1. Đơn vị vận tốc
Bài toán 1: Một ô tô đi quãng đường dài \(84km\) hết \(2\) giờ. Hỏi trung bình mỗi giờ ô tô đi được bao nhiêu ki-lô-mét?
Giải:
Trung bình mỗi giờ ô tô đi được số ki-lô-mét là:
\(84:2 = 42\;(km)\)
Đáp số: \(42km\).
Nhận xét: Trung bình mỗi giờ ô tô đi được \(42km\). Ta nói vận tốc trung bình hay nói vắn tắt vận tốc của ô tô là bốn mươi hai ki-lô-mét giờ, viết tắt là \(42\)km/giờ.
Vậy vận tốc của ô tô là:
\(84:2 = 42\) (km/giờ)
Định nghĩa: Vận tốc là quãng đường đi được trong \(1\) đơn vị thời gian như \(1\) giờ, \(1\) phút, \(1\) giây, ….
Đơn vị vận tốc có thể là km/giờ; km/phút; m/phút; m/giây; …
Đơn vị vận tốc thường dùng là km/giờ và m/giây.
2. Cách tính vận tốc
Muốn tính vận tốc ta lấy quãng đường chia cho thời gian.
Gọi vận tốc là \(v\), quãng đường là \(s\), thời gian là \(t\), ta có:
\(v = s:t\)
Lưu ý:
- Đơn vị vận tốc sẽ tương ứng với đơn vị của quãng đường và thời gian, ví dụ quãng đường có đơn vị đo là \(km\), thời gian có đơn vị là giờ thì vận tốc có đơn vị là km/giờ; quãng đường có đơn vị đo là \(m\), thời gian có đơn vị là phút thì vận tốc có đơn vị là m/phút; …
- Đơn vị của vận tốc, quãng đường và thời gian phải tương ứng với nhau.
Ví dụ quãng đường có đơn vị là ki-lô-mét, thời gian có đơn vị là giây, đề bài yêu cầu tìm vận tốc có đơn vị là m/giây thì ta phải đổi quãng đường về đơn vị là mét rồi sau đó mới tính vận tốc theo quy tắc đã học.
Ví dụ 1: Một người đi xe máy trong \(3\) giờ được \(102km\). Tính vận tốc của người đi xe máy.
Phương pháp: Muốn tính vận tốc ta lấy quãng đường chia cho thời gian.
Cách giải:
Vận tốc của người đi xe máy là:
\(102:3 = 34\) (km/giờ)
Đáp số: \(34\) km/giờ.
Ví dụ 2: Một người chạy được \(450m\) trong \(1\) phút \(15\) giây. Tính vận tốc chạy của người đó với đơn vị m/giây.
Phương pháp:
Vận tốc có đơn vị là m/giây nên quãng đường có đơn vị là mét, thời gian có đơn vị là giây. Do đó ta phải đổi \(1\) phút \(15\) giây ra đơn vị là giây, sau đó để tìm vận tốc ta lấy quãng đường chia cho thời gian.
Cách giải:
Đổi: \(1\) phút \(15\) giây\( = \,\,75\) giây
Vận tốc chạy của người đó là:
\(450:75 = 6\) (m/giây)
Đáp số: \(6\) m/giây.
3. Một số dạng bài tập
Dạng 1: Tìm vận tốc khi biết quãng đường và thời gian
Phương pháp: Muốn tính vận tốc ta lấy quãng đường chia cho thời gian.
Lưu ý: Các đơn vị của vận tốc, quãng đường và thời gian phải tương ứng với nhau, nếu chưa tương ứng thì phải đổi để tương ứng với nhau theo yêu cầu đề bài.
Dạng 2: Tìm vận tốc khi biết quãng đường, thời gian xuất phát, thời gian đến, thời gian nghỉ (nếu có)
Phương pháp:
- Tìm thời gian đi = thời gian đến – thời gian khởi hành – thời gian nghỉ (nếu có).
- Tính vận tốc ta lấy quãng đường chia cho thời gian.
Dạng 3: So sánh hai vận tốc khi biết quãng đường và thời gian
Phương pháp: Áp dụng quy tắc để tính vận tốc từng vật rồi so sánh kết quả với nhau.
Dạng 4: Tính vận tốc trung bình khi một vật chuyển động trên nhiều quãng đường
Phương pháp: Vận tốc trung bình = tổng quãng đường : tổng thời gian.
