Bài 46 : Cơ chế điều hoà sinh sản

 

Quá trình sinh tinh hoặc sinh trứng ở động vật được điều hoà bởi các hooc môn

I. CƠ CHẾ ĐIỀU HÒA SINH TINH VÀ SINH TRỨNG

1. Cơ chế điều hòa sinh tinh

a) Các loại hooc môn tham gia vào quá trình sinh tinh

Bảng 1 : Các hocmon kích thích quá trình sinh tinh

 

Hình 1 : Cơ chế điều hoà sinh tinh

b) Cơ chế điều hoà ngược

Khi nồng độ testosteron trong máu tăng cao gây ức chế ngược lên tuyến yên và vùng dưới đồi, làm 2 bộ phận này giảm tiết GnRH, FSH và LH dẫn đến tế bào kẽ giảm tiết testosteron.

Nồng độ testosteron giảm không gây ức chế lên vùng dưới đồi và tuyến yên nữa, nên 2 bộ phận này lại tăng tiết hocmon.

2. Cơ chế điều hòa sinh trứng

a) Các loại hooc môn tham gia

Bảng 2 :  Các loại hooc môn tham gia vào quá trình sinh tinh 

Hình 2 : Cơ chế điều hoà sinh trứng

II. ẢNH HƯỞNG CỦA THẦN KINH VÀ MÔI TRƯỜNG SỐNG ĐẾN QUÁ TRÌNH SINH TINH VÀ SINH TRỨNG

- Căng thẳng thần kinh
- Mùi của con đực
- Chế độ dinh dưỡng
- Các chất kích thích, chất gây nghiệ

 

BÀI TẬP TỰ LUẬN

Câu.1    Phụ nữ uống thuốc tránh thai (chứa progestrogen hoặc progestrogen + estrogen) có thể tránh được mang thai, tại sao?

TRẢ LỜI:

-        Khi uống thuốc tránh thai hằng ngày, nồng độ các hocmôn prôgestêron và ơstrôgen nhân tạo trong máu cao ức chế lên tuyến yên và vùng dưới đồi, làm vùng dưới đồi giảm tiết GnRH, tuyến yên giảm tiết FSH và LH. Do nồng độ các hocmôn GnRH, FSH, LH giảm nên trứng không chín và không rụng, giúp tránh được mang thai

Câu.2    Rối loạn sản xuất FSH, LH, ơstrôgen và prôgestêrôn có ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh không? Tại sao?

TRẢ LỜI:

-        FSH kích thích ống sinh tinh sản sinh tinh trùng, LH kích thích tế bào kẽ (tế bào Leydig) sản xuất ra testostêrôn. Testostêrôn kích thích ống sinh tinh phát triển và sản sinh tinh trùng. Vì vậy, tăng hay giảm sàn xuất hoocmôn FSH, LH sẽ làm thay đổi nồng độ testostêrôn và làm ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh trùng.

Câu.3    Rối loạn sản xuất FSH, LH, ơstrôgen và prôgestêrôn có ảnh hưởng đến quá trình sinh trứng không? Tại sao?

TRẢ LỜI:

-        FSH và LH của tuyến yên kích thích phát triển nang trứng, làm cho trứng chín và rụng. Quá trình sản xuất hoocmon FSH, LH rối loạn làm ảnh hưởng đến quá trình chín và rụng trứng.

-        Nồng độ prôgestêron và ơstrôngen  điều hòa ngược để sản xuất FSH và LH của tuyến yên. Nên khi sản xuất prôgestêron và ơstrôngen  bị rối loạn sẽ ảnh hưởng đến quá trình sinh trứng.

Câu.4    Cho biết những hoocmôn nào tham gia vào quá điều hoà sinh tinh, vai trò của chúng như thế nào?

TRẢ LỜI:

-        Các hoocmôn tham gia điều hoà sinh tinh là FSH, LH của tuyến yên, GnRH của vùng dưới đồi và testostêrôn của tinh hoàn.

-        FSH: kích thích ống sinh tinh sản sinh tinh trùng

-        LH: kích thích tế bào kẽ (tế bào Leydig) sản xuất ra testostêron

-        Testostêrôn kích thích phát triển ống sinh tinh và sản sinh tinh trùng.

-        GnRH: kích thích tuyến yên tiết FSH và LH

Câu.5    Cho biết những hoocmôn nào tham gia vào quá điều hoà sinh trứng, vai trò của chúng như thế nào?

TRẢ LỜI:

-        Các hoocmôn tham gia điều hoà sinh tinh là FSH, LH của tuyến yên, GnRH của vùng dưới đồi cùng với ơstrôgen và prôgestêrôn của nang trứng và thể vàng.

-        FSH: kích thích phát triển nang trứng

-        LH: kích thích nang trứng chín và rụng trứng, hình thành và duy trì hoạt động của thể vàng. Thể vàng tiết ra prôgestêrôn và ơstrôgen kích thích niêm mạc dạ con phát triển (dày lên) chuẩn bị cho hợp tử làm tổ, đồng thời ức chế vùng dưới đồi và tuyến yên, gây giảm tiết GnRH, FSH và LH

-        GnRH: kích thích tuyến yên tiết FSH và LH

Câu.6    Ngoài yếu tố hoocmôn, những yếu tố nào có thể ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh và sinh trứng?

TRẢ LỜI:

-        Ngoài các yếu tố hoocmôn, quá trình sinh tinh và sinh trứng còn bị ảnh hưởng bởi nhân tố thần kinh và các nhân tốmôi trường.

-        Không nên sử dụng thuốc lá, ma tuý, tránh lạm dụng rượu bia, các chất kích thích khác…

Câu.7        Hãy giải thích tại sao trong suốt thời kì mang thai ở người sẽ không thể xảy ra hiện tượng kinh nguyệt.

TRẢ LỜI:

- Sau khi rụng trứng, phần còn lại của nang trứng biến thành thể vàng tiết progesteron, cùng với ostrogen sẽ tác động đến niêm mạc dạ con, làm niêm mạc dày lên, tích đầy máu (có mạng lưới mao mạch dày đặc) để chuẩn bị cho sự làm tổ của phôi trong dạ con.

-Nếu trứng không được thụ tinh (không có hợp tử, không có phôi), thể hoàng thoái hóa đi  không còn progesteron niêm mạc tróc ra  chảy máu : hiện tượng kinh nghuyệt.

 

-  Trong quá trình mang thai (trứng đã thụ tinh)  hợp tử phát triển thành phôi bám vào niêm mạc dạ con hình thành nhau thai (để nuôi phôi). Nhau thai tiết HCG (hoocmon kích dục nhau thai ) có tác dụng duy trì thể vàng => tiếp tục tiết progesteron=> niêm mạc không bị tróc=>  không xảy ra hiện tượng kinh nguyệt. 

BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM

Câu 1.Thời kỳ mang thai không có trứng chín và rụng vì khi nhau thai được hình thành

A. thì thể vàng tiết ra hoocmôn progesteron ức chế sự tiết ra FSH và LH của tuyến yên

B. sẽ tiết ra hóc môn kích dục nhau thai (HCG) duy trì thể vàng tiết ra hoocmôn progesteron ức chế sự tiết ra FSH và LH của tuyến yên

C. sẽ tiết ra hoocmôn kích dục nhau thai ức chế sự tiết ra FSH và LH của tuyến yên

D. sẽ duy trì thể vàng tiết ra hoocmôn progesteron ức chế sự tiết ra FSH và LH của tuyến yên

Câu 2. Sự phối hợp của những loại hoocmôn làm cho niêm mạc dạ con dày và phồng lên, tích đầy máu trong mạch chuẩn bị cho sự làm tổ của phôi trong dạ con là hoocmôn

A. Progesteron và ơstrogen

B. kích thích nang trứng, progesteron

C. tạo thể vàng và ơstrogen

D. thể vàng và progesteron

Câu 3. Nhau thai sản sinh ra hoocmôn

A. Progesteron       B. FSH       C. HCG       D. LG

Câu 4. Các loại hoocmôn phối hợp kích thích phát triển nang trứng và gây rụng trứng là hoocmôn

A. kích thích nang trứng (FSH), progesteron và ơstrogen

B. progesteron, hoocmôn thể vàng (LH) và ơstrogen

C. kích thích nang trứng, hoocmôn tạo thể vàng và ơstrogen

D. kích thích nang trứng, hoocmôn tạo thể vàng và progesteron

Câu 5. Tuyến yên tiết ra chất nào?

⦁ FSH

⦁ Testosteron

⦁ LH

⦁ GnRH

⦁ Ơstrogen

Phương án trả lời đúng là:

A. (1) và (4)       B. (3) và (4)

C. (1) và (2)       D. (1) và (3)

Câu 6. Trong cơ chế điều hòa sinh tinh, LH kích thích

A. ống sinh tinh sản sinh ra tinh trùng

B. tế bào kẽ  sản sinh ra testosteron

C. phát triển ống sinh tinh sản sinh ra tinh trùng

D. tuyến yên tiết FSH

Câu 7. Cho các yếu tố sau:

⦁ hệ thần kinh

⦁ các nhân tố bên trong cơ thể

⦁ các nhân tố bên ngoài cơ thể

⦁ hệ nội tiết

⦁ hệ đệm

Những yếu tố đóng vai trò quan trọng nhất trong quá trình điều hòa sinh tinh và sinh trứng là:

A. (1) và (4)       B. (1) và (2)

C. (1)       D. (4)

Câu 8. Trong cơ chế điều hòa sinh tinh, FSH kích thích

A. ống sinh tinh sản sinh ra tinh trùng

B. tế bào kẽ sản sinh ra testosteron

C. phát triển ống sinh tinh và sản sinh ra tinh trùng

D. tuyến yên sản sinh LH

Câu 9. Trong cơ chế điều hòa sinh trứng, LH kích thích

A. phát triển nang trứng

B. nang trứng chín và rụng trứng, hình thành và duy trì hoạt động của thể vàng

C. dạ con phát triển chuẩn bị cho hợp tử làm tổ

D. tuyến yên tiết ra hoocmôn

Câu 10. Hoocmôn thể vàng tiết ra gồm

A. progesteron và ơstrogen        B. FSH, ơstrogen

C. LH, FSH        D. Progesteron, GnRH

Câu 11.Trong cơ chế điều hòa sinh trứng FSH kích thích

A. phát triển nang trứng

B. tuyến yên tiết hoocmôn

C. nang trứng chín và rụng trứng, hình thành và duy trì hoạt động của thể vàng

D. dạ con phát triển chuẩn bị cho hợp tử làm tổ

Câu 12. Testosteron nồng độ cao sẽ

A. ức chế tuyến yên và vùng dưới đồi tiết GnRH, FSH và LH

B. ức chế tuyến yên tiết GnRH, FSH và LH

C. kích thích tuyến yên và vùng dưới đồi tăng tiết GnRH, FSH và LH

D. ức chế vùng dưới đồi tiết GnRH, FSH và LH

Câu 13. GnRH kích thích

A. phát triển ống sinh tinh và sản sinh ra tinh trùng

B. tế bào kẽ sản sinh ra testosteron

C. tuyến yên sản sinh LH và FSH

D. ống sinh tinh sản sinh ra tinh trùng

Câu 14. Testosteron kích thích

A. tuyến yên sản sinh LH

B. tế bào kẽ sản sinh ra FSH

C. ống sinh tinh sản sinh ra tinh trùng

D. ống sinh tinh sản sinh ra tinh trùng

Câu 15. Xét các yếu tố sau:

⦁ căng thẳng thần kinh (stress)

⦁ thiếu ăn, suy dinh dưỡng

⦁ chế độ ăn không hợp lý gây rối loạn trao đổi chất của cơ thể

⦁ sợ hãi, lo âu

⦁ buồn phiền kéo dài và nghiện thuốc lá, nghiện rượu, nghiện ma túy

⦁ nhiệt độ môi trường tăng giảm đột ngột

Những yếu tố gây rối loạn quá trình sinh trứng và làm giảm khả năng sinh tinh trùng là

A. (1), (2), (3), (4) và (5)        B. (1), (2), (5) và (6)

C. (3), (4) và (5)        D. (2), (4) và (5)

Câu 16. Progesteron và ơstrogen nồng độ cao sẽ

A. ức chế tuyến yên tiết GnRH, FSH và LH

B. ức chế tuyến yên và vùng dưới đồi tiết GnRH, FSH và LH

C. kích thích tuyến yên tăng tiết GnRH, FSH và LH

D. ức chế vùng dưới đồi tiết GnRH, FSH và LH

Đáp án

Câu	1	2	3	4	5	6	7	8
Đáp án	A	A	C	C	D	B	D	A
Câu	9	10	11	12	13	14	15	16
Đáp án	B	A	A	A	C	C	A	B

Bài viết gợi ý: