Soạn bài luyện tập vận dụng kết hợp các thao tác lập luận
I. Gợi ý luyện tập
Câu 1. Tìm hiểu sự vận dụng các thao tác lập luận trong đoạn trích “Thi nhân Việt Nam” của Hoài Thanh – Hoài Chân.
a. Đoạn trích viết về ảnh hưởng Pháp trong thơ Việt (thơ mới).
Quan điểm của tác giả đối với vấn đề đó: Thừa nhận có ảnh hưởng Pháp tron Thơ mới nhưng khẳng định thơ văn Pháp không làm mất bản sắc dân tộc Việt Nam trong Thơ mới.
b. Các tác giả đã sử dụng thao tác phân tích là chủ yếu. Ngoài ra trong đoạn trích còn dùng thao tác so sánh, bác bỏ, bình luận.
c. Không phải bất kì một bài, một đoạn văn càng sử dụng nhiều thao tác lập luận, thì càng có sức hấp dẫn. Muốn sử dụng có hiệu quả các thao tác lập luận người viết cần nắm vững vấn đề lập luận, mục đích lập luận. Cần sử dụng thao tác nào là chính, lúc nào nên sử dụng các thao tác khác.
Câu 2. Giả sử anh (chị) phải tập trình bày một luận điểm trong bài văn nghị luận bàn về một trong những phẩm chất mà người thanh niên ngày nay phải có, cần tiến hành theo các bước sau:
a. Bước thứ nhất:
- Xác định chủ thể của bài văn: chọn bài phẩm chất nào (sự năng động, sáng tạo, có tri thức…)
- Xây dựng dàn ý:
+ Thời đại chúng ta đang sống là thời đại như thế nào?
+ Thời đại đó yêu cầu thanh niên – chủ nhân của đất nước, cần phải có phẩm chất nào?
+ Để có những phẩm chất ấy người thanh niên phải làm gì?
b. Bước thứ hai
- Phần thân bài có nhiều ý (nhiều luận điểm), em chọn luận điểm nào để trình bày? (Cần lưu ý vị trí của luận điểm nằm ở phần nào để khi viết câu mở đầu đoạn vừa giới thiệu được luận điểm vừa liên kết được với ý đoạn trên).
- Tìm các luận cứ để làm sáng tỏ luận điểm và xác định thao tác lập luận cần sử dụng để trình bày từng luận cứ. (Cần suy nghĩ về cách kết hợp các thao tác phân tích, so sánh, bác bỏ, bình luận sao cho thích hợp và đạt hiệu quả).
c. Bước thứ ba:
- Từ các bước chuẩn bị trên, các em tập viết thành một (hoặc một số) đoặn văn. (Chú ý tính liên kết giữa câu với câu, đoạn với đoạn; thể hiện rõ phong cách ngôn ngữ chính luận.
- Trình bày bài tập trước lớp, chỉnh sửa theo ý kiến góp ý của tập thể để viết bài đạt chất lượng cao hơn.
Câu 3. Luyện tập sau tiết học.
- Viết đoạn văn triển khai một luận điểm khác của dàn ý đã xây dựng.
- Cho các vấn đề sau:
+ Một bài thơ (bài hát, bộ phim) đang gây nhiều tranh cãi.
+ Vấn đề tiếp thu những tinh hoa của văn hóa nhân loại trong bối cảnh thế giới đang có xu hướng trở thành một ngôi nhà chung.
+ Nên hay không nên bàn về những nhược điểm của người Việt Nam?
Dựa vào quy trình luyện tập trên lớp, hãy viết một bản nghị luận ngắn, có sử dụng kết hợp các thao tác lập luận về một trong các vấn đề trên.
Gợi ý: Chọn vấn đề thứ ba.
Có thể trình bày theo các ý sau:
- Nêu những vẻ đẹp của người Việt Nam (Dùng cảm trong chiến đấu, cần cù trong lao động, giàu nhân ái…). Khẳng định: đó là niềm tự hào dân tộc; là sự ngưỡng mộ của bạn bè trên thế giới; là những phẩm chất giúp chúng ta xây dựng và bảo vệ đất nước.
- Người Việt Nam vẫn còn nhiều nhược điểm (ví dụ: sự trì trệ bảo thủ trong công việc; đấu tranh chống ngoại xâm thì xả thân quên mình nhưng đấu tranh chống tiêu cực còn kiêng nể, né tránh…). Chỉ ra tác hại của những nhược điểm.
- Khẳng định quan điểm: cần bảo vệ nhược điểm của người Việt Nam. Đó là một cách “cải tạo quốc dân tính” như nhà văn Lỗ Tấn (Trung Quốc) đã từng làm.
