ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1. Bài văn gồm bốn đoạn (ba lần xuống dòng). Tuy nhiên, xét về ý, bài văn có thể chia thành bốn phần, nhưng không trùng khớp với 4 đoạn của văn bản.
+ Phần thứ nhất (Mở đầu) trùng với đoạn 1 của văn bản.
+ Phần thứ hai (Trang phục của Rô-bin-xơn) gồm cả đoạn 2 và đoạn 3 của văn bản.
+ Phần thứ ba (Trang bị của Rô-bin-xơn) từ “Quanh người tôi” đến “bên khẩu súng của tôi”.
+ Phần thứ tư, đoạn còn lại (Diện mạo của Rô-bin-xơn).
2. Diện mạo của Rô-bin-xơn
- Bố cục của bài văn cho thấy ngoài phần mở đầu dẫn dắt độc giả đến với bức chân dung, Rô-bin-xơn trước hết kể về trang phục (mũ, quần áo, giày dép) theo trật tự từ trên xuống dưới, sau đó đến trang bị, tức là các vật dụng mang theo, cuối cùng mới là diện mạo của chàng.
- Thông thường, trong bức họa chân dung, gương mặt chiếm vị trí quan trọng nhất, được họa sĩ quan tâm trước hết, sau đó mới đến trang phục và các thứ khác. Thế nhưng ở đây, phần đó lại xếp sau cùng. Hơn nữa, xét về độ dài, nó cũng chiếm một số dòng ít ỏi.
- Trên bộ mặt, ngoài một câu nói thoáng qua về nước da, Rô-bin hơn lại chỉ đặc tả về bộ ria mép của chàng. Ta không biết gì về các bộ phận khác trên khuôn mặt như mắt, mũi, mồm, tóc tai... Điều này một phần do Rô-bin-xơn muốn giới thiệu với độc giả cách ăn mặc kì khối và những đồ lề lỉnh kỉnh mang theo người của chàng là chính. Nhưng có lẽ chủ yếu là do phương thức tự sự ở ngôi thứ nhất, Rô-bin-xơn chỉ có thể kể về những gì chàng nhìn thấy được. Không phải ngẫu nhiên, trên khuôn mặt, chàng chỉ kể về bộ ria mép to tướng của mình mà thôi. Nếu truyện được kể ở ngôi thứ ba số ít, người kể chuyện (đứng ngoài) khắc họa chân dung Rô-bin-xơn, trật tự miêu tả có lẽ sẽ khác hẳn. Khuôn mặt chắc sẽ được nói đến đầu tiên, sau đó mới đến trang phục và các trang bị. Cũng có thể các trang phục và trang bị được nêu lên trước, sau cùng mới tả đến diện mạo, nhưng diện mạo sẽ được nói rất kĩ, rất dài, trở thành trung tâm chú ý, còn phần nói về trang phục, trang bị trên kia chỉ là cái không làm tôn bức tranh lên mà thôi.
3. Cuộc sống gian nan sau bức chân dung Rô-bin-xơn là người nước Anh, đất nước nằm ở miền ôn đới trên bắc bán cầu. Chàng bị đắm tàu dạt vào một đảo hoang thuộc vùng xích đạo trong một chuyến đi biển xuất phát từ Bra-xin. Hình dung thời tiết mưa nắng khắc nghiệt đối với một người như Rô-bin-xơn ở đây. Bình luận đoạn nói về cái mũ với mảnh da dễ thùng xuống che sau gáy, đã thế lại còn phải có cái dù trên đầu nữa.
- Như ta biết, Rô-bin-xơn đã sống một mình ngoài đảo hoang trên mười năm rồi. Mũ bằng tấm da dê, bộ quần áo bằng da dê, không phải may bằng da dê mà là những tấm da dễ buộc túm lại thành quân thành áo thì đúng hơn, ủng cũng bằng da dê như vậy. Thời gian và thời tiết khắc nghiệt đã làm cho giày mũ, quần áo trước kia rách tan hết không còn dùng được nữa.
- Trang phục của Rô-bin-xơn tất cả đều bằng da dê. Ta hình dung trên hòn đảo hoang này có rất nhiều dê rừng. May mà Rô-bin-xơn còn giữ được cây súng, thuốc súng và đạn ghém. Nhờ có những thứ đó mà Rô-bin-xơn duy trì được cuộc sống trong bao nhiêu năm bằng cách săn bắn và có cả da dê để làm trang phục nữa. Ta biết về sau chàng còn trồng được lúa mì nhờ mấy hạt lúa tình cờ còn sót lại trong những thứ vớt vát từ con tàu đắm, và chàng còn bẫy được cả dể về nuôi cho chúng sinh sån.
- Hai cái quai hai bên, thắt lưng chỗ để đeo kiếm và dao găm, lại dùng để đeo một cái cưa nhỏ và một cái rìu nhỏ chứng tỏ trên đảo hoang, Rô-bin-xơn không có kẻ thù phải chống chọi, nhưng các công cụ lao động như cái cưa, cái rìu lại rất cần thiết cho chàng để vào rừng chặt cây, cưa gỗ dựng lều lấy chỗ che nắng che mưa, rào giậu chỗ ở đề phòng thủ dữ và sau này còn vào khoảnh đất nuôi dê...
4. Tinh thần của Rô-bin-xơn ngoài đảo hoang
- Cuộc sống của Rô-bin-xơn gay go như vậy, nhưng khi khắc họa chân dung của mình, chàng không lần nào thốt ra lời than phiền đau khổ. Rô-bin-xơn trong bộ trang phục kì dị, chẳng khác nào người rừng, lại kèm theo các đồ lề lỉnh kỉnh những rìu với cưa, trông càng lố lăng hơn. Nhưng bức chân dung ấy lại hiện lên trước mắt chúng ta như một vị chúa đảo trị vì trên đảo quốc của mình.
- Giọng kể hài hước của Rô-bin-xơn thể hiện rõ thêm tinh thần lạc quan của chàng. Bình luận đoạn mở đầu của bài văn. Bình luận đoạn Rô-bin-xơn kể về bộ ria mép: chàng chăm sóc, xén tỉa bộ ria mép, chàng còn hài hước so sánh bộ ria mép to tưởng, vểnh cao ấy với cái mắc để treo mũ.
- Rút ra bài học: Rô-bin-xơn rơi vào hoàn cảnh cực kì khó khăn. Một người khác ở vào hoàn cảnh ấy có lẽ đã chán nản, tuyệt vọng, buông xuôi rồi chết. Rô-bin-xơn không như vậy. Chàng bám chắc lấy cuộc sống, không phải chỉ là để sống lay lắt, mà luôn luôn phấn đấu để cuộc sống ngày càng tốt hơn. Chàng không để thiên nhiên khuất phục mà đã khuất phục được thiên nhiên.
