ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1. Luận đề của văn bản: Đấu tranh cho một thế giới hoà bình.
Có thể nêu luận điểm của bài như sau: Chiến tranh hạt nhân là một hiểm họa khủng khiếp đe dọa toàn thể loài người và mọi sự sống trên Trái Đất, vì vậy đấu tranh để loại bỏ nguy cơ ấy cho một thế giới hòa bình là nhiệm vụ cấp bách của toàn thể nhân loại. Luận điểm cơ bản trên đây đã được triển khai trong một hệ thống luận cứ khá toàn diện:
+ Kho vũ khí hạt nhân đang được tàng trữ có khả năng huỷ diệt cả Trái Đất và các hành tinh khác trong Hệ Mặt Trời.
+ Cuộc chạy đua vũ trang đã làm mất đi khả năng cải thiện đời sống cho hàng tỉ người. Những ví dụ so sánh trong các lĩnh vực xã hội, y tế, tiếp tế thực phẩm, giáo dục... với những chi phí khổng lồ cho chạy đua vũ trang đã cho thấy tính chất phi lí của việc đó.
+ Chiến tranh hạt nhân không chỉ đi ngược lại lí trí của loài người mà còn đi ngược lại cả lí trí của tự nhiên, phản lại quá trình tiến hóa.
+ Vì vậy, tất cả chúng ta phải có nhiệm vụ ngăn chặn cuộc chiến tranh hạt nhân, đấu tranh cho một thế giới hoà bình."
2. Nguy cơ chiến tranh hạt nhân đe dọa loài người và toàn bộ sự sống trên Trái Đất.
Tác giả xác định cụ thể thời gian (hôm nay ngày 8 - 8.1986) và đưa ra số liệu cụ thể đầu đạn hạt nhân với một phép tính đơn giản: “Nói nôm na ra, điều đó có nghĩa là mỗi người, không trừ trẻ con, đang ngồi trên một thùng bốn tấn thuốc nổ: tất cả chỗ đó nổ tung lên sẽ làm biến hết thảy, không phải là một lần mà là mười hai lần, mọi dấu vết của sự sống trên Trái Đất”.
- Để thấy rõ hơn sức tàn phá khủng khiếp của kho vũ khí hạt nhân, tác giả còn đưa ra những tính toán lí thuyết: Kho vũ khí ấy “có thể tiêu diệt tất cả các hành tinh đang xoay quanh Mặt Trời, cộng thêm bốn hành tinh nữa, và phá hủy thế thăng bằng của Hệ Mặt Trời”.
Cách vào đề trực tiếp và những chứng cứ rõ ràng, mạnh mẽ của tác giả đã thu hút người đọc và gây ấn tượng về tính chất hệ trọng của vấn đề đang được nói tới.
3. Cuộc chạy đua vũ trang chuẩn bị cho chiến tranh hạt nhân đã làm mất đi khả năng để con người được sống tốt đẹp hơn.
Để làm rõ luận cứ này, tác giả đã đưa ra hàng loạt dẫn chứng so với những so sánh thật thuyết phục trong các lĩnh vực xã hội, y tế, tiếp tế thực phẩm, giáo dục. Đây là những lĩnh vực hết sức thiết yếu trong cuộc sống con người, đặc biệt là với các nước nghèo, chưa phát triển.
Nghệ thuật lập luận của tác giả ở đoạn này thật đơn giản mà có sức thuyết phục cao, không thể bác bỏ được. Tác giả chỉ lần lượt đưa ra những ví dụ so sánh trên nhiều lĩnh vực và những con số ở đây là những con số biết nói. Có những so sánh khiến người đọc phải ngạc nhiên, bất ngờ trước những sự thật hiển nhiên mà rất phi lí. Chẳng hạn như: “chỉ hai chiếc tàu ngầm mang vũ khí hạt nhân là đủ tiền xóa nạn mù chữ cho toàn thế giới”.
4. Chiến tranh hạt nhân không chỉ tiêu diệt nhân loại mà còn tiêu hủy mọi sự sống trên Trái Đất. Vì vậy nó phản tiến hóa, phản “lí trí của tự nhiên” như cách nói của tác giả. (“lí trí của tự nhiên”: Ở đây có thể hiểu là quy luật của tự nhiên).
Để làm rõ luận cứ này, tác giả đã đưa ra những chứng cứ từ khoa học địa chất và cổ sinh học về nguồn gốc và sự tiến hóa của sự sống trên Trái Đất. Tất cả cho thấy sự sống ngày nay trên Trái Đất và con người là kết quả của một quá trình tiến hóa hết sức lâu dài của tự nhiên, một quá trình được tính bằng hằng triệu năm “Từ khi mới nhen nhóm sự sống trên Trái Đất, đã phải trải qua 380 triệu năm con bướm mới bay được, rồi 180 triệu năm nữa bông hồng mới nở, chỉ để làm đẹp mà thôi”. Từ đó dẫn đến một nhận thức thật rõ ràng về tính chất phản tiến hoá, phản tự nhiên của chiến tranh hạt nhân: Nếu nổ ra, nó sẽ đẩy lùi sự tiến hóa trở về điểm xuất phát ban đầu, tiêu huỷ mọi thành quả của quá trình tiến hóa sự sống trong tự nhiên. Với luận cứ này, hiểm họa chiến tranh hạt nhân đã được nhận thức sâu hơn ở tính chất phản tự nhiên, phản tiến hoá của nó.
5. Văn bản này được đặt tên là “Đấu tranh cho một thế giới vì hòa bình” vì nhiệm vụ đấu tranh ngăn chặn chiến tranh hạt nhân, cho một thế giới hòa bình là luận cứ để kết bài, và cũng là thông điệp mà tác giả muốn gửi tới mọi người.
Sau khi đã chỉ ra một cách hết sức rõ ràng về hiểm họa hạt nhân đang đe dọa loài người và sự sống trên Trái Đất, tác giả không dẫn người đọc đến sự lo âu mang tính bị quan về vận mệnh của nhân loại, mà hướng tới một thái độ tích cực là đấu tranh ngăn chặn chiến tranh hạt nhân, cho một thế giới hòa bình: “Chúng ta đến đây để cố gắng chống lại việc đó, đem tiếng nói của chúng ta tham gia vào bản đồng ca của những người đòi hỏi một thế giới không có vũ khí và một cuộc sống hòa bình, công bằng”.
