ĐÀN GHITA CỦA LOR-CA
( THANH THẢO)
* * *
A: KIẾN THỨC CƠ BẢN
1: Vài nét về tác giả , tác phẩm
a.tác giả :
- Thanh Thảo là 1 trong những nhà thơ tiêu biểu trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ
- Nội dung: tiếng nói của người trí thức nhiều suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại , cảm nhận cuộc sống ở bề sâu, dựa trên sự “nghiền ngẫm hiện thực”.
- Phong cách nghệ thuật:
• Đào sâu cái tôi nội cảm.
• Câu thơ tự do.
• Nhịp điệu khác thường.
• Thi ảnh: giàu tính biểu tượng.
• Ngôn ngữ: mới mẻ.
. Thể hiện nỗ lực và khát vọng cách tân thơ ca.
- Tác phẩm: Những người đi tới biển (1977), Dấu chân qua trảng cỏ (1978), Khối vuông ru bích (1985)…
b.F.G.Lorca
- Một trong những tài năng sáng chói của văn học, nghệ thuật Tây Ban Nha hiện đại, dẫn đầu cho phong trào cách tân thơ ca lúc bấy giờ với phong cách thơ tượng trưng, siêu thực.
- Sống dưới sự cai trị của chế độ độc tài Pri-nô đê Ri-vê-ra > nhà thơ quyết liệt chống bạo tàn, ca ngợi tự do, cổ vũ tinh thần đấu tranh của nhân dân.
- Bị phát xít bắt giam và bắn chết năm 38 tuổi> trở thành biểu tượng, lá cờ tập hợp các nhà văn hoá đấu tranh cho hoà bình, tiến bộ
c.Tác phẩm
+ Xuất xứ:
Rút trong tập "Khối vuông ru bích"
+ Vị trí văn học sử: tiêu biểu cho tư duy thơ Thanh Thảo: giàu suy tư, mãnh liệt, phóng túng trong xúc cảm, ít nhiều nhuốm màu sắc tượng trưng, siêu thực.
+ Cảm nhận chung:
- Cảm hứng: bắt nguồn từ cái chết không chỉ gây phản ứng mãnh liệt với người đương thời mà dư chấn của nó còn mãi tới nhiều năm sau > phục sinh thời khắc bi tráng của cái chết, bày tỏ thái độ ngưỡng mộ, xót đau, xây dựng biểu tượng nghệ thuật bất tử Lor-ca thông qua hình ảnh đàn ghi ta.
- Nghệ thuật: thể nghiệm một hình thức thơ ca mới mang màu sắc tượng trưng, siêu thực.
• Hệ hình ảnh mang tính biểu tượng.
• Cảm nhận sự vật bằng sự chuyển hoá nhiều giác quan.
• Câu thơ tự do, tự động ngắt nghỉ theo dòng chảy đứt đoạn của vô thức, không theo bất cứ trật tự cú pháp thông thường nào.
• Kết hợp giữa tính liên tục, liền mạch (cốt truyện tự sự) và tính gián đoạn, “cóc nhảy” (suy cảm, ngôn ngữ thơ).
- Bố cục: 4 đoạn:
Đoạn 1 (6 câu đầu) : Hình ảnh Lorca , con người tự do , nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha
Đoạn 2 (12 dòng tiếp) : Lorca bị ha sát và nỗi xót xa về sự dang dở của khát vọng cách tân
Đoạn 3 (4 dòng tiếp) : Niềm xót thương Lorca và nỗi xót tiếc những cách tân của Lorca không ai tiếp tục
Đoạn 4 (9 dòng cuối) : Suy tư về cuộc giải thoát và cách giã từ của Lorca
2. Phân tích văn bản
a. Đoạn 1:Hình ảnh Lor-ca trong bối cảnh chính trị Tây Ban Nha
những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li-la li-la li-la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chuếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn.
+ “những tiếng đàn bọt nước”: biểu tượng tượng trưng cho Lor-ca
- Tiếng đàn: âm thanh là tiếng thơ , tiếng lòng và chính là cuộc đời của Lor-ca
- Bọt nước: hình ảnh trở đi trở lại như 1 niềm ám ảnh trong cuộc đời Lor-ca
_Dùng cả thị giác và thính giác để cảm nhận tiếng đàn:
•Bọt nước ; gợi cảm giác về niềm khao khát được tan hòa vào thế giới vô biên . Vẻ đep tâm hồn của Lor-ca , 1 cái hữu hạn mong hòa vào cái vô hạn của đất trời
-Sự ngậm ngùi xót xa cho cái nhỏ bé cô đơn giữa cái mênh mông vô hạn
."Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt' gợi ra đát nước của những trân đấu bò tót (Văn hóa đặc sắc )
Tính từ "gắt' bổ ngữ cho từ đỏ gợi sắc thái dữ dội khiến gợi cho người đocvề 1 thế giói giao tranh xung đột
+ 4/6 câu thơ kết thúc bằng tiếng mang thanh trắc (nước, gắt, độc, choáng) > cảm nhận về số phận, cuộc đời không bình yên, đầy bất trắc.
+ Hệ thống hình ảnh: lang thang miền đơn độc, vầng trăng, yên ngựa > những hình ảnh gắn với thế giới nghệ thuật Lor-ca, những biểu tượng của thơ ca Lor-ca > tạo ra một miền Lor-ca, mĩ cảm Lor-ca trong đoạn thơ đầu tiên.
b. Đoạn 2: Cái chết của Lor-ca
Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ
Lor-ca bị điệu về bãi bắn
Chàng đi như người mộng du
tiếng đàn ghi ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy
+ 'Tây Ban Nha hát nghêu ngao" chính là hoán dụ cho tiếng hát của Lor-ca
'Nghêu ngao " từ láy miêu tả sắc thái của âm thanh, gợi ra sự trẻ trung , hồn nhiên trong tiếng hát , gợi hình ảnh chàng ca sĩ lang thang đâu đó với tiếng hát của mình
"Bỗng kinh hoàng' 1 sắc thái đột ngột bất ngờ đau đớn đến tột cùng
+ Áo choàng đỏ gắt - Áo choàng bê bết đỏ > Màu đỏ của máu > Lor-ca như một đấu sĩ đang bị hành hình trên đấu trường chính trị Tây Ban Nha.
+ Tiếng ghi ta nâu : màu nâu ấy có thể là màu nâu của vỏ cây đàn ghita , đất đai xứ sở quê hương , làn da dám nắng của Lorca hay chính là ánh mắt nàng Maria xinh đẹp => Từ nâu đã giúp Lorca thể hiện được tình yêu với quê hương con người đất nước mình
- những tiếng đàn bọt nước- tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan: hình ảnh - thị giác, âm thanh – thính giác> sự vận động của hình tượng thơ: những cảm nhận về số phận mong manh của tiếng đàn - nghệ sĩ Lor-ca đã hiện thực hoá qua cái chết “vỡ tan”.
- tiếng ghi ta ròng ròng/ máu chảy: thị giác, cảm giác mạnh > Âm thanh như một cơ thể, có sinh mệnh, có trái tim, biết quặn đau, biết chảy máu.
> Nhận xét:
• Âm thanh vỡ ra thành màu sắc, hình khối, thành dòng máu chảy > liên tục chuyển kênh để cảm nhận tiếng đàn.
• Điệp từ “tiếng đàn” > nhịp thơ dồn dập, nghẹn ngào> như từng tiếng nấc, như nỗi uất xót trào lên.
• Sự chuyển đổi của các kênh cảm giác gần như nhiễu loạn > diễn đạt chính xác dòng chảy của cảm xúc, của vô thức.
c. Đoạn 3: Niềm xót thương
không ai chôn tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng
+ Cảm giác chua xót vì hậu thế vì sự kính trọng với Lorca đã quên đi tâm nguyện của ông
Thông điệp Lorca muốn gửi gắm đó là hãy vượt qua nghệ thuật của Lorca
-"cỏ mọc hoang' sức sống sự trường tồn bất diệt
-Đáy giếng mang tính biểu tượng sâu sắc gợi ra hiện thực tàn nhẫn nơi kẻ thù ném xác Lorca
-Câu thơ là sự lung linh của 5 tầng ý nghĩa . Đay chính là sản phẩm của tjow tượng trưng trong đó quan hệ sở hữu giọt nước mắt của vầng trăng là chủ dộng nhất , sâu sắc nhất . Đó như 1 tiếng khóc lớn dành cho con người theo bước chân người kị sĩ này . Vầng trăng trong thi ca , vầng trăng trong nước mắt , vầng trăng cái đpẹ , tri kỉ của ngươi nghệ sĩ
d. Đoạn 4: Suy tư về cuộc giải thoát và cách giã từ của Lor-ca
đường chỉ tay đã đứt
dòng sông rộng vô cùng
Lor-ca bơi sang ngang
trên chiếc đàn ghi ta màu bạc
chàng ném bùa cô gái Di-gan
vào xoáy nước
chàng ném trái tim mình
vào lặng yên bất chợt
li-la li-la li-la…
- "đường chỉ tay" ngắn ngủi trái ngược với dòng sông vô tận
-Trái tim đó là tình yêu và sự sống nó trái ngược với lặng im cõi chết
-Lá bùa may mắn trái ngược với xoáy nước bất an bất hạnh
=> Suy ngẫm về đời người hữu hạn nhỏ bé và ở đây là cuôc đời ngắn ngủi của Lorca
-Lorca xuất hiện ở 3 hành động :bơi sang ngang , ném lá bùa, ném trái tim=> Đó là hành động của con người sẵn sàng chấp nhân cái chết
.Bơi sang ngang => chọn cách chết giã từ nhanh nhất nhẹ nhõm
-Chiếc ghita màu bạc : đó có thê rlaf âm bản của ghita hay màu ánh tranawngmauf của cái đẹp
- li-la-li-la: âm thanh là linh hồn của cây đàn > giai điệu li-la-li-la ngọt ngào xuất hiện 3 lần và khép lại bài thơ mở ra những liên tưởng vô tận.
• Âm thanh tha thiết luyến láy > linh hồn của tiếng đàn còn vương mãi > sức sống nghệ thuật Lor-ca, tinh thần Lor-ca.
• Tạo vùng văn hoá Tây Ban Nha, thế giới nghệ thuật Lor-ca
