ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG ĐẾN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN

A. LÝ THUYẾT

I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG

- Sự biểu hiện của gen qua nhiều bước như vậy nên có thể bị nhiều yếu tố môi trường bên trong cũng như bên ngoài cơ thể chi phối

II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG

- Kiểu gen, môi trường và kiểu hình có mối quan hệ mật thiết với nhau. Kiểu gen qui định khả năng phản ứng của cơ thể trước môi trường. Môi trường tham gia vào sự hình thành kiểu hình cụ thể. Kiểu hình là kết quả tương tác của kiểu gen và môi trường

Ví dụ: sự thay đổi màu sắc của lông thỏ Himalaya phụ thuộc vào nhiệt độ, màu sắc hoa cẩm tú cầu phụ t huộc pH của đất. àKH bị chi phối bởi môi trường

Ví dụ: Năng suất (kiểu hình) của một giống lúa bất kỳ bị chi phối bởi cả giống (kiểu gen) và kỹ thuật canh tác, chế độ chăm sóc (môi trường)

- Những biến đổi ở kiểu hình trong đời cá thể do ảnh hưởng của môi trường, không do biến đổi trong kiểu gen được gọi là thường biến. Tuy thường biến không được di truyền nhưng nhờ nó mà cơ thể có khả năng thích ứng với những biến đổi của môi trường

Ví dụ: những cây môn, cây ráy nếu trồng ở nơi ít nước, khô hạn thì lá sẽ nhỏ còn nếu trồng nơi mát mẻ ẩm ướt thì lá và thân sẽ rất to à thường biến

III. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN

1. Khái niệm và đặc điểm

- Tập hợp các kiểu hình của một kiểu gen tương ứng với các môi trường khác nhau được gọi là mức phản ứng. Mức phản ứng do kiểu gen qui định và được di truyền cho thế hệ sau.

- 2 cá thể có cùng kiểu gen nhưng khi sống trong 2 môi trường khác nhau thì cũng hình thành nên những kiểu hình không giống nhau

Ví dụ:+ màu da dễ bị thay đổi bởi môi trường à mức phản ứng rộng

          +nhóm máu, màu tóc ít bị ảnh hưởng bởi môi trường à mức phản ứng hẹp

- Thường thì các tính trạng số lượng sẽ có mức phản ứng rộng như. Ví dụ: lượng thịt, sữa, số trứng, số hạt trên bông lúa…

-  Các tính trạng chất lượng thì lại có mức phản ứng hẹp. Ví dụ: hàm lượng bơ, prôtêin trong thịt bò …

2. Sự mềm dẻo KH ( thường biến) 

- Là hiện tượng 1 KG có thể thay đổi KH trước sự khác nhau của MT, xảy ra do sự tự điều chỉnh về sinh lý giúp SV thích nghi với những điều kiện khác nhau của MT

- Mỗi KG chỉ có thể điều chỉnh KH trong 1 phạm vi nhất định.

- Đặc điểm: Có tính đồng loạt, theo hướng xác định tương ứng với điều kiện môi trường, không di truyền.

B. BÀI TẬP MẪU

Câu 1: Tính trạng số lượng không có đặc điểm nào dưới đây?

A.Khó thay đổi khi điều kiện môi trường thay đổi.

B. Đo lường được bằng cân, đong, đo, đếm bằng mắt thường.

C.Thay đổi khi điều kiện môi trường thay đổi.

D.Chịu sự tác động mạnh của điều kiện môi trường, kỹ thuật chăm sóc.

Giải:Tính trạng số lượng là gen do nhiều alen quy định => chịu tác động lớn của điều kiện môi trường

Tính trạng chất lượng mới ít chịu ảnh hưởng của môi trường

Đáp án A

Câu 2: Phát biểu đúng khi nói về mức phản ứng là

A.  mức phản ứng không do kiểu gen qui định.

B.   mỗi gen trong một kiểu gen có mức phản ứng riêng.

C.  tính trạng số lượng có mức phản ứng hẹp, tính trạng chất lượng có mức phản ứng rộng.

D.  các gen trong một kiểu gen chắc chắn sẽ có mức phản ứng như nhau.

Lời giải

Phát biểu đúng là B

A sai, mức phản ứng do kiểu gen qui định

C sai, tính trạng số lượng có mức phản ứng rộng, tính trạng chất lượng có mức phản ứng hẹp

D sai, các gen trong 1 kiểu gen có mức phản ứng khác nhau

Đáp án B

Câu 3 Phát biểu nào dưới đây không đúng khi nói về mức phản ứng? 

   A.  Một kiểu gen có số lượng kiểu hình càng nhiều thì càng có mức phản ứng rộng.

B.  Mức phản ứng là những biến đổi về kiểu hình, không liên quan đến kiểu gen nên không có khả năng di

truyền được.

C.  Những loài sinh sản sinh dưỡng thường dễ xác định mức phản ứng hơn loài sinh sản hữu tính.

D.  Các gen trong cùng một kiểu gen có cùng mức phản ứng.

Lời giải

Phát biểu không đúng là các gen trong cùng một kiểu gen có cùng mức phản ứng. 

Điều này là sai, trong 1 kiểu gen, mỗi gen có 1 mức phản ứng riêng biệt, có thể có 1 vài gen ảnh hưởng tác động qua lại lẫn nhau

Đáp án D

C. CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM

Câu 1 Có mấy phát biểu sau đây không đúng khi nói về mức phản ứng?

(1)   Mức phản ứng là tập hợp các kiểu hình của cùng một kiểu gen tương ứng với các điều kiện môi trường khác nhau

(2)   Ở loài sinh sản vô tính, các cá thể con thường có mức phản ứng khác với cá thể mẹ

(3)   Ở giống thuần chủng, các cá thể đều có mức phản ứng giống nhau

(4)   Mức phản ứng do kiểu gen quy định, không phụ thuộc vào môi trường

        A. 1                                        B.2                                         C.3                                         D.4

Câu 2  Biến dị tổ hợp là loài biến dị được hình thành do sự tổ hợp lại các gen có sẵn ở bố mẹ. Có bao nhiêu quá trình sau đây là cơ chế tạo nên các biến dị tổ hợp?

(1)  Sự phân ly độc lập và tổ hợp tự do của các gen trong giảm phân

(2)  Sự nhân đôi của các gen trong phân bào nguyên phân

(3)  Sự tiếp hợp và trao đổi chéo giữa các cromatit khác nguồn gốc trong cặp NST tương đồng

(4)  Sự tiếp hợp và trao đổi chéo giữa các cromatit cùng nguồn gốc trong cặp NST tương đồng

          A.1                                         B. 3                                         C.4                                         D.2

Câu 3 Cho các ví dụ sau:

   (1)  Người bị bạch tạng kết hôn với người bình thường sinh con có thể bị bạch tạng

(2)  Trẻ em bị bệnh pheniketo niệu nếu áp dụng chế độ ăn kiêng thì trẻ có thể phát triển bình thường

(3)  Người bị bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm thì sẽ bi viêm phổi, thấp khớp, suy thận,...

(4)  Người bị hội chứng AIDS thường bị ung thư, tiêu chảy, viêm phổi,...

(5)  Các cây hoa cẩm tú cầu có cùng kiểu gen nhưng màu hoa biêu rhienej tùy thuộc vào độ pH của môi trường đất

(6)  Ở người, kiểu gen AA quy định hói đầu, kiểu gen aa quy định tóc bình thường, kiểu gen Aa quy định hói đầu ở nam và không hói đầu ở nữ

Có bao nhiêu ví dụ ở trên phản ánh sự mềm dẻo kiểu hình?

A.2                                         B. 3                                         C.4                                         D.1

Câu 4 Khi nói về mức phản ứng, xét các kết luận sau đây:

(1)  Mức phản ứng là tập hợp các kiểu hình của cùng một kiểu gen.

(2)  Ở các loài sinh vật sinh sản vô tính, các cá thể con có mức phản ứng khác với cá thể bố mẹ.

(3)  Ở giống thuần chủng, các cá thể đều có mức phản ứng giống nhau.

(4)  Mức phản ứng do kiểu gen quy định không phụ thuộc vào môi trường.

Có bao nhiêu kết luận đúng?

A.2       B. 3                             C. 1                             D. 4

Câu 5 Sự mềm dẻo kiểu hình (thường biến) có vai trò

A.Tạo nguồn nguyên liệu cho tiến hóa.

B.  Giúp sinh vật có nhiều mức phản ứng.

C.  Giúp sinh vật hình thành nhiều đặc điểm thích nghi.

D.Giúp sinh vật thích nghi với sự thay đổi của môi trường.

Câu 6 Cho các thông tin sau:

(1)   Trong một quần thể thỏ lông trắng xuất hiện một vài con có lông màu đen.

(2)   Những con thỏ ốm yếu, bệnh tật dễ bị kẻ thù tiêu diệt

(3)   Một con suối nước chảy quanh năm làm cho các con thỏ ở bên này và bên kia suối không thể gặp nhau.

(4)   Những con có lông màu trắng thích giao phối với các con có lông màu trắng hơn là giao phối với các con có lông màu đen

(5)   Một đợt rét đậm có thể làm cho số cá thể của quần thể thỏ giảm đi đáng kể.

Những thông tin góp phần hình thành nên một loài thỏ mới là:

A.(2), (3), (4), (5).

B.(1), (2), (3), (4).

C.(1), (3), (4), (5).

D.(1), (2), (3), (4), (5).

Câu 7 Yếu tố qui định mức phản ứng của cơ thể là

A. điều kiện môi trường                               B. thời kì sinh trưởng

C. kiểu gen của cơ thể                                   D. thời kì phát triển.

Câu 8 Hiện tượng một kiểu gen có thể thay đổi kiểu hình trước các điều kiện môi trường khác nhau được gọi là

A. sự thích nghi của sinh vật.                 B. mức phản ứng. 

C. sự mềm dẻo kiểu hình                         D. sự thích nghi kiểu gen.

Câu 9 Khi nói về đặc điểm của mức phản ứng, nhận xét nào dưới đây là không đúng?

     A.Tính trạng chất lượng có mức phản ứng hẹp , tính trạng số lượng có số lượng có mức phản ứng rộng

B.  Trong một kiểu gen, các gen có cùng chung một mức phản ứng

C.  Mức phản ứng về từng tính trạng thay đổi tùy theo kiểu gen của từng giống

D.Mức phản ứng là giới hạn thường biến của một kiểu gen trước những điều kiện môi trường khác nhau

    Câu 10 Cho 1 số hiện tượng biến dị sau ở sinh vật thường gặp trong tự nhiên

1.   Lúa lùn, cứng, có khả năng chịu được gió mạnh

2.   Bàng và xoan rụng lá vào mùa đông

3.   Cây ngô bị bạch tạng.

4.   Cây hoa anh thảo đỏ thuần chủng khi trồng ở 35oC thì ra hoa màu trắng.

Những biến dị thường biến là

          A. 1 ,2                                    B. 1,3                                     C. 2,3                                     D. 2,4

    Câu 11 Sự mềm dẻo kiểu hình giúp

  A.  sinh vật có sự mềm dẻo về kiểu gen để thích ứng.

B.  quần thể sinh vật đa dạng về kiểu gen và kiểu hình.

C.  sinh vật thích nghi với những điều kiện môi trường khác nhau.

D.  sinh vật có tuổi thọ được kéo dài khi môi trường thay đổi. 

 Câu 12  Ví dụ nào sau đây không phải là thường biến?

A. Một số loài thú ở xứ lạnh về mùa đông có bộ lông dày màu trắng, về mùa hè lông thưa hơn và chuyển sang màu vàng hoặc xám.

B.  Con tắc kè hoa đổi màu theo nền môi trường.

C.  Sâu xanh ăn rau có màu xanh như lá rau.

D.  Cây rau mác khi chuyển từ môi trường cạn xuống môi trường nước thì có thêm lá hình bản dài.

HDG

Câu 1 :Lời giải

Đáp án C

Nếu chuyển con sâu xanh này sang cây có lá màu vàng thì nó không chuyển sang màu vàng mà vẫn có màu xanh nên không được coi là thường biến

Các ví dụ khác đều thể hiện được sự biến đổi kiểu hình của cá thể để phù hợp với điều kiện moi trường

Đáp án C

Bài viết gợi ý: