Tác dụng từ của dòng điện - Từ trường

            TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN – TỪ TRƯỜNG

A)Tóm tắt lý thuyết:

1,Thí nghiệm Ơxtet:

                                            

-Đặt dây dẫn song song với kim nam châm.

-Cho dòng điện chạy qua dây dẫn, kim nam châm bị lệch khỏi vị trí ban đầu.

$\Rightarrow $ Có lực tác dụng lên kim nam châm (lực từ).

2,Lực từ:

-Dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng hay dây dẫn có hình dạng bất kì đều gây ra tác dụng lực (gọi là lực từ) lên kim nam châm đặt gần nó. Ta nói dòng điện có tác dụng từ.

-Khi chưa đóng công tắc, chưa có dòng điện chạy qua dây dẫn thì kim nam châm định hướng Bắc – Nam. Khi đóng công tắc cho dòng điện chạy qua dây dẫn thì kim nam châm lệch khỏi hướng Bắc – Nam.

3,Từ trường:

-Không gian xung quanh nam châm, xung quanh dòng điện có khả năng tác dụng lực từ lên kim nam châm đặt trong nó. Ta nói trong không gian đó có từ trường.

-Tại mỗi vị trí nhất định trong từ trường của thanh nam châm hoặc của dòng điện, kim nam châm đều chỉ một hướng xác định.

                                        

-Cách nhận biết từ trường:

Người ta thường dùng kim nam châm (gọi là nam châm thử) để nhận biết từ trường. Nơi nào trong không gian có lực từ tác dụng lên kim nam châm thì nơi đó có từ trường.

-Từ trường thường được phát hiện ở các khu vực:

+Lân cận các đường dây cao thế.

+Các dây tiếp đất của hệ thống thu lỗi.

+Các dây tiếp đất của thiết bị điện.

+Khu vực xung qunh thiết bị điện đang vận hành: màn hình máy vi tính, đồng hồ điện, máy sấy tóc, điện thoại di động,…

Lưu ý:

+Không nên ngủ gần các thiết bị điện.

+Giữ khoảng cách vài mét đối với tivi.

+Không ngồi gần phía sau màn hình vi tính.

4,Liên hệ thực tế:

-Con người không cảm nhận được từ trường nhưng nhiều loài sinh vật có thể nhận biết được từ trường của Trái Đất như chim di trú, rùa biến,… Khả năng này giúp chúng định hướng và di chuyển rất xa.

-Ví dụ khi buộc nam châm vào một số loài chin di trú, chúng đã bị rối loạn phương hướng và mất khả năng định vị đường bay.

B)Bài tập minh họa:

                                                           Hướng dẫn

Đặt dây dẫn song song với kim nam châm.

Cho dòng điện chạy qua dây dẫn, kim nam châm bị lệch khỏi vị trí ban đầu.

$\Rightarrow $ Có lực tác dụng lên kim nam châm (lực từ).

Chọn đáp án A.

                                                            Hướng dẫn

Dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng hay dây dẫn có hình dạng bất kì đều gây ra tác dụng lực (gọi là lực từ) lên kim nam châm đặt gần nó. Ta cói dòng điện có tác dụng từ.

Chọn đáp án C.

Chọn đáp án B.

                                                             Hướng dẫn

Người ta dùng kim nam châm (gọi là nam châm thử) để nhận biết từ trường.

Nơi nào trong không gian có lực từ tác dụng lên kim nam châm (làm kim nam châm lệch khỏi hướng Bắc Nam) thì nơi đó có từ trường.

Chọn đáp án B.

                                                              Hướng dẫn

Muốn xác định pin còn điện hay hết chỉ với các dụng cụ: dây dẫn và kim nam châm, ta làm như sau:

Mắc dây dẫn vào hai cực của pin, rồi đưa kim nam châm lại gần dây dẫn, nếu kim nam châm lệch khỏi phương Bắc – Nam ban đầu thì cục pin đó còn điện, nếu không thì cục pin hết điện.

Chọn đáp án C.

                                                            Hướng dẫn

Từ trường không tồn tại xung quanh điện tích đứng yên.

Chọn đáp án B.

                                                            Hướng dẫn

Để kiểm tra xem một dây dẫn chạy qua nhà có dòng điện hay không mà không dùng dụng cụ đo điện, ta có thể dùng kim nam châm: Đưa lại gần dây dẫn một kim nam châm, nếu kim nam châm bị lệch khỏi phương Bắc – Nam ban đầu của nó thì dây dẫn có dòng điện, còn nếu không thì dây dẫn không có dòng điện.

Chọn đáp án C.

                                                  Hướng dẫn

Ta có thể kết luận: Dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng có từ trường dựa vào hiện tượng dòng điện làm cho kim nam châm để gần và song song với nó bị lệch khỏi hướng Bắc – Nam ban đầu.

Chọn đáp án D.

Hướng dẫn

Ta dùng kim nam châm có trục quay để có thể nhận biết từ trường.

Chọn đáp án D.

                                                              Hướng dẫn

Không thể coi một dây dẫn thẳng có dòng điện chạy qua như một nam châm thẳng được vì dòng điện trong dây dẫn thẳng không hút các vụn sắt về hai đầu dây.

Chọn đáp án C.

 

 

 

 

Bài viết gợi ý: