Bài 4: Lí thuyết + giải bài tập về este và lipit

I. Tóm tắt lý thuyết

	Este	Lipit
Khái niệm	Khi thay thế nhóm OH của nhóm cacboxyl trong phân tử axit cacboxylic bằng nhóm OR ta thu được hợp chất este.(R là gốc hidrocacbon).	Là trieste của axit béo có mạch cacbon dài với glixerol.
Công thức	Este no,đơn chức, mạch hở: CnH2nO2 (\[n\ge 2\]) Vd: CH3COOCH3 : Metyl axetat	CTCT: vd: (C17H35COO)3C3H5 :Tristearin
Tính chất hóa học	+Thủy phân trong môi trường H+(tác dụng với nước) +Thủy phân trong môi trường OH- +Phản ứng cháy	+Thủy phân trong môi trường H+(tác dụng với nước) +Thủy phân trong môi trường OH-​ +Phản ứng hidro hóa chất béo lỏng

II.Giải bài tập sách giáo khoa

Câu 1: Trang 18 sgk hóa học 12

So sánh chất béo và este về thành phần nguyên tố, đặc điểm cấu tạo phân tử và tính chất hóa học.

Hướng dẫn giải

	Chất béo	Este
Thành phần nguyên tố	Chứa C, H, O
Đặc điểm cấu tạo phân tử	Là hợp chất este
	Trieste của glixerol với axit béo	Là este của ancol và axit
Tính chất hóa học	Phản ứng thủy phân trong môi trường axit
	Phản ứng xà phòng hóa

Câu 2: Trang 18 sgk hóa học 12

Khi đun hỗn hợp 2 axit cacboxylic với glixerol ( axit H₂SO₄ làm xúc tác ) có thể thu được mấy Trieste ? Viết công thức cấu tạo của các chất này.

Hướng dẫn giải

Thu được 6 trieste.

Câu 3: Trang 18 sgk hóa học 12

Khi thủy phân (xúc tác axit) một este thu được một glixerol và hỗn hợp axit stearic (C₁₇H₃₅COOH) và axit panmitic (C₁₅H₃₁COOH) theo tỉ lệ 2 : 1.

Este có thể có công thức cấu tạo nào sau đây?

Hướng dẫn giải

Thủy phân (xúc tác axit) một este thu được một glixerol và hỗn hợp axit stearic (C₁₇H₃₅COOH) và axit panmitic (C₁₅H₃₁COOH) theo tỉ lệ 2 : 1

=>Có 2 nhóm C₁₇H₃₅COO và 1 nhóm C₁₅H₃₁COO trong phân tử este

Chọn đáp án B

Câu 4: Trang 18 sgk hóa học 12

Làm bay hơi 7,4 gam một este A no, đơn chức thu được một thể tích hơi bằng thể tích của 3,2 gam khí oxi ở cùng điều kiện nhiệt độ, áp suất.

a) Tìm công thức phân tử của A.

b) Thực hiện phản ứng xà phòng hóa 7,4 gam A với dung dịch NaOH khi đến phản ứng hoàn toàn thu được sản phẩm có 6,8 gam muối. Tìm công thức cấu tạo và tên gọi của A.

Hướng dẫn giải

Vì A là este no, đơn chức nên có công thức phân tử là C_n­H_2nO₂.

Ta có : \[{{n}_{A}}={{n}_{{{O}_{2}}}}=\frac{3,2}{32}=0,1\] (mol)

⇒ M_A = 74 g/mol =>14n+32 = 74 => n = 3.

⇒ Công thức phân tử của A là C₃H₆O_2.

b)

n_RCOONa  = 0,1 (mol) => M_RCOONa = 68 g/mol =>R là H

Công thức cấu tạo của A là HCOOC₂H₅ (etyl fomat).

Câu 5:Trang 18 sgk hóa học 12 

Khi thủy phân a gam một este X thu được 0,92 gam glixerol, 3,02 gam natri linoleat C₁₇H₃₃COONa.

Tính giá trị của a, m. Viết công thức cấu tạo có thể có của X.

Hướng dẫn giải

\[{{n}_{{{C}_{3}}{{H}_{5}}{{(OH)}_{3}}}}=0,01\] (mol) ;

\[{{n}_{{{C}_{17}}{{H}_{31}}COONa}}=\frac{3,02}{302}=0,01\] (mol).
(mol) ⇒ m = 0,02.304 = 6,08 (gam).

X là C₁₇H₃₁COOC₃H₅(C₁₇H₃₃COO)₂ ; n_X = n_glixerol = 0,01 mol

⇒ a = 0,01.882 = 8,82 (gam).

Câu 6: Trang 18 sgk hóa học 12

Thủy phân hoàn toàn 8,8 gam este đơn chức, mạch hở X với 100ml dung dịch KOH 1M (vừa đủ) thu được 4,6 gam một ancol Y. Tên gọi của X là

A. etyl fomat.
B. etyl propionate.
C. etyl axetat.
D. propyl axetat.

Hướng dẫn giải

Ta có n_KOH = 0,1 mol

X là este đơn chức mạch hở => n_KOH = n_este = n_ancol 0,1 mol

=>M_X = 8,8/0,1 = 88g/mol ; M_ancol = 4,6/0,1= 46 g/mol

CT của X: CH₃COOC₂H₅ (etyl axetat)

Chọn đáp án C

Câu 7: Trang 18 sgk hóa học 12

Đốt cháy hoàn toàn 3,7 gam một este đơn chức X thu được 3,36 lít khí CO₂ (đktc) và 2,7 gam nước. Công thức phân tử của X là :

A. C₂H₄O₂                                         
B. C₃H₆O₂.
C. C₄H₈O₂.                                         
D. C₅H₈O₂.

Hướng dẫn giải

n_CO2 = 3,36/22,4 = 0,15 mol

n_H2O = 2,7/18 = 0,15 mol

Bảo toàn khối lượng ta được: m_O = 3,7 – 0,15.12 – 0,15.2 = 1,6 g => n_O = 0,1 mol

=>n_C : n_H : n_O = 3 : 6 : 2

=>CTPT của X: C₃H₆O₂

Chọn đáp án B

Câu 8: Trang 18 sgk hóa học 12

0,4 gam hỗn hợp X gồm axit axetic và etyl axetat tác dụng vừa đủ với 150 gam dung dịch Natri hiđroxit 4% . Phần trăm khối lượng của etyl axetat trong hỗn hợp bằng.

A. 22%                                      
B. 42,3%
C. 57,7%                                    
D. 88%.

Hướng dẫn giải

Gọi số mol của CH₃COOH và CH₃COOC₂H₅ là x, y

CH₃COOH + NaOH → CH₃COONa

CH₃COOC₂H₅  + NaOH → CH₃COONa + C₂H₅OH.

Ta có n_NaOH = 150/(100.40) = 0,15 (mol)

Ta có hệ phương trình:

x + y = 0,15

60x + 80y = 10,4

=>x= 0,1 mol ; y = 0,05 mol

% khối lượng Etyl axetat là :

%m_{etyl axetat} = (0,05.88/10,4).100 = 0,15 (mol)

Vậy chọn đáp án B.

Bài viết gợi ý: