Soạn bài chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự
I. Gợi ý trả lời câu hỏi
Mục II.
Câu 1. Đọc lại Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy, cho biết :
a. Tác giả dân gian kể chuyện gì ? (Về tình cha con ? Về tình vợ chồng chung thủy ? Về công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước của ông cha ta xưa ?).
Gợi ý : Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy kể về công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước của cha ông ta xưa.
b. Trong truyện có sự việc Trọng Thủy và Mị Châu chia tay nhau, Trọng Thủy hỏi Mị Châu : […] Ta lại tìm nàng, lấy gì làm dấu ?’’ (chi tiết 1) Mị Châu đáp : “Thiếp có áo gấm lông ngỗng […] đi đến đâu sẽ rứt lông ngỗng mà rắc ở ngã ba đường để làm dấu (chi tiết 2). Có thể coi sự việc và chi tiết trên là những sự việc và chi tiết tiêu biểu trong “Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy’’ không, vì sao ?
Gợi ý
- Chi tiết Mị Châu rắc lông ngỗng làm dấu là chi tiết dẫn dắt câu chuyện đến những chi tiết sau, do đó không thể bỏ được.
Cụ thể là chi tiết Mị Châu rắc lông ngỗng làm dấu sẽ dẫn đến hai việc tiếp nối sau :
+ Theo dấu lông ngỗng, Trọng Thủy cùng quân lính đuổi theo hai cha con An Dương Vương.
+ Cha con An Dương Vương cùng đường.
Nếu bỏ chi tiết đó thì truyện sẽ không liền mạch, cốt truyện sẽ bị phá vỡ. Do đó, có thể nói những sự việc và chi tiết trên là những sự việc và chi tiết tiêu biểu của truyện.
Câu 2. Hướng dẫn
- Trong đoạn tự sự “tưởng tượng’’ về người con trai lão Hạc trở về làng sau Cách mạng Tháng Tám, có ba sự việc chính:
+ Anh con trai bồi hồi nhớ lại những kỉ niệm xưa.
+ Anh tìm gặp ông giáo, được nghe kể về cha mình, rồi theo ông giáo ra viếng mộ cha.
- Học sinh hãy chọn một sự việc trong ba sự việc trên rồi kể lại với những chi tiết tiêu biểu do em nghĩ ra (chú ý các chi tiết ấy phải phù hợp với hoàn cảnh và nhân vật mà đoạn văn trên đã giới thiệu.
Hướng dẫn: (Đoạn con trai lão Hạc đến gặp ông giáo và nghe kể chuyện về cha).
Khi anh đến, ông giáo nhìn anh, ngờ ngợ chẳng nhận ra. Anh bảo anh là con trai lão Hạc. Thế là ông giáo vội vàng chảy lại, nắm tay anh kéo vào nhà, vỗi vã hỏi chuyện. Anh kể lại thời gian chìm nổi vừa qua của mình. Rồi anh hỏi ông giáo về những ngày còn sống của cha. Nhắc tới lão Hạc, ông giáo nghẹn ngào nước mắt. Lời kể của ông thường bị đứt quãng, vì xúc động. Anh nghe mà lòng như xát muối, đau đớn và thương xót cha vô cùng.
Câu 3. Từ những việc làm trên, anh (chị) hãy nêu cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn sự sự.
Lựa chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự cần năm vững các bước sau :
- Xác định đề tài, chủ đề của bài văn.
- Dự kiến cốt truyện (gồm nhiều sự việc tiếp nhau).
- Triển khai các sự việc bằng một số chi tiết phù hợp.
II. Luyện tập
Bài tập 1.
a. Khi kể lại chuyện này, có người định bỏ sự việc hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ vũ trụ xuống. Có làm như thế được không, vì sao ?
Không thể bỏ qua sự việc “hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ trên vũ trụ xuống’’ vì chi tiết này có vai trò chuẩn bị cho sự việc ở phần kết thúc đoạn. Nó cũng góp phần miêu tả diễn biến tâm trạng của nhân vật và làm sáng rõ chủ đề của văn bản.
b. Có thể rút ra bài học gì về cách lựa chọn sự việc và chi tiết tiêu biểu khi viết bài văn tự sự (hoặc kể chuyện) ?
Khi lựa chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu để viết bài văn tự sự (hoặc kể chuyện) cần cân nhắc sao cho chi tiết, sự việc ấy phải góp phần dẫn dắt câu chuyện, tô đậm tính cách nhân vật và tập trung làm nổi bật chủ đề của câu chuyện.
Bài tập 2 : Đọc đoạn trích Uy-lít-xơ trở về.
- Đoạn trích Uy-lít-xơ trở về kể về cuộc gặp mặt của Uy-lít-xơ với người vợ sau hai mươi năm xa cách.
- Ở phần cuối đoạn trích, Hô-me-rơ đã chọn sự việc Pê-nê-lốp thử chồng bằng bí mật của chiếc giường. Sự việc này có các chi tiết tiêu biểu : Pê-nê-lốp nhờ nhũ mẫu khiêng giường ra khỏi phòng. Uy-lít-xơ giật mình hỏi lại, sau đó nói rõ đặc điểm của chiếc giường mà chỉ có ha vợ chồng mới biết. Nhờ vậy, Pê-nê-lốp nhận ra chồng trong niềm xúc động nghẹn ngào.
Với cách chọn lựa trên, Hô-me-rơ đã thành công trong nghệ thuật kể chuyển. Tạo ra một tác phẩm vô cùng hấp dẫn, đầy kịch tính, cuốn hút với những nhân vật điển hình, mang đậm nét sử thi.
