TÓM TẮT LÝ THUYẾT

1. Sự chuyển hóa và bảo toàn cơ năng : Động năng có thể chuyển hóa thành thế năng, ngược lại thế năng có thể chuyển hóa thành động năng.

Ví dụ: Trong thí nghiệm 1 hình 17.1 SGK, khi quả bong rơi xuống, độ cao của quả bóng giảm dần, vận tốc của quả bóng tăng dần. như vậy thế năng của quả bóng giảm dần, còn động năng của nó tăng lên. Khi chạm đất , quả bóng nảy lên, ta có quá trình ngược lại.  trong thí nghiệm 2 hình 17.2 SGK, vận tốc của con lắc tăng khi con lắc đi từ A về B và giảm khi con lắc đi từ B đến C. Ở vị trí cao nhất ( A hoặc C) thì thế năng lớn nhất, còn động năng nhỏ nhất và bằng 0. Như vậy ta thấy khi trở về vị trí thấp nhất thì động năng chuyển hóa hoàn toàn thành thế năng.

2. Bảo toàn cơ năng: Trong quá trình cơ học, động năng và thế năng có thể chuyển hóa lẫn nhau, nhưng co năng được bảo toàn.

Lưu ý:

Trong hai thí nghiệm như hình 17.1 và 17.2 SGK, ta thấy nếu bỏ qua ma sát thi độ cao lớn nhất của vật không thay đổi trong quá trình chuyển động, nghĩa là nếu không có ma sát thì cơ năng được bảo toàn. Nếu kể đến ma sát thì cơ năng của vật không được bảo toàn mà bị giảm xuống, phần cơ năng mất đi đã chuyển hóa thành một dạng năng lượng khác.

GIẢI BÀI TẬP

Bài C1 trang 59 sgk vật lí 8

Độ cao và vận tốc của quả bóng thay đổi thế nào trong thời gian quả bóng rơi?

Tìm từ thích hợp cho các chỗ trống của câu trả lời sau:

Trong thời gian quả bóng rơi, độ cao của quả bóng…(1).. dần, vận tốc của quả bóng …(2)… dần.

Hướng dẫn giải:

(1) Giảm.

(2) Tăng.

Bài C2 trang 59 sgk vật lí 8

Thế năng và động năng của quả bóng thay đổi thế nào?

Tìm từ thích hợp cho các chỗ trống của câu trả lời sau:

Thế năng của quả bóng …(1)… dần, còn động năng của nó…(2)…

Hướng dẫn giải:

(1) Giảm.

(2) Tăng dần.

Bài C3 trang 59 sgk vật lí 8

Khi quả bóng chạm mặt đất, nó nảy lên. Trong thời gian nảy lên, độ cao và vận tốc của quả bóng thay đổi thế nào?

Tìm từ thích hợp cho các chỗ trống của câu trả lời sau:

Trong thời gian nảy lên, độ cao của quả bóng…(1)… dần, vận tốc của nó…(2).. dần. Như vậy thế năng của quả bóng …(3)..dần, động năng của nó …(4)… dần.

Hướng dẫn giải:

(1) Tăng.

(2) Giảm.

(3) Tăng.

(4) Giảm.

Bài C4 trang 59 sgk vật lí 8

Ở những vị trí nào (A hay B) quả bóng có thế năng, động năng lớn nhất; có thế năng, động năng nhỏ nhất?

Tìm từ thích hợp cho các chỗ trống của câu trả lời sau:

Quả bóng có thế năng lớn nhất khi ở vị trí…(1)… và có thế năng nhỏ nhất khi ở vị trí…(2)…

Quả bóng có động năng lớn nhất khi ở vị trí…(3) và động năng nhỏ nhất khi ở vị trí…(4)…

Hướng dẫn giải:

(1) A

(2) B

(3) B

(4) A

Bài C5 trang 60 sgk vật lí 8

Vận tốc của con lắc tăng hay giảm khi:

a) Con lắc đi từ A xuống B.

b) Con lắc đi từ B lên C.

Hướng dẫn giải:

a) Vận tốc tăng dần.

b) Vận tốc giảm dần.

Bài C6 trang 60 sgk vật lí 8

Có sự chuyển hóa từ dạng cơ năng này sang dạng cơ năng nào khi:

Con lắc đi từ A xuống B.

Con lắc đi từ B lên C.

Hướng dẫn giải:

Con lắc đi từ A xuống B: Thế năng chuyển hóa thành động năng.

Con lắc đi từ B lên C: Động năng chuyển hóa thành thế năng.

Bài C7 trang 60 sgk vật lí 8

Ở những vị trí nào con lắc có thế năng lớn nhất, có động năng lớn nhất?

Hướng dẫn giải:

Ở vị trí A và C, thế năng của con lắc là lớn nhất. Ở vị trí B động năng của con lắc là lớn nhất.

Bài C8 trang 60 sgk vật lí 8

 Ở những vị trí nào con lắc có động năng nhỏ nhất, có thế năng nhỏ nhất? các giá trị nhỏ nhất này bằng bao nhiêu?

Hướng dẫn giải:

Ở vị trí A và C động năng nhỏ nhất (bằng 0). Ở vị trí B, thế năng nhỏ nhất.

Bài C9 trang 61 sgk vật lí 8

Hãy chỉ ra sự chuyển hóa từ dạng cơ năng này sang dạng cơ năng khác trong các trường hợp sau đây:

a) Mũi tên được bắn đi từ chiếc cung.

b) Nước từ trên đập cao chảy xuống.

c) Ném một vật lên cao theo phương thẳng đứng.

Hướng dẫn giải:

a) Thế năng của cánh cung chuyên hóa thành động năng của mũi tên.

b) Thế năng chuyển hóa thành động năng

c) Khi vật đi lên, động năng chuyển hóa thành thê năng. Khi vật rơi xuống thì thế năng chuyên hóa thành động năng.