Bàn về sáng tác truyện ngắn, nhà văn Nguyễn Minh Châu khẳng định:
“Rất nhiều tác giả của những truyện ngắn hay là những người cầm bút có cái biệt tài có thể chọn trong cái dòng đời xuôi chảy một khoảnh khắc thời gian mà ở đó cuộc sống đậm đặc nhất, chứa đựng nhiều ý nghĩa nhất (…), thậm chí có khi đó là cái khoảnh khắc chứa cả một đời người, một đời nhân loại”.
Anh (chị) hiểu ý kiến trên như thế nào? Hãy làm rõ cái khoảnh khắc như thế trong một truyện ngắn đã học ở chương trình Ngữ văn THPT.
Về kĩ năng:
– Biết cách làm bài văn nghị luận về một vấn đề lí luận văn học, bố cục rõ ràng, vận dụng tốt các thao tác lập luận.
– Biết cách chọn và phân tích dẫn chứng để làm sáng tỏ vấn đề nghị luận.
– Bài viết mạch lạc, trong sáng, có cảm xúc, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp.
Về kiến thức:
Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:
| Câu | Ý | Đáp án | Điểm |
| 2
| 1 | Giới thiệu được vấn đề cần nghị luận | 0,50 |
| 2 | Giải thích ý kiến | 1,00 | |
| – Truyện ngắn là một loại của tự sự, có dung lượng nhỏ. Vì thế, tác giả truyện ngắn không thể quan sát, miêu tả tỉ mỉ cuộc sống, mà phải biết chọn một khoảnh khắc, tức một khoảng ngắn của thời gian, từ đó, bằng tài năng của mình làm cho cuộc sống hiện lên đẩy đủ nhất và chứa đựng nhiều ý nghĩa nhất, có thể chứa cả một đời người, một đời nhân loại. Nghĩa là, với khoảng ngắn thời gian được lựa chọn, nhà văn có thể khắc họa được đầy đủ tính cách, số phận của nhân vật; khái quát được những nét bản chất nhất của đời sống cũng như thể hiện được ý đồ sáng tạo nghệ thuật của mình. – Ý kiến khẳng định: để có truyện ngắn thực sự giá trị, người cầm bút tài năng phải biết nắm lấy một khoảnh khắc đời sống để xây dựng nên tác phẩm của mình. Khoảnh khắc chính là hạt nhân tạo nên truyện ngắn. | 0,50
0,50 | ||
| 3 | Bàn luận về ý kiến | 1,50 | |
| – Khoảnh khắc của truyện ngắn rất đa dạng, phong phú: một hoàn cảnh hay một tâm trạng nào đó của nhân vật; một tình huống, một cuộc gặp hay một biến cố trong cuộc đời nhân vật… Đó không phải là một khoảnh khắc bình thường mà là một khoảnh khắc hết sức đặt biệt để nhân vật bộc lộ được rõ nét tính cách, số phận; nhà văn thể hiện được trọn vẹn tư tưởng của mình, còn tác phẩm thì kết tinh được đầy đủ chủ đề và những triết lí về nhân sinh. – Để có được những khoảnh khắc như thế đòi hỏi nhà văn phải sống sâu sắc, gắn bó và thấu hiểu con người và cuộc sống. Đặc biệt, nhà văn phải có óc quan sát tinh tường và có tài năng thể hiện. | 1,00
0,50
| ||
| 4 | Làm rõ “khoảnh khắc” trong một truyện ngắn đã học | 3,50 | |
| – Chọn được một truyện ngắn hay của một nhà văn có tài; chỉ ra được cái “khoảnh khắc” có ý nghĩa. – Tái hiện lại những diễn biến của “khoảnh khắc”. – Phân tích “khoảnh khắc” để thấy được tâm trạng, tính cách của nhân vật; tư tưởng và tài năng thể hiện của nhà văn cũng như chủ đề của tác phẩm. | 0,50
0,50 2,50
| ||
| 5 | Đánh giá, mở rộng | 0,50 | |
| – Đây là ý kiến hoàn toàn chính xác, khẳng định tài năng của những bậc thầy về truyện ngắn, đồng thời, đánh giá vai trò, tầm quan trọng của khoảnh khắc trong truyện ngắn. – Kinh nghiệm quý báu cho bạn đọc khi tiếp cận tác phẩm truyện ngắn: phải tìm cho ra cái khoảnh khắc chứa cả một đời người, một đời nhân loại ấy. | 0,25
0,25 |
