Chuyên đề hóa vô cơ lớp 12: TỔNG HỢP CÁC TÍNH CHẤT CỦA MỘT SỐ CHẤT VÔ CƠ THƯỜNG GẶP

LÍ THUYẾT

I. PHẢN ỨNG TẠO PHỨC CỦA NH₃.

- NH₃ có thể tạo phức tan với cation Cu²⁺, Zn²⁺, Ag⁺, Ni²⁺…

            TQ:  M(OH)_n + 2nNH₃ → [M(NH₃)_2n] (OH)_n   với M là Cu, Zn, Ag.

VD: CuSO₄ + 2NH₃ + 2H₂O → Cu(OH)₂ + (NH₄)₂SO₄

            Cu(OH)₂ + 4NH₃ → [Cu(NH₃)₄] (OH)₂

VD:     AgCl + 2NH₃ → [Ag(NH₃)₂]Cl

II. PHẢN ỨNG CỦA MUỐI AXIT ( HCO₃^-, HSO₃^-, HS^-… )

- Ion HCO­₃^- , HSO₃^-, HS^-… có tính lưỡng tính nên vừa tác dụng với dung dịch axit, vừa tác dụng với dung dịch bazơ

            HCO₃^- + H⁺ → H₂O + CO_2↑

            HCO₃^- + OH^- → CO₃^2- + H₂O

            HCO₃^- + HSO₄^- → H₂O + CO_2↑ + SO₄^2-       

III. PHẢN ỨNG CỦA MUỐI HSO₄^-.

- Ion HSO₄^- là ion chứa H của axit mạnh nên khác với ion chứa H của axit yếu như HCO₃^-, HSO₃^-, HS^-…

- Ion HSO₄^- không có tính lưỡng tính, chỉ có tính axit mạnh nên phản ứng giống như axit H₂SO₄ loãng.

            + Tác dụng với HCO₃^-, HSO₃^-,…

                        HSO₄^- + HCO₃^- → SO₄^2- + H₂O + CO₂↑

            + Tác dụng với ion Ba²⁺, Ca²⁺, Pb²⁺…

                        HSO₄^- + Ba²⁺ → BaSO₄↓ + H⁺

IV. TÁC DỤNG VỚI  HCl

1. Kim loại: các kim loại đứng trước nguyên tố H trong dãy hoạt động hóa học ( K, Na,Mg….Pb)

            M + nHCl → MCl_n + $\frac{n}{2}$H₂

VD:     Mg + 2HCl → MgCl₂ + H₂

 - Riêng Cu nếu có mặt oxi sẽ có phản ứng với HCl: 2Cu + 4HCl + O₂ → 2CuCl₂ + 2H₂O

2. Phi kim: không tác dụng với HCl

3. Oxit bazơ và bazơ: tất cả các oxit bazơ và oxit bazơ đều phản ứng tạo muối ( hóa trị không đổi) và H₂O

            M₂O_n + 2nHCl → 2MCl_n + nH₂O

VD:     CuO + 2HCl → CuCl₂ + H₂O

            Fe₃O₄ + 8HCl → FeCl₂ + 2FeCl₃ + 4H₂O

- Riêng MnO₂ tác dụng với HCl đặc theo phản ứng: MnO₂ + 4HCl → MnCl₂ + Cl₂ + 2H₂O

4. Muối: tất cả các muối của axit yếu và AgNO₃, Pb(NO₃)₂ đều phản ứng với HCl

VD:     CaCO₃ + 2HCl → CaCl₂ + CO₂ + H₂O

            Ca(HCO₃)₂ + 2HCl → CaCl₂ + 2H₂O + 2CO₂

            AgNO₃ + HCl → AgCl↓ + HNO₃

            FeS + 2HCl → FeCl₂ + H₂S ↑ ( lưu ý CuS, PbS không phản ứng với HCl)

            FeS₂ + 2HCl → FeCl₂ + H₂S + S

- Riêng các muối giàu oxi của Mn, Cr tác dụng với HCl đặc tạo khí Cl₂

VD:  2KMnO₄ + 16HCl → 2KCl + 2MnCl₂ + 5Cl₂ + 8H₂O

V. TÁC DỤNG VỚI NaOH.

1. Kim loại:

- Nhóm 1: các kim loại phản ứng với H₂O gồm KLK và Ca, Sr, Ba. Các kim loại nhóm 1 sẽ phản ứng với H₂O ở trong dung dịch NaOH.

            M + H₂O → M(OH)_n + $\frac{n}{2}$H₂

VD:     K tác dụng với dd NaOH sẽ xảy ra phản ứng: K + H₂O → KOH + ½ H₂

- Nhóm 2: các kim loại Al, Zn, Be,Sn, Pb tác dụng với NaOH theo phản ứng

            M + (4-n) NaOH + (n – 2) H₂O → Na_4-nMO₂ + $\frac{n}{2}$H₂

VD:     Al + NaOH + H₂O → NaAlO₂ + $\frac{3}{2}$H₂

            Zn + 2NaOH → Na₂ZnO₂ + H₂

2. Phi kim: Cl₂, Br₂ phản ứng với NaOH.

- Clo phản ứng với dd NaOH ở nhiệt độ thường tạo nước giaven

            Cl₂ + 2NaOH → NaCl + NaClO + H₂O

- Clo phản ứng với dd NaOH ở nhiệt độ 100^oC tạo muối clorat (ClO₃^-)

            3Cl₂ + 6KOH → 5KCl + KClO₃ + 3H₂O

3. Oxit lưỡng tính và hidroxit lưỡng tính: Như Al₂O₃, ZnO₂, BeO, PbO, SnO, Cr₂O₃, Al(OH)₃, Zn(OH)₂, Be(OH)₂, Pb(OH)₂, Sn(OH)₂, Cr(OH)₃

-  Các oxit lưỡng tính và hidroxit lưỡng tính đều phản ứng với NaOH đặc ( với dung dịch NaOH thì Cr₂O₃ không phản ứng) tạo muối và nước

VD:     Al₂O₃ + 2NaOH → 2NaAlO₂ + H₂O

            ZnO + 2NaOH → Na₂ZnO₂ + H₂O

            Al(OH)₃ + NaOH → NaAlO₂ + 2H₂O

            Zn(OH)₂ + 2NaOH → Na₂ZnO₂ + 2H₂O

Các oxit, hidroxit của kim loại hóa trị III ( Cr) phản ứng giống oxit, hidroxit của nhôm

Các oxit, hidroxit của kim loại hóa trị II ( Be, Sn, Pb) phản ứng giống oxit, hidroxit của kẽm.

4. Oxit axit ( CO₂, SO₂, NO₂, N₂O₅, P₂O₅, SiO₂)

-phản ứng 1: Tác dụng với NaOH tạo muối trung hòa và H₂O

VD:     CO₂ + 2NaOH → Na₂CO₃ + H₂O

- phản ứng 2: tác dụng với NaOH tạo muối axit ( với các oxit axit của axit nhiều nấc)

VD:     CO₂ + NaOH → NaHCO₃

Lưu ý:  - NO₂ tác dụng với NaOH tạo 2 muối như sau: 2NO₂ + 2NaOH → NaNO₃ + NaNO₂ + H₂O

- SiO₂ chỉ phản ứng được với NaOH đặc, không phản ứng với NaOH loãng.

- Các oxit CO, NO là oxit trung tính không tác dụng với NaOH

5. Axit: tất cả các axit đều phản ứng ( kể cả axit yếu)

- phản ứng 1: Axit + NaOH → Muối trung hòa + H₂O

VD:     HCl + NaOH → NaCl + H₂O

            H₂SO₄ + 2NaOH → Na₂SO₄ + 2H₂O

- Phản ứng 2: Axit nhiều nấc + NaOH → Muối axit + H₂O

VD:     H₃PO₄ + NaOH → NaH₂PO₄ +H₂O

6. Muối amoni và dd muối của kim loại có bazơ không tan ( như muối Mg²⁺, Al³⁺….)

- phản ứng 1: Muối amoni + NaOH → Muối Na⁺ + NH₃ + H₂O

VD:     NH₄Cl + NaOH → NaCl + NH₃ + H₂O

- Phản ứng 2: Muối của kim loại có bazơ không tan + NaOH → Muối Na⁺ + Bazơ↓

VD:     MgCl₂ + 2NaOH → 2NaCl + Mg(OH)_2↓