SOẠN BÀI: THUẬT NGỮ
- Thuật ngữ là gì?
- So sánh 2 cách giả thích
- Cách giải thích ở đây dừng lại ở việc miêu tả những đặc tính bên ngoài của sự vật ( nước không màu, không mùi không vị, muối có màu trắng, có vị mặn, dùng để ăn,…)
- Đây là cách giải thích trên cơ sở dựa theo cảm tính và kinh nghiệm của bản thân
- Cách giải thích ở đây thể hiện được những đặc tính bên trong của sự vật (được cấu tạo từ những yếu tố nào. Sự liên kết các yếu tố để tạo nên sự vật đó,…) Những đặc tính này chỉ dựa vào mắt thường và cảm tính thì không thể phát h iện ra được.
- Đây là cách giải thích dựa vào nghiên cứu và các phương pháp khoa học, vậy nên nếu không có kiến thức chuyên môn về lĩnh vực liên quan thì người tiếp nhận không thể hiểu được cách giải thích này.
- Cách giải thích thứ nhất là giải thích theo từ ngữ thông thường, cách giải thích thứ hai là cách giải thích của thuật ngữ.
- a) Các định nghĩa này ở những bộ môn
-Thạch nhũ trong Địa lý;
- Ba-dơ trong Hóa học;
- Ẩn dụ trong Văn học;
- Phân số thập phân trong Toán học
b) Những từ ngữ được định nghĩa chủ yếu được dùng trong loại văn bản về khoa học, kĩ thuật, công nghệ.
II. Đặc điểm của thuật ngữ
- Những thuật ngữ trong mục I.2 ở trên không còn ý nghĩa nào khác
- - Từ “muối” ở ví dụ (a) là một thuật ngữ, không có tính biểu cả không gợi lên những ý nghĩa bóng bẩy, “muối” là muối chứ không phải là một cái gì khác.
- Từ “muối” ở ví dụ (b) là một từ có sắc thái biểu cảm (chỉ những vết vả, gian truân mà con người phải nếm trải trong đời).
III. Luyện tập
- Điền các thuật ngữ khoa học
- Lực là tác dụng đẩy, kéo của vật này lên vật khác (Vật lí).
- Xâm thực là toàn bộ các quá trình phá hủy lớp đất đá phủ trên mặt đất do các tác nhân: gió, băng hà, nước chảy... (Địa lí)
- Hiện tượng hóa học là hiện tượng trong đó có sinh ra chất mới (Hóa học).
- Trường từ vựng là tập hợp tất cả các từ có nét chung về nghĩa (Ngữ văn).
- Di chỉ là nơi có dấu vết cư trú và sinh sống của người xưa (Lịch sử).
- Thụ phấn là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với đầu nhụy (Sinh học).
- Lưu lượng là lượng nước chảy qua mặt cắt ngang lòng sông ở mộ điểm nào đó, trong một giây đồng hồ. Đơn vị đo: m3/s (Địa lí).
- Trọng lực là lực hút của Trái Đất (Vật lí)
- Khí áp là sức ép của khí quyển lên bề mặt Trái Đất (Địa lí).
- Đơn chất là những chất do một nguyên tố hóa học cấu tạo nên (Hóa học).
- Thị tộc phụ hệ là thị tộc theo dòng họ người cha, trong đó nam cc quyền hơn nữ (Lịch sử)
- Đường trung trực là đường thẳng vuông góc với một đoạn tại điểm giữa của đoạn ấy (Toán học).
- Trong đoạn trích này, từ điểm tựa không được sử dụng như một thuật ngữ.
- Từ này dùng đẽ chỉ nơi làm chỗ dựa chính cho hoạt động cách mạng, nó được dùng với tư cách là ngôn ngữ nghệ thuật.
3. a. Hỗn hợp trong ví dụ (a) được dùng như một thuật ngữ.
b. Hỗn hợp trong ví dụ (b) được dùng như một từ thông thường.
- Đặt câu với từ hỗn hợp dùng theo nghĩa thông thường:
Nhà em nuôi đàn heo bằng thức ăn hỗn hợp.
4. Định nghĩa từ cá trong sinh học:
- Cá là động vật có xương sống, ở dưới nước, bơi bằng vây, thở bằng mang.
- Theo cách hiểu thông thường của người Việt (thể hiện qua cách gọi cá heo, cá voi, cá sấu) thì cá không nhất thiết phải thở bằng mang.
5. Hiện tượng đồng âm giữa thuật ngữ thị trường trong kinh tế học và thuật ngữ thị trường trong quang học không vi phạm quy tắc một thuật ngữ - một khái niệm. Vì đây là hai thuật ngữ được sử dụng trong hai lĩnh vực khác nhau.
