Đề bài :
Bàn về quan niệm văn học “Thi ngôn chí”, Phùng Khắc Khoan nhận xét:
“Chí mà ở đạo đức thì tất là phát ra lời lẽ hồn hậu, chí mà ở sự nghiệp thì tất là nhả ra khí phách hào hùng…”
(Dẫn theo Trần Đình Sử, Mấy vấn đề thi pháp văn học trung đại Việt Nam, NXB Giáo dục, năm 1999, trang 129).
Em hiểu như thế nào về ý kiến trên? Bằng hiểu biết của mình về các bài thơ trung đại trong chương trình Ngữ văn lớp 10 THPT, em hãy làm rõ vẻ đẹp của thơ nói chí như Phùng Khắc Khoan đã nhận xét.
Hướng dẫn
- Yêu cầu về kĩ năng
– Nắm vững phương pháp làm bài nghị luận văn học. Thể hiện được năng lực cảm thụ văn chương của bản thân.
– Bố cục rõ ràng, mạch lạc, có khả năng khái quát, tổng hợp vấn đề.
– Diễn đạt trôi chảy, câu văn sáng rõ, giàu cảm xúc; không mắc lỗi chính tả, ngữ pháp.
- Yêu cầu về kiến thức: Học sinh có thể làm bài theo nhiều cách xong cần làm rõ được một số vấn đề sau:
2.1. Giải thích quan điểm văn học “Thi ngôn chí” (Thơ nói chí)
– Đây là biểu hiện về phương diện nội dung tư tưởng của tính qui phạm – đặc điểm nổi bật của văn học trung đại. Việc “ngôn chí” được nêu lên hàng đầu như một yêu cầu tu dưỡng, khẳng định lí tưởng, lẽ sống, hoài bão, tấm lòng. Người đọc thơ là “quan chí” (xem chí) để trau đức.
– Chí là chỗ phân biệt nhân cách, cá tính con người. Tìm hiểu chí trong thơ trung đại chính là tìm hiểu quan niệm nghệ thuật về con người: “Chí mà ở đạo đức thì tất là phát ra lời lẽ hồn hậu, chí mà ở sự nghiệp thì tất là nhả ra khí phách hào hùng…”.
2.2. Làm sáng tỏ vẻ đẹp của thơ nói chí qua một số bài thơ như Tỏ lòng (Phạm Ngũ Lão), Nỗi lòng (Đặng Dung), Cảnh ngày hè (Nguyễn Trãi), Nhàn (Nguyễn Bỉnh Khiêm)…
* Lưu ý: học sinh chỉ cần chọn một số bài tiêu biểu để làm sáng tỏ những vẻ đẹp đó chứ không nhất thiết phải chọn tất cả các bài thơ có trong chương trình.
2.3. Nhận xét, đánh giá chung
– Quan điểm văn học “Thi ngôn chí” đã khiến cho nhiều lớp độc giả đời sau thưởng thức và đánh giá thơ ca trung đại Việt Nam chủ yếu ở chức năng giáo dục, coi trọng mục đích giáo huấn. Thực chất thơ ca nói chí cũng chính là thể hiện tình cảm, cảm hứng phong phú, đa chiều của con người trung đại.
– Những điệu tâm hồn đó được thể hiện thành một hình thức nghệ thuật độc đáo, giàu cá tính sáng tạo, đặc biệt là giọng điệu riêng.
Xem thêm : Bộ đề thi học sinh giỏi môn Văn
