I- KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG
1. Yếu tố nòng cốt của văn tự sự là sự việc và nhân vật. Muốn viết đoạn văn tự sự có kết hợp miêu tả và biểu cảm trước hết phải xác định được sự việc và nhân vật chính của bài văn tự sự.
2. Thông thường, các yếu tố miêu tả và biểu cảm kết hợp, đan xen và hoà quyện tạo nên tính sinh động của một văn bản, đoạn văn tự sự.
II – HƯỚNG DẪN TÌM HIỂU BÀI
Để viết một đoạn văn tự sự có sử dụng các yếu tố miêu tả và biểu cảm, cần thực hiện một quy trình 5 bước (áp dụng vào các dữ kiện cho trong SGK):
1. Lựa chọn sự việc chính
do sơ ý, làm vỡ lọ hoa
giúp bà cụ qua đường lúc nhận được món quà đông người và nhiều xe cộ qua lại
2. Lựa chọn ngôi kể
3. Xác định thứ tự kể
4. Xác định các yếu tố miêu tả và biểu cảm dùng trong đoạn văn tự sự sẽ viết
5. Viết thành đoạn văn kể chuyện, kết hợp các yếu tố miêu tả và biểu cảm sao cho hợp lí.
III – HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
1. Với sự việc và nhân vật : “Sau khi bán chó, lão Hạc sang báo để ông giáo biết” và yêu cầu “Trong vai ông giáo, viết một đoạn văn kể lại giây phút lão Hạc sang báo tin bán chó với vẻ mặt và tâm trạng đau khổ, cần chú ý:
- Sự việc chính : lão Hạc sang báo tin cho ông giáo biết rằng mình đã bán cậu Vàng.
- Nhân vật : lão Hạc (cần phải nhớ lại đặc điểm về tính cách của lão – đặc biệt là tình cảm gắn bó, thân thiết của lão với con chó để diễn tả tâm trạng của lão sau khi bán chó).
Cụ thể : miêu tả diễn biến tâm trạng thể hiện qua gương mặt, giọng nói, điệu bộ,... của lão Hạc, đồng thời nêu cảm nghĩ của mình (vai ông giáo) trong tình huống ấy.
2. Đoạn văn trong truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao kể về sự việc trên:
Hôm sau lão Hạc sang nhà tôi chơi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay :
-Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ! -Cụ bán rồi ? - Bán rồi. Họ vừa bắt xong.
[Lão cố làm ra vẻ vui vẻ. Nhưng trông lão cười như mếu và đôi mắt lão ấng âng nước, tôi muốn ôm choàng lấy lão bà lên khóc. Bây giờ thì tôi không xót xa năm quyển sách của tôi quá như trước nữa. Tôi chỉ ái ngại cho lão Hạc. Tôi hỏi cho có chuyện :
-Thế nó cho bắt à ?
Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc...)
- Đoạn văn đặt trong ngoặc vuông [] cho thấy rõ nhất sự kết hợp giữa kể, tả và biểu cảm.
– Nhờ những yếu tố miêu tả và biểu cảm, Nam Cao đã khắc hoạ được một cách đặc sắc hình ảnh lão Hạc trong những diễn biến của trạng thái cảm xúc đau đớn đến tột độ khi lão phải bán đi “cậu Vàng” yêu quý. Trong lời kể, xuất hiện hai lớp biểu cảm : của lão Hạc và của người kể chuyện xưng “tôi”.
