[Sinh học 11] Các nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT

 

A. LÝ THUYẾT CẦN NHỚ

 I. CÁC NHÂN TỐ BÊN TRONG

Các nhân tố bên trong ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật gồm có

+ Yếu tố di truyền : hệ gen chi phối tốc độ, giới hạn, thời gian sinh trưởng và phát triển.

+ Giới tính: ở từng thời kì phát triển quá trình sinh trưởng của giới đực và giới cái không giống nhau

+ Hoocmôn sinh trưởng phát triển. 

 

1. Các hooc môn ảnh hưởng đến sự phát triển của động vật có xương sống

-  Quá trình sinh trưởng và phát triển của động vật được điều hòa bởi các hoocmon sinh trưởng và phát triển.

-  Động vật có xương sống được điều hòa bởi các hoocmon: hoocmon sinh trưởng, tizoxin, testosteron, estrogen

 

                                                             

 

Bảng 1 : Các loại hoocmôn ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở người

 

Tên hoocmon	Nơi sản xuất	Tác dụng sinh lí
Hoocmon sinh trưởng (GH)	Tuyến yên	- Kích thích phân chia tế bào và tăng kích thước của tế bào qua tăng tổng hợp prôtêin - Kích thích phát triển xương.
Tiroxin	Tuyến giáp	- Kích thích chuyển hoá ở tế bào. - Kích thích quá trình sinh trưởng bình thường của cơ thể. Riêng lưỡng cư tiroxin có tác dụng gây biến thái nòng nọc thành ếch.
Ơstrogen	Buồng trứng	Kích thích sinh trưởng và phát triển mạnh ở giai đoạn dậy thì do: + Tăng phát triển xương. + Kích thích phân hoá tế bào để hình thành các đặc điểm sinh dục phụ thứ cấp.
Testosteron	Tinh hoàn	Kích thích sinh trưởng và phát triển mạnh ở giai đoạn dậy thì nhờ: + Tăng phát triển xương. + Kích thích phân hoá tế bào để hình thành các đặc điểm sinh dục phụ thứ cấp. + Tăng tổng hợp prôtêin, phát triển cơ bắp.

 

→ Một số bệnh lên quan đến sinh trưởng  ở người: Bệnh khổng lồ (thừa GH), bệnh lùn (thiếu GH) ở người; bệnh đần độn do thiếu tizôxin ở trẻ em…

 

                                           

 

2. Các hooc môn ảnh hưởng đến sự phát triển của động vật  không xương sống

 

     

 

 

Bảng 2 : Các loại hooc môn ảnh hưởng đến quá trình phát triển qua biến thái của bướm

 

Tên hoocmon	Nơi sản xuất	Tác dụng sinh lí
Ecđison	Tuyến trước ngực	+ Gây lột xác ở sâu bướm. + Kích thích sâu biến thành nhộng và bướm.
Juvenin	Thể allata	+ Gây lột xác ở sâu bướm. + ức chế quá trình chuyển hoá sâu thành nhộng và bướm.

 

 

II. CÁC NHÂN TỐ BÊN NGOÀI.

1. Thức ăn

- Thức ăn ảnh hưởng mạnh nhất đến quá trình sinh trưởng.

- Thiếu protein động vật chậm lớn và gầy yếu ,dễ mắc bệnh .

- Thiếu vitamin gây bệnh còi xương chậm lớn ở động vật .

- Ăn quá nhiều thức ăn có thể dẫn đến bệnh béo phì

 

2. Nhiệt độ

     Nhiệt độ mỗi loài động vật chỉ phát triển tốt trong điều kiện nhiệt độ môi trường thích hợp, nếu quá cao hoặc quá thấp đều làm chậm sinh trưởng.

 

                                        

Hình 3 : Ảnh hưởng của nhiệt độ đến quá trình sinh trưởng và phát triển của cá rô phi

 

 

- Căn cứ vào sự phụ thuộc vào nhiệt độ môi trường chia động vật thành 2 nhóm: động vật biến nhiệt và động vật đẳng nhiệt: 

+ Động vật biến nhiệt: có nhiệt độ cơ thể (thân nhiệt) phụ thuộc vào nhiệt độ môi trường nên chịu tác động mạnh khi nhiệt độ môi trường biến thiên mạnh, gồm các động vật không xương sống và động vật thuộc lớp cá, lưỡng cư, bò sát,.. Khi nhiệt độ môi trường là 16-18oC thì cá rô phi ngừng lớn và ngằng đẻ.

+ Động vật đẳng nhiệt: có thân nhiệt ổn định hơn, ít phụ thuộc vào nhiệt độ môi trường hơn, gồm các động vật thuộc lớp Chim và lớp Thú.

 

3. Ánh sáng

+ Tia tử ngoại biến tiền tiền D thành vitamin D…, ánh sáng ảnh hưởng đến nhiệt độ qua đó tác động đến sinh trưởng, phát triển của động vật.

+ Những ngày tròi rét  động vật mất nhiều nhiệt, vì vậy chúng phơi nắng để thu thêm nhiệt và giảm  mất nhiệt

 

 

III. MỘT SỐ BIỆN PHÁP ĐIỀU KHIỂN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT

   Các biện pháp được áp dụng để tác động đến quá trình sinh trưởng và phát triển của động vật  nhằm nâng cao năng suất vật nuôi

 

1. Cải tạo giống:

    Bằng phương pháp lai giống, chọn lọc nhân tạo, công nghệ phôi…tạo ra các giống vật nuôi có năng suất cao, thích nghi với điều kiện địa phương.

 

2. Cải thiện môi trường:

    Cải thiện môi trường sống tối ưu cho từng giai đoạn sinh trưởng, phát triển (thức ăn, vệ sinh chuồng trại…).

 

3. Cải thiện dân số và kế hoạch hoá gia đình

     Cải thiện đời sống kinh tế và văn hoá (cải thiện chế độ dinh dưỡng, luyện tập thể thao, sinh hoạt văn hoá lành mạnh…); áp dụng các biện pháp tư vấn di truyền và kĩ thuật y học hiện đại trong công tác bảo vệ bà mẹ, trẻ em.

 

 

B. BÀI TẬP VẬN DỤNG

 

Câu 1. Kể tên các hoocmôn ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống.

Trả lời: 

Các hoocmôn ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống là: Tirôxin, testosterôn, ơstrôgen.

 

Câu 2. Kể tên các hooemôn ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của côn trùng.

Trả lời: 

Các hoocmôn ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của côn trùng là juvenin và ecđisơn.

 

Câu 3. Vào thời kì dậy thì của nam và nữ, hoocmôn nào được tiết ra nhiều làm cơ thể thay đổi mạnh mẽ về thể chất và tâm sinh lí?

Trả lời:

• Vào thời kì dậy thì của nam vùng dưới đồi thông qua tuyến yên kích thích tinh hoàn tăng cường sản xuất testostêrôn làm thay đổi mạnh thể chất và tâm sinh lí ở nam.
• Vào thời kì dậy thì ở nữ, vùng dưới đồi thông qua tuyến yên kích thích buồng trứng tăng cường tiết ơstrôgen làm thay đổi mạnh thể chất và tâm sinh lí ở nữ.

 

Câu 4. Nêu một số nhân tố bên trong ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật.

Trả lời: 

Nhân tố bên trong ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật là nhân tố di truyền và hoocmôn.

 

Câu 5. Nêu một số nhân tố môi trưởng ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật.

Trả lời: 

Một số nhân tố môi trưởng ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật như: Thức ăn, nhiệt độ, ánh sáng...

 

Câu 6. Tại sao vào những ngày mùa đông cần cho gia súc non ăn nhiều hơn để chúng có thể sinh trưởng và phát triển bình thường?

Trả lời: 

      Vì gia súc là động vật hằng nhiệt, mùa đông trời lạnh, thân nhiệt của gia súc cao hơn nhiều so với nhiệt độ của môi trường nên cơ thể gia súc mất rất nhiều nhiệt vào môi trường. Để bù lại lượng nhiệt đã mất và duy trì thân nhiệt ổn định, cơ chế chống lạnh được tăng cường, quá trình chuyển hoá ở tế bào tăng lên, các chất bị ôxi hoá nhiều hơn vì vậy gia súc non cần được ăn nhiều hơn hình thường để bù lại các chất đã bị ôxi hoá. Bảo đảm chúng có thể sinh trưởng và phát triển hình thường trong những ngày mùa đông lạnh giá.

 

Câu 7. Việc ấp trứng của hầu hết các loài chim có tác dụng gì?

Trả lời: 

    Việc ấp trứng của hầu hết các loài chim có tác dụng duy trì nhiệt độ thích hợp cho phôi phát triển.

 

C. BÀI TẬP TỰ LUYỆN

Câu 1. Testosterone được sinh sản ra ở

A. tuyến giáp       B. tuyến yên

C. tinh hoàn       D. buồng trứng

Đáp án: C

Câu 2.  Nếu tuyến yên sản sinh ra quá ít hoặc quá nhiều hoocmôn sinh trưởng ở giai đoạn trẻ em sẽ dẫn đến hậu quả

A. chậm lớn hoặc ngừng lớn,  trí tuệ kém

B. các đặc điểm sinh dục phụ nữ kém phát triển

C. người bé nhỏ hoặc khổng lồ

D. các đặc điểm sinh dục nam kém phát triển

Đáp án: C

Câu 3. Nhân tố quan trọng quyết định sự sinh trưởng và phát triển của động vật là

A. yếu tố di truyền       B. hoocmôn

C. thức ăn                   D. nhiệt độ và ánh sáng

Đáp án: A

Câu 4. Ơstrogen được sinh ra ở

A. tuyến giáp       B. buồng trứng

C. tuyến yên       D. tinh hoàn

Đáp án: B

Câu 5. Ơstrogen có vai trò

A. Kích thích sự sinh trưởng và phát triển các đặc điểm sinh dục phụ ở con đực

B. tăng cường quá trình sinh tổng hợp protein, do đó kích quá trình phân bào và tăng kích thước tế bào, qua đó làm tăng sự sinh trưởng của cơ thể

C. kích thích sự sinh trưởng và phát triển các đặc điểm sinh dục phụ ở con cái

D. kích thích chuyển hóa ở tế bào, kích thích quá trình sinh trưởng và phát triển bình thường của cơ thể

Đáp án: C

Câu 6. Hoocmôn sinh trưởng (GH)  được sinh sản ra ở

A. tuyến giáp       B. buồng trứng

C. tuyến yên       D. tinh hoàn

Đáp án: C

Câu 7.  Tirôxin được sản sinh ra ở

A. tuyến giáp       B. buồng trứng

C. tuyến yên       D. tinh hoàn

Đáp án: A

Câu 8.  Tirôxin có tác dụng kích thích

A. quá trình sinh tổng hợp protein,  do đó kích quá trình phân bào và tăng kích thước tế bào,  vì vậy làm tăng cường sự sinh trưởng của cơ thể

B. chuyển hóa ở tế bào,  kích thích quá trình sinh trưởng và phát triển bình thường của cơ thể

C. sự sinh trưởng và phát triển các đặc điểm sinh dục phụ ở con đực

D. sự sinh trưởng và phát triển các đặc điểm sinh dục phụ ở con cái

Đáp án: B

Câu 9. Hoocmôn sinh trưởng có vai trò

A. Tăng cường quá trình sinh tổng hợp protein,  do đó Kích thích quá trình phân bào và tăng kích thước tế bào,  vì vậy làm tăng cường sự sinh trưởng của cơ thể

B. kích thích chuyển hóa ở tế bào và sinh trưởng,  phát triển bình thường của cơ thể

C. kích thích sự sinh trưởng và phát triển các đặc điểm sinh dục phụ ở con đực

D. kích thích sự sinh trưởng và phát triển các đặc điểm sinh dục phụ ở con cái

Đáp án: A

Câu 10.  Testosterone có vai trò kích thích

A. sự sinh trưởng và phát triển các đặc điểm sinh dục phụ ở  con đực

B. chuyển hóa ở tế bào và sinh trưởng,  phát triển bình thường của cơ thể

C. quá trình sinh tổng hợp protein,  do đó kích quá trình phân bào và tăng kích thước tế bào,  vì vậy  làm tăng cường sự sinh trưởng của cơ thể

D. sự sinh trưởng và phát triển các đặc điểm sinh dục phụ ở con cái

Đáp án: A

Câu 11. Hậu quả đối với trẻ em khi thiếu tirôxin là

A. người nhỏ bé,  ở bé trai đặc điểm sinh dục phụ nam kém phát triển

B. người nhỏ bé,  ở bé gái đặc điểm sinh dục phụ nữ kém phát triển

C. người nhỏ bé hoặc khổng lồ

D. chậm lớn hoặc ngừng lớn, trí tuệ kém

Đáp án: D

Câu 12. Thể vàng sản sinh ra hoocmôn

A. FSH       B. LH

C. HCG       D. Progesteron

Hiển thị đáp án

Đáp án: D

Câu 13. Các loại hoocmôn chủ yếu ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật có xương sống là

A. hoocmôn sinh trưởng và tirôxin

B. hoocmôn sinh trưởng và testosterone

C. testosterone và ơstrogen

D. hoocmôn sinh trưởng, tirôxin, testosterone và ơstrogen

Đáp án: A

Câu 14. Ecđixơn gây

A. ức chế Sự lột xác của sâu bướm, kích thích sâu biến thành nhộng và bướm

B. ức chế Sự lột xác của sâu bướm, kìm hãm sâu biến thành nhộng và bướm

C. lột xác của sâu bướm, kích thích sâu biến thành nhộng và bướm

D. lột xác của sâu bướm, ức chế sâu biến thành nhộng và bướm

Đáp án: C

Câu 15. Juvenin gây

A. lột xác của sâu bướm, kích thích sâu biến thành nhộng và bướm

B. ức chế sâu biến thành nhộng và bướm

C. ức chế sự lột xác của sâu bướm, kích thích sâu biến thành nhộng và bướm

D. ức chế sự lột xác của sâu bướm, kìm hãm sđu biến thành nhộng và bướm

Đáp án: B

Câu 16. Cho các loại hoocmôn sau:

⦁ Testosterone

⦁ Ơstrogen

⦁ Ecđixơn

⦁ Juvenin

⦁ GH

⦁ FSH

Loại hoocmôn chủ yếu ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của côn trùng lạ

A. ( 3)                       B. (3) và (4)

C. (1), (2) và (4)       D. (3), (4), (5) và (6)

Đáp án: B

 

Bài viết gợi ý: