[Sinh học 11] Sinh trưởng và phát triển ở động vật

SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT

 

A. LÝ THUYẾT CẦN NHỚ

1. Khái niệm sinh trưởng và phát triển ở động vật

• Sinh trưởng của cơ thể động vật là quá trình gia tăng khối lượng và kích thước của cơ thể do tăng số lượng và kích thước tế bào
• Phát triển của cơ thể động vật là quá trình biến đổi bao gồm sinh trưởng, phân hóa tế bào và phát sinh hình thái cơ thể
• Biến thái là sự thay đổi đột ngột về hình thái, cấu tạo và sinh lí của động vật sau khi sinh ra hoặc nở từ trứng ra

 

2. Phát triển không qua biến thái

• Phát triển của động vật không qua biến thái là kiểu phát triển mà con non có các đặc điểm hình thái, cấu tạo và sinh lí tương tự con trưởng thành.
• Đa số động vật có xương sống và rất nhiều loài động vật không xương sống phát triển không qua biến thái
• Quá trình phát triển của người
  • Giai đoạn phôi: Diễn ra trong tử cung của người mẹ. Hợp tử phân chia nhiều lần tạo thành phôi. Các tế bào của phôi phân hoá và tạo thành các cơ quan (tim, gan, phổi, mạch máu...), kết quả hình thành thai nhi.
  • Giai đoạn sau sinh: Giai đoạn sau sinh của người không có biến thái, con sinh ra có đặc điểm hình thái và cấu tạo tương tự như người trưởng thành.

 

         

 

 

3. Phát triển qua biến thái

a. Phát triển qua biến thái hoàn toàn

• Phát triển của động vật qua biến thái hoàn toàn là kiểu phát triển mà ấu trùng có hình dạng, cấu tạo và sinh lí rất khác với con trưởng thành, trải qua giai đoạn trung gian, ấu trùng biến đổi thành con trưởng thành
• Có ở đa số loài côn trùng (bướm, ruồi, ong...) và lưỡng cư,...

 

                                             

 

 

• Quá trình phát triển của bướm
  • Giai đoạn phôi: Diễn ra trong trứng. Hợp tử phân chia nhiều lần tạo thành phôi, các tế bào của phôi phân hoá tạo thành các cơ quan của sâu bướm (sâu bướm nở ra từ trứng)
  • Giai đoạn hậu phôi:  Sâu bướm → nhộng → bướm non → bướm trưởng thành → trứng → sâu bướm.

 

                                         

 

b. Phát triển qua biến thái không hoàn toàn

• Phát triển qua biến thái không hoàn toàn là kiểu phát triển mà ấu trùng phát triển chưa hoàn thiện, trải qua nhiều lần lột xác ấu trùng biến đổi thành con trưởng thành
• Gặp ở một số loài côn trùng như: Châu chấu, cào cào, gián,...
• Phát triển của châu chấu
  • Giai đoạn phôi:   Diễn ra trong trứng. Hợp tử phân chia nhiều lần tạo thành phôi, các tế bào của phôi tiếp tục phân hoá tạo thành các cơ quan của ấu trùng (ấu trùng nở ra từ trứng)
  • Giai đoạn hậu phôi:   Ấu trùng lột xác nhiều lần thành châu chấu trưởng thành. Ấu trùng và con trưởng thành có cấu tạo và chức năng sinh lí cơ thể gần giống nhau

 

         

 

 

 

B. BÀI TẬP VẬN DỤNG

 

Câu 1. Phân biệt sinh trưởng và phát triển?

Trả lời:

• Sinh trưởng ở cơ thể động vật là quá trình tăng kích thước của cơ thể do tăng số lượng và kích thước tế bào.
• Phát triển của cơ thể động vật là quá trình biến đổi bao gồm sinh trưởng, phân hóa (biệt hoá) tế bào và phát sinh hình thái các cơ quan và cơ thể.

 

Câu 2. Cho biết tên vài loài động vật có sinh trưởng và phát triền không qua biến thái, qua biến thái hoàn toàn và qua biến thái không hoàn toàn?

Trả lời:

• Động vật có sinh trưởng và phát triển không qua biến thái như: Lợn, bò, trâu, gà, vịt, cá chép,..
• Động vật có sinh trưởng và phái triển qua biến thái hoàn toàn như: Cánh cam, bọ rùa, nhái, cóc,...
• Động vật có sinh trưởng và phát triển qua biến thái không hoàn toàn như: Bọ ngựa, cào cào,...

 

Câu 3. Tại sao sâu bướm phá hoại cây cối, mùa màng rất ghê gớm, trong khi đó bướm trưởng thành thường không gây hại cho cây trồng?

Trả lời:

• Sâu bướm ăn lá cây nhưng không có enzim tiêu hoá xenlulôzơ nên tiêu hoá và hấp thụ hiệu quả thấp nên sâu phải ăn rất nhiều lá cây mới đáp ứng được nhu cầu chất dinh dưỡng cho cơ thể.
• Bướm trưởng thành chỉ ăn mặt hoa nên không phá hoại cây trồng mà còn giúp cây trồng thụ phấn.

 

Câu 4. Sinh trưởng và phát triển của ếch thuộc kiểu biến thái hoàn toàn hay không hoàn toàn? Tại sao?

Trả lời: 

   Quá trình sinh trưởng và phát triển của ếch thuộc kiểu biến thái hoàn toàn. Vì ấu trùng (nòng nọc) rất khác ếch trưởng thành về hình thái, cấu tạo và sinh lí.

 

 

C. BÀI TẬP TỰ LUYỆN

 

Câu 1.Sinh trưởng của cơ thể động vật là quá trình tăng kích thước của

A. các hệ cơ quan trong cơ thể

B. cơ thể do tăng kích thước và số lượng tế bào

C. các mô trong cơ thể

D. các cơ quan trong cơ thể

Đáp án: B

Câu 2. Cho các loài sau:

⦁ Cá chép

⦁ Gà

⦁ Thỏ

⦁ Cánh cam

⦁ Khỉ

⦁ Bọ ngựa

⦁ Cào Cào

⦁ Bọ rùa

⦁ Ruồi

⦁ Muỗi

Có bao nhiêu loài sinh trưởng và phát triển qua biến thái hoàn toàn?

A. 3        B. 5        C. 6         D. 7

Đáp án: A

Câu 3. Biến thái là sự thay đổi

A. đột ngột về hình thái,  cấu tạo và từ từ về sinh lý của động vật sau khi sinh ra hoặc nở ra từ trứng

B. từ từ về hình thái,  cấu tạo và đột ngột về sinh lý của động vật sau khi sinh ra hoặc nở ra từ trứng

C. đột ngột về hình thái,  cấu tạo và sinh lý của động vật sau khi sinh ra hoặc nở ra từ trứng

D. từ từ về hình thái,  cấu tạo và về sinh lý của động vật sau khi sinh ra hoặc nở ra từ trứng

Đáp án: C

Câu 4. Cho các loài sau:

⦁ Cá chép

⦁ Gà

⦁ Ruồi

⦁ Tôm

⦁ Khi

⦁ Bọ ngựa

⦁ Cào Cào

⦁ Ếch

⦁  Cua

⦁ Muỗi

Những loài sinh trưởng và phát triển qua biến thái không hoàn toàn là

A. (1), (4), (6), (9) và (10)

B. (1), (4), (7), (9) và (10)

C. (1), (3), (6), (9) và (10)

D. (4), (6), (7), (9) và (10)

Đáp án: D

Câu 5. Sinh trưởng và phát triển của động vật qua biến thái không hoàn toàn là trường hợp ấu trùng phát triển

A. hoàn thiện,  qua nhiều lần biến đổi ấu trùng biến thành con trưởng thành

B. chưa hoàn thiện,  qua nhiều lần biến đổi ấu trùng biến thành con trưởng thành

C. chưa hoàn thiện,  qua một lần lột xác ấu trùng biến thành con trưởng thành

D. chưa hoàn thiện,  qua nhiều lần lột xác ấu trùng biến thành con trưởng thành

Đáp án: D

Câu 6. Kiểu phát triển của động vật qua biến thái hoàn toàn là kiểu phát triển mà còn non có đặc điểm hình thái

A. sinh lý rất khác với con trưởng thành

B. cấu tạo tương tự với con trưởng thành,  nhưng khác về sinh lý

C. cấu tạo và sinh lý tương tự với con trưởng thành

D. cấu tạo và sinh lý gần giống với con trưởng thành

Đáp án: A

Câu 7. Sự phát triển của cơ thể động vật gồm các quá trình liên quan mật thiết với nhau là

A. sinh trưởng và phát sinh hình thái các cơ quan và cơ thể

B. sinh trưởng và phân hóa tế bào

C. sinh trưởng,  phân hóa tế bào và phát sinh hình thái các cơ quan và cơ thể

D. phân hóa tế bào và phát sinh hình thái các cơ quan và cơ thể

Đáp án: C

Câu 8. Quá trình phát triển của động vật đẻ trứng gồm giai đoạn

A. Phôi               B. Phôi và hậu phôi

C. Hậu phôi       D. Phôi thai và sau khi  sinh

Đáp án: B

Câu 9. Quá trình phát triển của động vật đẻ con gồm giai đoạn

A. Phôi       B. Phôi và hậu phôi

C. Hậu phôi       D. Phôi thai và sau khi sinh

Đáp án: D

Câu 10. Ở động vật đẻ trứng,  sự sinh trưởng và phát triển của giai đoạn phôi theo trật tự

A. Hợp tử → mô và các cơ quan → phôi

B. Phôi → hợp tử → mô và các cơ quan

C. Phôi → mô và các cơ quan → hợp tử

D. Hợp tử → phôi → mô và các cơ quan

Đáp án: D

Câu 11. Cho các thông tin sau:

⦁ các tế bào của phôi phân hóa tạo thành các cơ quan của sâu bướm

⦁ hợp tự phân chia nhiều lần để tạo phôi

⦁ ấu trùng trải qua nhiều lần lột xác trở thành con trưởng thành

⦁ ấu trùng có hình thái,  cấu tạo và sinh lý rất khác với con trưởng thành

⦁ sự khác biệt về hình thái và cấu tạo của ấu trùng giữa các lần lột xác là rất nhỏ

⦁ các tế bào của phôi phân hóa tạo thành các cơ quan của ấu trùng

Thông tin đúng về biến thái hoàn toàn và biến thái không hoàn toàn là

A. biến thái hoàn toàn: (1), (3), (4) ; Biến thái không hoàn toàn: (1), (2), (5), (6)

B. biến thái hoàn toàn: (1), (2), (4) ; Biến thái không hoàn toàn: (2), (3), (5), (6)

C. biến thái hoàn toàn: (1), (5), (6) ; Biến thái không hoàn toàn: (1), (2), (3), (5)

D. biến thái hoàn toàn: (2), (4), (5) ; Biến thái không hoàn toàn: (1), (3), (4), (6)

Đáp án: B

Câu 12. Quan sát hình dưới đây và cho biết có bao nhiêu nhận định đúng?

                                                   

⦁ ở hình 1,  ấu trùng trải qua nhiều lần lột xác và qua giai đoạn trung gian biến đổi thành con trưởng thành ; Ở hình 2,  ấu trùng trải qua nhiều lần lột xác biến đổi thành con trưởng thành

⦁ ở hình 1,  ấu trùng trải qua nhiều lần Lột Xác biến đổi thành con trưởng thành ;  ở hình 2,  ấu trùng trải qua nhiều lần lột xác và qua giai đoạn trung gian biến đổi thành con trưởng thành

⦁ Ở hình 1,  ấu trùng có hình dạng và cấu tạo rất khác với con trưởng thành ;  ở hình 2,  ấu trùng có hình dạng và cấu tạo gần giống với con trưởng thành

⦁ ở hình 1,  ấu trùng có hình dạng và cấu tạo gần giống với con trưởng thành ;  ở hình 2,  ấu trùng có hình dạng và cấu tạo rất khác với con trưởng thành

⦁ hình 1 là biến thái hoàn toàn,  hình hay là biến thái không hoàn toàn

⦁ hình 1 là biến thái không hoàn toàn,  hình hay là biến thái hoàn toàn

⦁ loài muỗi có kiểu biến thái như hình 1

⦁ ruồi nhà có kiểu biến thái như hình 2

Phương án trả lời đúng là:

A. 3                           B. 4                        C. 6                            D. 5

Đáp án: D

Bài viết gợi ý: