So sánh hai dị bản của câu ca dao:
1. Điểm khác biệt đáng chú ý giữa hai dị bản là gật đầu trong dị bản thứ nhất và gật gù trong dị bản thứ hai. Gật đầu: cúi đầu xuống rồi ngẩng lên ngay, thường để chào hỏi hay tỏ sự đồng ý, còn gật gù: gật nhẹ và nhiều lần, biểu thị thái độ đồng tình, tán thưởng. Như vậy, từ gật gù thể hiện thích hợp hơn ý nghĩa cần biểu đạt: Tuy món ăn đạm bạc nhưng đôi vợ chồng nghèo ăn rất ngon miệng vì họ biết chia sẻ những niềm vui đơn sơ trong cuộc sống.
2. Người vợ không hiểu ý nghĩa của cách nói chỉ có một chân sút. Cách nói này có nghĩa là chỉ thuận có một chân, chỉ một chân có thể sút mạnh và chính xác.
3. Những từ được dùng theo nghĩa gốc: miệng, chân, tay. Những từ được dùng theo nghĩa chuyển: oai (hoán dụ), đầu (ẩn dụ).
4. Vận dụng kiến thức từ vựng đã học để phân tích nét nổi bật của việc dùng từ trong bài thơ.
Các từ (áo) đỏ, (cây) xanh, (ánh) hồng; ánh (hồng), lửa, cháy, tro tạo thành trường từ vựng: trường từ vựng chỉ màu sắc và trường từ vựng chỉ lửa và những sự vật, hiện tượng có quan hệ liên tưởng với lửa. Các từ thuộc hai trường từ vựng lại có quan hệ chặt chẽ với nhau. Màu áo đỏ của cô gái thắp lên trong mắt chàng trai (và bao người khác) ngọn lửa. Ngọn lửa đó lan tỏa trong con người anh làm anh say đắm, ngất ngây (cháy thành tro) và lan ra cả không gian, làm không gian cũng biến sắc (Cây xanh như cũng ảnh theo hồng).
- Ngoài việc dùng các từ cùng trường từ vựng, bài thơ còn dùng những cặp từ ngữ đối lập như cây xanh - ánh hồng, em đi - anh đứng. Nhờ nghệ thuật dùng từ như đã phân tích, bài thơ đã xây dựng được những hình ảnh gây ấn tượng mạnh với người đọc, qua đó thể hiện độc đáo một tình yêu mãnh liệt và cháy bỏng.
5. Các sự vật, hiện tượng trong đoạn trích được gọi tên theo cách dùng từ ngữ có sẵn với một nội dung mới dựa vào đặc điểm của sự vật, hiện tượng được gọi tên.
- Năm ví dụ về những sự vật, hiện tượng được gọi tên theo cách dựa vào đặc điểm riêng biệt của chúng:
- Chim lợn (cú có tiếng kêu như lợn).
- Ớt chỉ thiên (ớt quả nhỏ, chỉ thẳng lên trời).
- Ông ruồi (loài ong nhỏ như ruồi).
- Dưa bở (loại dưa khi chín màu vàng, thịt bở).
- Chuột đồng (sống ở đồng, thường phá hoại mùa màng).
