Cố hương - Lỗ Tấn

1. Tìm hiểu chung

a. Tác giả Lỗ Tấn

• Tên Lỗ Tấn (1881-1936)

• Quê quán:  quê ở Chiết Giang (Trung Quốc).

• Cuộc đời:

  • Lúc nhỏ tên là Chu Chương Thọ, sau đổi thành Chu Thụ Nhân.

  • Là nhà văn nổi tiếng Trung Quốc.

  • Hiểu biết sâu sắc về người dân Trung Quốc, có tư tưởng tiến bộ muốn thay đổi xã hội Trung Quốc.

b. Tác phẩm Cố hương

• In trong tập "Gào thét" năm 1923.

c. Bố cục

Bài thơ được chia làm 3 phần

• Phần 1: Từ đầu đến làm ăn sinh sống → Tâm trạng của "tôi" trên đường về quê. 

• Phần 2: Tiếp...trơn như quét: Những ngày ở quê.

• Phần 3: Còn lại: Tâm trạng của "tôi" trên đường rời quê.

2. Đọc - hiểu văn bản

Câu 1: Tìm bố cục của truyện (Căn cứ vào trình tự thời gian chuyến về thăm quê của nhân vật “tôi”).

Truyện có thể chia thành bố cục 3 phần:

• Phần 1: Từ đầu đến “làm ăn sinh sống” đây là hành trình trở về quê hương của nhân vật “tôi”.
• Phần 2: Tiếp đến “mang đi sạch trơn”: Nói về hình ảnh quê hương và con người trong quá khứ và thực tại của nhân vật.
• Phần 3: Còn lại: Những suy nghĩ của nhân vật tôi trên đường ra đi.

Câu 2: Trong truyện, có mấy nhân vật chính? Nhân vật nào là nhân vật trung tâm? Vì sao?

Trong truyện có hai nhân vật chính. Đó là Nhuận Thổ và “tôi” - người bạn thuở ấu thơ với Nhuận Thổ. Nhân vật tôi là nhân vật trung tâm vì mọi thay đổi của nhân vật Nhuận Thổ đều được miêu tả qua cái nhìn của nhân vật “tôi”. Ngoài ra, nhân vật tôi là người ngồi thuyền về quê, ở quê, ngồi thuyền xa quê và suy ngẫm về những bức tường vô hình ngăn cách con người, ước vọng về một xã hội tốt đẹp hơn.

Câu 3: Tác giả đã dùng những biện pháp nghệ thuật nào để làm nổi bật sự thay đổi ở nhân vật Nhuận Thổ? Ngoài sự thay đổi của Nhuận Thổ, tác giả còn miêu tả sự thay đổi nào khác của những con người...

Tác giả đã dùng biện pháp miêu tả và kể chuyện để làm nổi bật sự thay đổi của Nhuận Thổ. Khi còn nhỏ, Nhuận Thổ là một cậu bé linh lợi, hùng dũng : “khuôn mặt tròn trĩnh, nước da bánh mật, đầu đội mũ lông chiên bé tí tẹo, cổ đeo vòng bạc sáng loáng”. Tác giả kể chuyện Nhuận Thổ biết nhiều thứ : bẫy chim, nhặt vỏ sò, canh dưa, nhìn thấy cá nhảy, hai chân như chân nhái. Bây giờ, sau nhiều năm xa cách, gặp lại, Nhuận Thổ được miêu tả : “Anh cao gấp hai trước, khuôn mặt tròn trĩnh, nước da bánh mật trước kia nay đổi thành vàng sạm, lại có thêm những nếp răn sâu hoắm. Cặp mắt giống hệt cặp mắt bố anh ngày trước, mi mắt viền đỏ húp mọng lên... Anh đội một cái mũ lông chiên rách tươm, mặc một chiếc áo bông mỏng dính, người co ro cúm rúm... Bàn tay này cũng không phải là bàn tay tôi còn nhớ, hồng hào, lanh lẹn, mập mạp, cứng rắn, mà vừa thô kệch vừa nặng nề, nứt nẻ như vỏ cây thông”. Qua việc kể lại cách xưng hô, cách đối xử của Nhuận Thổ, tác giả làm nổi bật sự thay đổi về hình dáng bề ngoài, sự thay đổi trong suy nghĩ, đối xử. Nhưng đồng thời vẫn nêu ra những nét không đổi của anh : chân thành, cần cù, chịu khó làm lụng.

Ngoài sự thay đổi của Nhuận Thổ, tác giả còn nêu sự thay đổi của nhân vật khác như chị Hai Dương. Vốn là một người đẹp, nhưng chị Hai Dương bây giờ “lưỡng quyền nhô ra, môi mỏng dính, hai tay chống nạnh, không buộc thắt lưng, chân đứng chạng ra, giống hệt cái com-pa trong bộ đồ vẽ, có hai chân bé tí". Chị trở nên chanh chua, mỉa mai, tranh thủ lấy được cái gì thì lấy (giật đôi bít tất tay của mẹ Tân, lấy chiếc “cẩu khí sát”). Có một số người đến hỏi mua đồ, nhưng tiện tay cứ mang bừa đi. Nông thôn thay đổi. “Chỗ nào cũng hỏi tiền, chẳng có luật lệ gì cả” và “mùa mất, thuế nặng, lính tráng, trộm cướp, quan lại, thân hào đày đoạ". Điều đó đã khiến cho người nông dân khốn cùng.

Câu 4: Đọc kĩ ba đoạn văn sau và trả lời câu hỏi. Đoạn nào chủ yếu dùng phương thức miêu tả và thông qua đó, tác giả muốn biểu hiện điều gì? Đoạn nào chủ yếu dùng phương thức tự sự...

Trong ba đoạn văn, đoạn (b) chủ yếu dùng phương thức miêu tả. Thông qua đó, tác giả muốn so sánh, làm nổi bật sự thay đổi ghê gớm của Nhuận Thổ trước đây so với bây giờ. Tác giả đã miêu tả từ khuôn mặt, đôi mắt, nước da, bàn tay, dáng điệu. Tất cả đều nói lên Nhuận Thổ đã đổi thay về bề ngoài rất nhiều, mà thay đổi theo hướng tiều tụy, mụ mẫm đi.

Đoạn (a) chủ yếu dùng phương thức tự sự. Tác giả kể lại các sự việc khi hai người bạn (“tôi” và Nhuận Thổ phải xa nhau). Ngoài tự sự ra, tác giả còn sử dụng phương thức biểu cảm, nêu lên tình cảm của mình với Nhuận Thổ (xốn xang, khóc to lên).

Đoạn (c) chủ yếu dùng phương thức lập luận, thông qua đó tác giả muốn hướng tới việc phải tạo ra con đường mới, phải thay đổi nông thôn và thay đổi cả xã hội Trung Quốc, để có một xã hội mới, không có sự cách bức, cũng không có sự hủy hoại, làm cho con người mụ mị như xã hội phong kiến đương thời.

Bài viết gợi ý: