[Sinh học 11] Cơ chế điều hòa sinh sản

CƠ CHẾ ĐIỀU HÒA SINH SẢN

 

A. LÝ THUYẾT CẦN NHỚ

I. CƠ CHẾ ĐIỀU HÒA SINH TINH VÀ SINH TRỨNG

1. Cơ chế điều hòa sinh tinh

a) Các loại hooc môn tham gia vào quá trình sinh tinh

Bảng 1 : Các hocmon kích thích quá trình sinh tinh

Hooc môn	Cơ quan sản xuất	Cơ quan tác động	Tác dụng điều hoà  sinh tinh
GnRH	Vùng dưới đồi	Tuyến yên	Điều hòa tuyến yên tiết FSH và LH.
FSH	Tuyến yên	Ống sinh tinh	Kích thích ống sinh tinh sản sinh ra tinh trùng
LH	Tuyến yên	Tế bào kẽ	Kích thích tế bào kẽ trong tinh hoàn sản xuất ra testosteron
Testosteron	Tế bào kẽ trong tinh hoàn	Ống sinh tinh	Kích thích phát triển ống sinh tinh và sản sinh tinh trùng

 

 

                   

 Hình 1 : Cơ chế điều hoà sinh tinh

 

b) Cơ chế điều hoà ngược

     Khi nồng độ testosteron trong máu tăng cao gây ức chế ngược lên tuyến yên và vùng dưới đồi, làm 2 bộ phận này giảm tiết GnRH, FSH và LH dẫn đến tế bào kẽ giảm tiết testosteron.

     Nồng độ testosteron giảm không gây ức chế lên vùng dưới đồi và tuyến yên nữa, nên 2 bộ phận này lại tăng tiết hocmon.

 

2. Cơ chế điều hòa sinh trứng

a) Các loại hooc môn tham gia

Bảng 2 :  Các loại hooc môn tham gia vào quá trình sinh tinh 

Hooc môn	Cơ quan sản xuất	Cơ quan tác động	Tác dụng điều hoà  sinh trứng
GnRH	Vùng dưới đồi	Tuyến yên	Điều hòa tuyến yên tiết FSH và LH.
FSH	Tuyến yên	Nang trứng	Kích thích nag trứng phát triển
LH	Tuyến yên	Thể vàng	Kích thích nang trứng chín và rụng . Hình thành và duy trì hoạt động của thể vàng
Progestrogen	Thể vàng Thể vàng	Niêm mạc dạ con Tuyến yên	Kích thích niêm mạc dạ con phát triển, dày lên chuẩn bị cho hợp tử làm tổ. Ức chế vùng dưới đồi và tuyến yên tiết GnRH, FSH và LH
Estrogen.

 

Hình 2 : Cơ chế điều hoà sinh trứng

 

II. ẢNH HƯỞNG CỦA THẦN KINH VÀ MÔI TRƯỜNG SỐNG ĐẾN QUÁ TRÌNH SINH TINH VÀ SINH TRỨNG
- Căng thẳng thần kinh
- Mùi của con đực
- Chế độ dinh dưỡng
- Các chất kích thích, chất gây nghiện.

 

 

B. BÀI TẬP VẬN DỤNG

Bài 1: Hằng ngày, phụ nữ uống viên thuốc tránh thai (chứa prôgestêron hoặc prôgestêron + ơstrồgen) có thể tránh được mang thai, tại sao?

Lời giải:

      Uống thuốc viên tránh thai hằng ngày làm cho nồng độ các hoocmôn này trong máu cao và do vậy gây ức chế lên tuyến yên và vùng dưới dồi. Vùng dưới đồi giảm tiết GnRH, tuyến yên giảm tiết FSH và LH. Do nồng độ các hoocmôn GnRH, FSH và LH giảm nên trứng không chín và không rụng, giúp tránh được mang thai.

 

Bài 2: Rối loạn sản xuất hoocmôn FSH, LH và testôstêron ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh hay không, tại sao?

Lời giải:

     FSH kích thích ống sinh tinh sản sinh tinh trùng, LH kích thích tế bào kẽ (tế bào Lêiđich) sản xuất ra testostêrôn. Testostêrôn kích thích ống sinh tinh phát triển và sản sinh tinh trùng. Vì vậy,tăng hay giảm sản xuất hoocmôn FSH, ICSH sẽ làm thay đổi nồng độ testostêron, làm ảnh hưởng đến quá trình sản sinh tinh trùng.

 

Bài 3: Quá trình sản xuất hoocmôn FSH, LH, ơstrôgen và prôgestêron bị rối loạn có ảnh hưởng đến quá trình sinh trứng hay không, tại sao?

Lời giải:

    Thay đối nồng độ testostêron, làm ảnh hưởng đến quá trình sản sinh tinh trùng.

    FSH, LH kích thích phát triển nang trứng, làm cho trứng chín và rụng. Rối loạn sản xuất hoocmôn FSH, LH của tuyến yên làm rối loạn quá trình trứng chín và rụng. Nồng độ prồgestêron và ơstrôgen trong máu có tác dụng lên quá trình sản xuất hoocmôn FSH, LH của tuyến yên. Vì vậy ảnh hưởng đến quá trình sản sinh trứng.

 

 

C. BÀI TẬP TỰ LUYỆN

Câu 1.Thời kỳ mang thai không có trứng chín và rụng vì khi nhau thai được hình thành

A. thì thể vàng tiết ra hoocmôn progesteron ức chế sự tiết ra FSH và LH của tuyến yên

B. sẽ tiết ra hóc môn kích dục nhau thai (HCG) duy trì thể vàng tiết ra hoocmôn progesteron ức chế sự tiết ra FSH và LH của tuyến yên

C. sẽ tiết ra hoocmôn kích dục nhau thai ức chế sự tiết ra FSH và LH của tuyến yên

D. sẽ duy trì thể vàng tiết ra hoocmôn progesteron ức chế sự tiết ra FSH và LH của tuyến yên

Đáp án: A

Câu 2. Sự phối hợp của những loại hoocmôn làm cho niêm mạc dạ con dày và phồng lên, tích đầy máu trong mạch chuẩn bị cho sự làm tổ của phôi trong dạ con là hoocmôn

A. Progesteron và ơstrogen

B. kích thích nang trứng, progesteron

C. tạo thể vàng và ơstrogen

D. thể vàng và progesteron

Đáp án: A

Câu 3. Nhau thai sản sinh ra hoocmôn

A. Progesteron       B. FSH       C. HCG       D. LG

Đáp án: C

Câu 4. Các loại hoocmôn phối hợp kích thích phát triển nang trứng và gây rụng trứng là hoocmôn

A. kích thích nang trứng (FSH), progesteron và ơstrogen

B. progesteron, hoocmôn thể vàng (LH) và ơstrogen

C. kích thích nang trứng, hoocmôn tạo thể vàng và ơstrogen

D. kích thích nang trứng, hoocmôn tạo thể vàng và progesteron

Đáp án: C

Câu 5. Tuyến yên tiết ra chất nào?

⦁ FSH

⦁ Testosteron

⦁ LH

⦁ GnRH

⦁ Ơstrogen

Phương án trả lời đúng là:

A. (1) và (4)       B. (3) và (4)

C. (1) và (2)       D. (1) và (3)

Đáp án: D

Câu 6. Trong cơ chế điều hòa sinh tinh, LH kích thích

A. ống sinh tinh sản sinh ra tinh trùng

B. tế bào kẽ  sản sinh ra testosteron

C. phát triển ống sinh tinh sản sinh ra tinh trùng

D. tuyến yên tiết FSH

Đáp án: B

Câu 7. Cho các yếu tố sau:

⦁ hệ thần kinh

⦁ các nhân tố bên trong cơ thể

⦁ các nhân tố bên ngoài cơ thể

⦁ hệ nội tiết

⦁ hệ đệm

Những yếu tố đóng vai trò quan trọng nhất trong quá trình điều hòa sinh tinh và sinh trứng là:

A. (1) và (4)       B. (1) và (2)

C. (1)                D. (4)

Đáp án: D

Câu 8. Trong cơ chế điều hòa sinh tinh, FSH kích thích

A. ống sinh tinh sản sinh ra tinh trùng

B. tế bào kẽ sản sinh ra testosteron

C. phát triển ống sinh tinh và sản sinh ra tinh trùng

D. tuyến yên sản sinh LH

Đáp án: A

Câu 9. Trong cơ chế điều hòa sinh trứng, LH kích thích

A. phát triển nang trứng

B. nang trứng chín và rụng trứng, hình thành và duy trì hoạt động của thể vàng

C. dạ con phát triển chuẩn bị cho hợp tử làm tổ

D. tuyến yên tiết ra hoocmôn

Đáp án: B

Câu 10. Hoocmôn thể vàng tiết ra gồm

A. progesteron và ơstrogen        B. FSH, ơstrogen

C. LH, FSH        D. Progesteron, GnRH

Đáp án: A

Câu 11.Trong cơ chế điều hòa sinh trứng FSH kích thích

A. phát triển nang trứng

B. tuyến yên tiết hoocmôn

C. nang trứng chín và rụng trứng, hình thành và duy trì hoạt động của thể vàng

D. dạ con phát triển chuẩn bị cho hợp tử làm tổ

Đáp án: A

Câu 12. Testosteron nồng độ cao sẽ

A. ức chế tuyến yên và vùng dưới đồi tiết GnRH, FSH và LH

B. ức chế tuyến yên tiết GnRH, FSH và LH

C. kích thích tuyến yên và vùng dưới đồi tăng tiết GnRH, FSH và LH

D. ức chế vùng dưới đồi tiết GnRH, FSH và LH

Đáp án: A

Câu 13. GnRH kích thích

A. phát triển ống sinh tinh và sản sinh ra tinh trùng

B. tế bào kẽ sản sinh ra testosteron

C. tuyến yên sản sinh LH và FSH

D. ống sinh tinh sản sinh ra tinh trùng

Đáp án: C

Câu 14. Testosteron kích thích

A. tuyến yên sản sinh LH

B. tế bào kẽ sản sinh ra FSH

C. ống sinh tinh sản sinh ra tinh trùng

D. ống sinh tinh sản sinh ra tinh trùng

Đáp án: C

Câu 15. Xét các yếu tố sau:

⦁ căng thẳng thần kinh (stress)

⦁ thiếu ăn, suy dinh dưỡng

⦁ chế độ ăn không hợp lý gây rối loạn trao đổi chất của cơ thể

⦁ sợ hãi, lo âu

⦁ buồn phiền kéo dài và nghiện thuốc lá, nghiện rượu, nghiện ma túy

⦁ nhiệt độ môi trường tăng giảm đột ngột

Những yếu tố gây rối loạn quá trình sinh trứng và làm giảm khả năng sinh tinh trùng là

A. (1), (2), (3), (4) và (5)        B. (1), (2), (5) và (6)

C. (3), (4) và (5)                     D. (2), (4) và (5)

Đáp án: A

Câu 16. Progesteron và ơstrogen nồng độ cao sẽ

A. ức chế tuyến yên tiết GnRH, FSH và LH

B. ức chế tuyến yên và vùng dưới đồi tiết GnRH, FSH và LH

C. kích thích tuyến yên tăng tiết GnRH, FSH và LH

D. ức chế vùng dưới đồi tiết GnRH, FSH và LH

Đáp án: B

Bài viết gợi ý: