đúng
A. Chùm tia phân kì là chùm sáng phát ra từ nguồn điểm
B. Chùm tia hội tụ là chùm sáng mà trong đó các tia sáng đồng qui tại một điểm
C. Chùm tia song song là chùm gồm các tia sáng song song coi như phát ra từ vật ở xa
D. A, B, C đều đúng
Câu 9: Chọn câu đúng
A. Chùm sáng song song gồm các tia sáng giao nhau trên đường truyền của chúng B. Chùm sáng càng xa càng loe rộng ra được gọi là chùm phân kì
C. Chùm sáng xuất phát từ bóng đèn tròn là chùm hội tụ
D. Chùm sáng xuất phát từ bóng đèn dài là chùm sáng song song
Câu 10: Chọn câu sai:
A. Ánh sáng phát ra từ chùm sáng hội tụ sẽ gặp nhau tại một điểm
B. Ánh sáng phát ra từ chùm sáng song song thì không thể cắt nhau
C. Trong chùm sáng hội tụ, các tia sáng đều xuất phát từ cùng một điểm
D. Trong chùm sáng phân kì, khoảng cách càng xa nguồn thì chùm sáng càng loe rộng
2, Bài tập sách giáo khoa
C1) Ánh sáng từ dây tóc bóng đèn truyền trực tiếp đến mắt ta theo ống thẳng hay ống cong?
Hướng dẫn trả lời
Ánh sáng từ dây tóc bóng đèn truyền trực tiếp vào mắt ta theo ống thẳng.
C2) Hãy bố trí thí nghiệm để kiểm tra xem khi không dùng ống thì ánh sáng có truyền đi theo đường thẳng hay không?
Đặt ba tấm bìa đục lỗ (hình 2.2) sao cho mắt nhìn thấy dây tóc bóng đèn pin đang sáng qua cả ba lỗ A, B, C Kiểm tra xem ba lỗ A, B, C trên ba tấm bìa và bóng đèn có nằm trên cùng một đường thẳng không?
Hướng dẫn trả lời:
Dùng một dây chỉ luồn qua ba lỗ A, B, C rồi căng thẳng dây.
Luồn một que nhỏ thẳng qua ba lỗ để xác nhận ba lỗ thẳng hàng. Vậy đường truyền của ánh sáng trong không khí là đường thẳng.
C3) Hãy quan sát và nêu đặc điểm của mỗi loại chùm sáng
a) Chùm sáng song song gồm các tia sáng.....trên đường truyền của chúng.
b) Chùm sáng hội tụ gồm các tia sáng .... trên đường truyền của chúng.
c) Chùm sáng phân kì gồm các tia sáng.... trên đường truyền của chúng.
+ Giao nhau; không giao nhau; loe rộng ra.
Hướng dẫn giải
Câu a: Chùm sáng song song gồm các tia sáng không giao nhau trên đường truyền của chúng.
Câu b: Chùm sáng hội tụ gồm các tia sáng giao nhau trên đường truyền của chúng. Câu c: Chùm sáng phân kì gồm các tia sáng loe rộng ra trên đường truyền của chúng.
C4) Hãy giải đáp thắc mắc của Hải nêu ra ở phần mở bài.
Tiến hành thí nghiệm: Học sinh tự bố trí thí nghiệm như hình 2.4 SGK theo nhóm
C5) Cho ba cái kim. Hãy cắm ba cái kim thẳng đứng trên mặt một tờ giấy để trên mặt bàn. Dùng mắt ngắm để điều chỉnh cho chúng đứng thẳng hàng (không được dùng thước thẳng). Nói rõ ngắm như thế nào là được và giải thích vì sao lại làm như thế?
Hướng dẫn giải:
B1: Cắm hai cái kim thẳng đứng trên một tờ giấy. Dùng mắt ngắm sao cho cái kim thứ nhất che khuất cái kim thứ hai.
B2: Di chuyển cái kim thứ ba đến vị trí kim thứ nhất che khuất.
Ánh sáng truyền đi theo đường thẳng nên nếu kim thứ nhất nằm trên đường thẳng nối kim thứ hai và kim thứ ba và mắt thì ánh sáng từ kim thứ hai và thứ ba không đến được mắt, hai kim này bị kim thứ nhất che khuất.
