I. ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ

a) Trong ba câu mở đầu đoạn trích cho thấy có ít nhất là hai người phụ nữ tản cư đang nói chuyện với nhau. Dấu hiệu cho biết điều đó vì có hai lượt lời qua lại; nội dung nói của mỗi người đều hướng ti người tiếp chuyện và hình thức thể hiện trong đoạn văn bằng hai gạch đầu dòng (hai lượt lời qua lại).

b) Đọc đoạn văn ta thấy, dù ông Hại có “chem chép miệng, ời nhạt một tiếng, vươn vai nói to: - Hà, nắng gớm, về nào...” thì đây cũng không phải là đối thoại. Nội dung ông nói không hướng tới một người tiếp chuyện cụ thể nào cả (nói giữa trời), cũng chẳng liên quan gì đến chủ đề mà hai người đàn bà tản cư đang trao đổi. Hơn nữa sau câu nói to của ông cũng chẳng có ai đáp lại. Thực ra ông lão nói với chính mình một cậu bâng quơ, đánh trống lảng để tìm cách thoái lui. Đó chỉ là một lời độc thoại. Trong đoạn trích này còn có những câu như thế, chẳng hạn:

Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên:

- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này!”

c) Những câu như: “Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu...” là những câu của ông Hai hỏi chính mình. Những câu hỏi này không phát ra thành tiếng mà chỉ âm thầm diễn ra trong suy nghĩ và tình cảm của ông Hai. Chúng thể hiện tâm trạng dằn vặt, đau đớn của ông Hai trong những phút giây nghe tin làng chợ Dầu của ông theo giặc. Vì không thốt thành lời, chỉ nghĩ thầm nên không có dấu gạch đầu dòng. Chúng là những cầu độc thoại nội tâm.

d) Các hình thức đối thoại tạo cho câu chuyện có không khí như cuộc sống thật, thể hiện thái độ căm giận của những người tản cư đối với dân làng Chợ Dầu, tao tình huống để đi sâu vào nội tâm nhân vật. Những hình thức độc thoại và độc thoại nội tâm sau đó đã giúp nhà văn khắc họa sâu sắc tâm trạng dằn vặt, đau đớn khi nghe tin làng Chợ Dầu - cái làng mà ông luôn luôn lấy làm tự hào và hãnh diện của ông theo giặc, nghĩa làm cho câu chuyện sinh động hơn.

II. LUYỆN TẬP

Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích.

Cần chú ý cuộc đối thoại diễn ra không bình thường giữa vợ chồng ông Hai. Có ba lượt lời (lời bà Hai), nhưng chỉ hai lời đáp. Lời thoại đầu của bà, ông Hai không đáp lại “nằm rũ ra ở trên giường không nói gì”; câu hỏi thứ hai của bà Hai được ông khẽ nhúc nhíchđáp bằng một câu hỏi lại bà với một từ “?”. Lần thứ ba, ông cũng chỉ đáp lại lời bà bằng một câu cụt lủn, giọng gắt lên: “Biết rồi!”. Tái hiện lại cuộc đối thoại này, tác giả đã làm nổi bật được tâm trạng chán chường, buồn bã, đau khổ và thất vọng của ông Hai trong cái đêm nghe tin làng mình theo giặc.

Bài viết gợi ý: