Giáo án phát triển năng lực bài Số phận con người

+Trình chiếu tranh ảnh, cho hs xem tranh ảnh (CNTT)

+Chuẩn bị bảng lắp ghép hoặc trò chơi.

* HS:

+ Nhìn hình đoán tác giả Sô-lô-khôp

+ Lắp ghép tác phẩm với tác giả

+ Chiếu một đoạn trong phim Số phận con người;

– HS thực hiện nhiệm vụ:

– HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ:

Từ đó, giáo viên giới thiệu bài học.

– Tập trung cao và hợp tác tốt để giải quyết nhiệm vụ.

– Có thái độ tích cực, hứng thú.

1. Tác giả.

– Mi-khai-in Sô-lô-khốp (1905 – 1984), nhà văn Nga Xô viết, Giải Nô-ben văn học năm 1965; được coi là một trong những nhà văn lớn nhất của thế kỉ XX.

b) Sự nghiệp

– Tác phẩm tiêu biểu: (SGK)

– Nội dung: Thể hiện cách nhìn chân thật về cuộc sống và chiến tranh, trăn trở về số phận đất nước, dân tộc cũng như về số phận cá nhân con người.

– Nghệ thuật: Viết đúng sự thật, chất bi và chất hùng, chất sử thi và tâm lý kết hợp nhuần nhuyễn

-> Là nhà văn Nga lỗi lạc làm rạng rỡ nền văn học Nga Xô Viết, đứng vào hàng ngũ những nhà văn lớn nhất thế kỉ XX.

2. Tác phẩm “Số phận con người”

a) Hoàn cảnh sáng tác

– Bối cảnh : Bầu không khí xã hội tràn đầy tinh thần dân chủ; văn học Nga và văn học thế giới rộ lên xu hướng tìm hiểu số phận con người.

b. Xuất xứ:

– Số phận con người được đăng trên hai số báo sự thật ngày 31.12.1956 và 1.1.1957 tại Matxcova.

– Về sau, truyện in trong tập Truyện sông Đông.

c. Tóm tắt.

– Nhân vật trung tâm: Xô-cô-lốp và Va-ni-a

3. Đoạn trích:

– Vị trí: chương 3 và phần kết truyện

(Thuộc phần cuối truyện kể về quãng đời sau chiến tranh của sô-cô-lốp).

– Nội dung: kể về số phận con người sau chiến tranh và sự vượt lên số phận

– Chia đoạn: 3 đoạn

+ Đầu …nghịch cát đấy: Cuộc sống của Xô-cô-lốp trước chiến tranh và sau khi giải ngũ

+ Thường cứ chạy xe xong…đẫm nước mắt: Cuộc sống Xô-cô-lốp sau khi nhận làm con nuôi

+ Còn lại: Cuộc chia tay giữa nhà văn và Xô-cô-lốp , suy nghĩ của nhà văn

II. Đọc – hiểu văn bản.

1/ Chiến tranh và thân phận con người:

a/ Người lính Xô-cô-lốp với những đau đớn về thể xác và tinh thần dường như không thể nào vượt qua nổi:

– Đi lính, bị thương, bị đọa đày trong trại tập trung;

– Vợ và hai con gái chết vì bom phát xít, con trai cũng đi lính và hi sinh đúng ngày chiến thắng;

– Sau chiến tranh, Xô-cô-lốp không biết đi đâu, về đâu.

b/ Chú bé Va-ni-a

-lang thang, rách rưới, hằng ngày nhặt nhạnh kiếm ăn nơi hàng quán, ban đệm bạ đâu ngủ đó;

– cha chết trận, mẹ chết bom, không biết quê hương, không người thân thích.

2/ Nghị lực vượt qua số phận:

a) An-đrây gặp bé Va-ri-a

– Xô-cô-lốp chấp nhận cuộc sống sau chiến tranh, tự nhận mình là bố Va-ni-a, sung sướng trong tình cảm cha con, chăm lo cho Va-ni-a từng cái ăn, cái mặc, giấc ngủ.

– Va-ni-a vô tư và hồn nhiên đón nhận cuộc sống mới trong sự chăm sóc và tình yêu thương của người mà chú bé luôn nghĩ là cha đẻ.

b) Tinh thần trách nhiệm cao cả và nghị lực phi thường của Xô-cô-lốp

– Khó khăn của Xô-cô-lốp khi nhận bé Va-ri-a làm con trong cuộc sống thường nhật: việc nuôi dưỡng, chăm sóc…, những rủi ro bất cứ lúc nào cũng có thể xảy ra, đặc biệt là việc không thể làm “tổn thương trái tim bé bỏng của Va-ri-a”. Bên cạnh đó là nỗi khổ tâm, dằn vặt của anh về những kí ức… vết thương tâm hồn vẫn đau đớn.

– Tác phẩm đề cao chủ nghĩa nhân đạo cao cả, nghị lực phi thường của người lính và nhân dân Xô viết thời hậu chiến: lòng nhân hậu, vị tha, sự gắn kết giữa những cảnh đời bất hạnh, niềm hi vọng vào tương lai.

2. Thái độ của người kể chuyện:

– Truyện được xây dựng theo lối truyện lồng trong truyện, có hai người kể là Xô – cô – lốp và tác giả.

à Người kể chuyện phải tuân theo cách nói năng, tâm tính, giọng điệu của nhân vật Xô – lô – cốp và trực tiếp bộc lộ tâm trạng.

– Người kể chuyện còn trực tiếp miêu tả bối cảnh và thời gian gặp gỡ nhân vật chính, khung cảnh thiên nhiên, chân dung các nhân vật, những ấn tượng và đánh giá về các nhân vật đó.

à Tác giả không che giấu tình cảm, sự xúc động trước số phận con người.

– Thái độ của người kể còn bộc lộ ở đoạn trữ tình ngoại đề cuối truyện:

+ Trữ tình ngoại đề: là sự giãi bày cảm xúc, ấ tượng của nhà văn về những gì đã mô tả, phơi bày trước bạn đọc.

+ “Hai con người … kêu gọi”

à Tác giả bày tỏ lòng khâm phục và tin tưởng ở tính cách Nga kiên cường.

à Đồng thời cũng xa lạ với lối kết thúc có hậu, tô hồng hiện thực mà báo trước những khó khăn trở ngại mà con người phải vượt qua trên con đường vươn tới tương lai, hạnh phúc.

=> Trước số phận bi thảm, trớ trêu của con người, tác giả bộc lộ sự đồng cả và lòng nhân hậu của mình.

3. Suy nghĩ về thân phận con người:

– Tác giả thể hiện nghị lực kiên cường của Xô – lô – cốp trong cuộc đời thường đầy khó khăn sau chiến tranh.

– Hoàn cảnh đau khổ ghê gớm về tinh thần càng làm nổi bật tấm lòng nhân đạo của anh. Trái tim anh rực sáng trong thế giới còn đầy hận thù và đau khổ.

à Truyện khám phá và ca ngợi tính cách Nga “con người có ý chí kiên cường” và lòng nhân ái.

– Tác giả còn miêu tả con người bình thường với phẩm chất yêu nước tiềm tàng, thầm lặng.

– Khi chia tay với hai cha con Xô – lô- lốp, tác giả nghĩ ngay tới “hai con người côi cút, hai hạt cát đã bị sức mạnh phũ phàng cuả bão tố chiến tranh thổi bạt tới những mền xa lạ”

à Sô – lô – khốp nhắc nhở và kêu gọi sự quan tâm của xã hội đối với nhân cách con người và góp tiếng nói lên án chiến tranh phi nghĩa.

=> Tác giả dũng cảm nói lên sự thật, không sợ màu sẫm và gai góc.

Sơ kết:

– Bút pháp hiện thực, lời kể cảm động, chi tiết chân thực

– Tác giả muốn tố cáo chiến tranh do phát xít gây ra, tạo nên ”một thời đại kinh hoàng cho nhân loại”

– Bộc lộ thái độ thương cảm sâu sắc đối với số phận con người- nạn nhân chiến tranh

Đó là cách nhìn mới mẻ về chiến tranh.

III/ Tổng kết

1) Nghệ thuật:

– Miêu tả sâu sắc, tinh tế nội tâm và diễn biến tâm trạng nhân vật.

– Lời kể chuyện giản dị, sinh động, giàu sức hấp dẫn và lôi cuốn.

– Nhiều đoạn trữ tình ngoại đề gây xúc động mạnh cho người đọc.

2) Ý nghĩa văn bản:

Con người bằng ý chí và nghị lực, lòng nhân ái và niềm tin vào tương lai, cần và có thể vượt qua những mất mát do chiến tranh và bi kịch của số phận.

– GV hướng dẫn HS đọc Tiểu dẫn (SGK), tài liệu tham khảo về cuộc đời và sự nghiệp văn học của Sô-lô-khốp ở nhà.

– GV theo dõi hoạt động của các nhóm

– Nhận xét, mở rộng kiến thức

-GV chốt ý chính.

– Là nhà văn Xô Viết lỗi lạc của Nga, vinh dự nhận giải thưởng nobel văn học năm 1965và nhiều giải thưởng khác.

– Sinh ra và lớn lên ở vùng thảo nguyên sông Đông của nước Nga. Cuộc sống của ông gắn bó máu thịt với cảnh vật và con người quê hương trong những bước chuyển mình đau đớn và phức tạp của lịch sử->Tác phẩm thấm đẫm hơi thở và linh hồn của cuộc sống vùng sông Đông. Tiêu biểu như bộ tiuểu thuyết “Sông Đông êm đềm”.

– Ông trực tiếp tham gia cuộc chiến tranh vệ quốc nên có điều kiện hiểu biết về cuộc sống của những con người trong và sau chiến tranhcùng với những phẩm chất kiên cường, nhân hậu của họ -> chất liệu, tư liệu sống khiến tác phẩm sinh động, hấp dẫn. Tác phẩm “Số phận con người” đã tạo một bước ngoặt mới trong sáng tác của ông.

– Sau chiến tranh: Tham gia nhiều hoạt động xã hội được Nhà nước phong tặng danh hiệu anh hùng lao động Liên Xô

–GV chốt lại ý chính về tác giả.

Thao tác 2: Tìm hiểu về tác phẩm Số phận con người

-Nêu hoàn cảnh sáng tác?

-Xuất xứ tác phẩm?

-Giá trị tác phẩm?

GV: Tác phẩm là cột mốc quan trọng mở ra chân trời mới cho văn học Xô Viết. Truyện có một dung l­ượng tư­ tưởng lớn khiến cho có ng­ười liệt nó vào loại tiểu anh hùng ca.

-HS tóm tắt bằng sơ đồ?

-Nêu vị trí đoạn trích?

-Nội dung chính của đoạn trích?

-Bố cục đoạn trích?

Hoạt động 2:Đọc- hiểu văn bản

– GV tích hợp kiến thức lịch sử.

–Nhóm 3: trình bày về Phân tích hoàn cảnh và tâm trạng An-đrây trước, trong và sau chiến tranh

-GV chốt lại ý chính và bình.

–Nhóm 4:An-đrây đã nhận bé Va-ri-a làm con như thế nào? Điều gì đã khiến anh có quyết định nhanh chóng như vậy?

-GV theo dõi hoạt động các nhóm và chốt ý.

-GV giáo dục HS ý thức, tinh thần trách nhiệm và kĩ năng sống.

– HS lên bảng trình bày những nét chính về cuộc đời tác giả Sô-lô-khốp.

– Các nhóm khác nhận xét, đưa ra câu hỏi phản biện.

– HS lên bảng trình bày những nét chính về sự nghiệp, nội dung và nghệ thuật của tác giả Sô-lô-khốp.

– Các nhóm khác nhận xét, đưa ra câu hỏi phản biện.

-HS trả lời

-HS trả lời

-HS trình bày trên bảng phụ đã chuẩn bị trước

-HS trả lời

-HS trả lời

– HS lên bảng trình bày những nét chính về cuộc đời tác giả Sô-lô-khốp.

– Các nhóm khác nhận xét, đưa ra câu hỏi phản biện

– HS lên bảng trình bày những nét chính về cuộc đời tác giả Sô-lô-khốp.

– Các nhóm khác nhận xét, đưa ra câu hỏi phản biện

–

-Năng lực giải quyết những tình huống đặt ra.

-Năng lực giao tiếp tiếng Việt

-Năng lực thẩm mĩ, cảm thụ văn học

-Năng lực làm chủ và phát triển bản thân

-Năng lực hợp tác, làm việc nhóm.

-Năng lực thẩm mĩ, cảm thụ văn học

-Năng lực giải quyết những tình huống đặt ra

-Năng lực hợp tác, làm việc nhóm.

-Năng lực làm chủ và phát triển bản thân

-Năng lực giải quyết vấn đề

Phân tích hoàn cảnh đáng thương của con người sau chiến tranh trong đoạn trích Số phận con người

– HS thực hiện nhiệm vụ:

– HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ:

Bài tập 2: Đọc nhiều lần đoạn cuối: “ Hai con người côi cút….trên má anh” để thấy được ý chí và nghị lực , niềm tin ở tương lai của người dân Xô viết sau chiến tranh cũng như bút pháp trữ tình đằm thắm của Sô lô khôp.

– Người lính Xô-cô-lốp:

+ Niềm vui sướng và niềm hi vọng cuối cùng đã chôn trên đất Đức.

+ Bước ra khỏi cuộc chiến không biết đi về đâu, đành về tá túc nhờ nhà người bạn và làm nghề lái xe cho nông trường.

+ Hay uống rượu để dịu bớt nỗi đau.

Nhân vật chịu đựng sự đau đớn, mất mát quá lớn, nỗi bất hạnh tột cùng của một kiếp người. Xô-cô-lốp phải sống chung với nỗi cô độc trống vắng hụt hẫng. Biết rượu là món nguy hại mà vẫn cứ uống chứng tỏ nhân vật rơi vào tình cảnh đau buồn bế tắc. Tuy vậy nhân vật vẫn tràn đầy nghị lực.

– Bé Va-ni-a.

+ Cha mẹ không còn

+ Lang thang vất vưởng, đói rách, ăn xin.

+ Đôi măt như ngôi sao sáng ngời sau trận mưa đêm.

Thân phận mồ côi bơ vơ, lạc loài thật đáng thương nhưng chú bé thật hồn nhiên, trong sáng.

Sơ kết: Hai số phận đau thương nghiệt ngã đặt cạnh nhau, bổ sung cho nhau làm rõ những mất mát không gì bù đắp nổi do chiến tranh gây ra. Ý nghĩa tố cáo chiến tranh toát ra từ đây.

-HS làm bài

MĐ1

MĐ2

MĐ3

MĐ4